خاندان نراقى کاشان (علما و فقهاى این دودمان)

حاج ملا محمد مهدى بن ابى ذر نراقى (تولد حدود 1149 ق نراق - وفات 1209 ق کاشان)
پسران وى عبارت‏اند از: 1. حاج ملا احمد فاضل نراقى; 2. ملا اباذر (1) ; 3. حاج میرزا ابوالقاسم; 4. ملا ابو الحسن; 5. حاج ملا محمد مهدى آقا بزرگ.
از میان آن‏ها، به ترتیب حاج ملا احمد فاضل نراقى، حاج ملا محمد مهدى آقا بزرگ و حاج میرزا ابو القاسم سرآمد دیگر برادران خود بوده‏اند که مناسب است‏به معرفى اجمالى این سه بپردازیم:
یک. حاج ملا احمد فاضل نراقى متخلص به صفایى (1185- 1245 ق)
وى هشت پسر و هفت دختر داشته است که پسران او عبارت اند از:
1. حاج ملا محمد; 2. حاج میرزا محمد نصیر; 3. حاج ملا محمد تقى; 4. میرزا ابراهیم; 5. حاج ملا محمد جواد; 6. حاج ملا هاشم; 7. ملا محمد على; 8 . میرزا نصر الله. (2)

دختران فاضل نراقى:
 

1. دختر بزرگ وى همسر حاج ملا احمد نطنزى کاشانى (م 1257 ق) بوده و به سال 1247 ق درگذشته است. حاج ملا احمد نطنزى از دختر نراقى صاحب چهار فرزند گردید به نام‏هاى: الف) علامه میرزا ابو تراب (3) (1221- 1262 ق) ; ب) ملا عبد الباقى (م حدود 1291 ق) ; ج) حاج ملا محمد حسن قطب ملقب به عبد علیشاه (1232- 1302 ق) ; د) حاج ملا محمد حسین (4) حاکم شرع کاشان (1235- 1322 ق) .
گفتنى است که حاج ملا احمد نطنزى از مدرسان مدرسه سلطانى کاشان و قاضى نطنز بوده است که بعد از فوت وى، سمت تدریس به فرزند بزرگش میرزا ابو تراب مى‏رسد و پس از درگذشت میرزا ابو تراب، حاج ملا محمد حسن و حاج ملا محمد حسین عهده دار این کار مى‏شوند.
2. دختر دیگر نراقى (انسیه بیگم) نام داشته که در سال 1229 ق به عقد عبد الرحیم، فرزند حاج محمد رضا تاجر تبریزى که از خاندان سرشناس کاشان بوده، در آمده است.
با توجه به دو کتاب تاریخ کاشان و لباب الالقاب، سه تن از فرزندان حاج ملا احمد فاضل نراقى، مجتهد جامع الشرایط بوده‏اند که عبارت اند از: 1. حاج ملا محمد; 2. حاج میرزا محمد نصیر; 3. حاج ملا محمد جواد.
اما حسن نراقى در مقدمه مثنوى طاقدیس، حاج میرزا محمد تقى عبد الشهید را نیز جزء پسران عالم حاج ملا احمد نراقى آورده است.
دو. حاج میرزا ابو القاسم نراقى (م 1265 ق) (5)
فرزند حاج ملا مهدى بن ابى ذر نراقى و از علماى بزرگ این خاندان و شاگرد برادرش حاج ملا احمد فاضل نراقى و مجاز از وى بوده است.
پسران حاج میرزا ابو القاسم عبارتند از: 1. میرزا محمد صادق; 2. میرزا عبد الوهاب.
سه. حاج ملا محمد مهدى آقا بزرگ (1209- 1268 ق)
کوچک‏ترین فرزند ملا محمد مهدى بن ابى ذر نراقى است که بعد از درگذشت پدرش، چشم به جهان هستى گشود و به این سبب او را محمد مهدى نام نهادند. ملا مهدى آقا بزرگ از علماى معروف خاندان نراقى است که از محمد سعید بن یوسف دینورى اجازه داشته است.
آثار وى: تنقیح الاصول (2 جلد)، المقاصد العلیه در شرح ارشاد الاذهان علامه حلى، زینة‏العباد (رساله عملیه) .

پسران ملا مهدى آقا بزرگ:
 

1. حاج ملا محمد على; 2. میرزا محمد حسن; 3. حاج میرزا محمد; 4. میرزا احمد; 5. میرزا زین العابدین; 6. میرزا ابو القاسم; 7. آقا جعفر.
تذکر: مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان، که از آثار تاریخى ارزشمند ایران به شمار مى‏رود، به اسم این شخصیت است. این بنا را حاج محمد تقى خانبان جهت نماز جماعت و محل درس داماد خود (ملا مهدى آقا بزرگ) بنیان نهاده است.

فرزندان حاج ملا احمد نراقى
 

حاج ملا محمد نراقى ملقب به عبد الصاحب (1215- 1297 ه ق) : از علماى بزرگ خاندان نراقى است که از محضر پدرش حاج ملا احمد فاضل نراقى کسب فیض کرده و از او اجازه داشته است. حاج ملا محمد، داماد میرزا ابو القاسم قمى (م 1231 ق) بوده و از دختر میرزاى قمى صاحب پنج پسر شده به نام‏هاى: الف) حاج میرزا جلال الدین على; ب) حاج میرزا فخرالدین; ج) حاج میرزا ابو القاسم نجم الدین; د) حاج میرزا صدر الدین احمد; ه) حاج میرزا محمد حسین.
آثار حاج ملا محمد: مشارق الاحکام (چاپ شده)، مراصد در اصول، انوار التوحید در حکمت الهى (چاپ شده)، تبصرة المؤمنین (رساله عملیه - سال چاپ 1281 ق)، شرح حدیث راس الجالوت (چاپ شده) و...
حاج ملا محمد در شعر «صاحب‏» تخلص داشت و «مثنوى صاحب‏» اثر او است که به چاپ رسیده است. این مثنوى با این بیت آغاز مى‏شود:
اى رفیقان همرهان با وفا شبروان وادى ملک فنا حاج میرزا محمد نصیر نراقى (1219- 1273 ق) : ایشان از شاگردان شیخ محمد حسن، صاحب جواهر، و مجاز از وى بوده است. میرزا محمد نصیر شرحى مبسوط بر شرح لمعه نوشته است.
حاج ملا محمد جواد نراقى متخلص به شفایى (1222- محرم 1288 ق) : (6) از شاگردان پدرش حاج ملا احمد بوده و منظومه‏اى در تکمیل مثنوى طاقدیس دارد. (7) حاج ملا محمد حسین تبریزى کاشانى (8) داماد وى بوده است.

سایر نوادگان
 

حاج ملا محمد على نراقى (م 1285 ق)، فرزند ملا مهدى آقا بزرگ، از علماى این خاندان و ملا حبیب الله شریف کاشانى (1262- 1340 ق) داماد وى بوده است.
میرزا محمد صادق نراقى (م 1304 ق)، فرزند حاج میرزا ابو القاسم و نوه ملا مهدى بن ابى‏ذر نراقى است که از محضر شیخ مرتضى انصارى و حاج سید حسین ترک کسب فیض کرده است.
حاج میرزا جلال الدین على (1241- 1288 یا 1289 ق) (9) ، از پدرش حاج ملا محمد بن احمد نراقى مجاز بوده و کتاب «معتضد الشیعة‏» و شرح بر خطبه غدیریه آثار اوست.
حاج میرزا فخر الدین نراقى (وفات 1325 ق)، فرزند حاج ملا محمد بن احمد، از علماى بزرگ خاندان نراقى است که آثارى چون: شرح بر قواعد الاحکام علامه حلى، منظومه در فقه به نام فریدة الاحکام (چاپ شده)، منهج الرشاد (رساله عملیه - سال چاپ 1313 ق) دارد.
حاج میرزا ابو القاسم ملقب به نجم الدین (1252- 1319 ق)، فرزند حاج ملا محمد بن احمد نراقى و از علماى بزرگ این خاندان است که از پدرش و شیخ زین العابدین مازندرانى اجازه داشته است.
آثار وى: تسهیل الدلیل در فقه، شعب المقال فى احوال الرجال (چاپ شده)، حجیة الظن الخاص، تفریغ الفؤاد لمعرفة المبدا والمعاد و...
حاج میرزا صدر الدین احمد (1258- 1315 ق)، فرزند حاج ملا محمد بن احمد نراقى.
میرزا محمد على نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند حاج میرزا محمد نصیر بن احمد است و کتاب هدایة الاصول اثر او است.
میرزا اسد الله نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند حاج ملا محمد على بن ملا مهدى آقا بزرگ است که از حاج سید حسین بن میر محمد على حسینى کاشانى (م 1296 ق) مجاز بوده و تاریخ اجازه وى جمادى الثانى 1295 است. میرزا اسد الله، کتابى در طهارت دارد که حاج سید حسین کاشانى بر آن تقریظى نوشته است.
میرزا محمد حسین نراقى (م 1319 ق)، فرزند حاج ملا محمد على و نوه ملا مهدى آقا بزرگ است که وى از شاگردان حاج سید حسین ترک در نجف اشرف بوده و رساله عملیه در احکام فقه داشته است. ایشان داماد حاج سید حسین بن میر محمد على حسینى کاشانى (10) بوده است.
حاج میرزا محمد نراقى (م ذیقعده 1336 ق)، فرزند ملا مهدى آقا بزرگ.
میرزا ابو القاسم نراقى (م جمادى الثانى 1342 ق) (11) ، فرزند ملا مهدى آقا بزرگ.
میرزا محمد حسن نراقى (م ذیقعده 1328 ق)، فرزند میرزا محمد صادق و نوه حاج میرزا ابو القاسم بن مهدى بن ابى ذر نراقى.
حاج میرزا نظام الدین نراقى (م ذیحجه 1327 ق)، فرزند حاج میرزا فخر الدین بن محمد.
حاج میرزا شهاب الدین نراقى (1285- شوال 1350 ق)، پس از تحصیل در نزد پدرش حاج میرزا فخر الدین بن محمد و ملا حبیب الله شریف، عازم عراق شد و در آن جا از محضر آخوند ملا محمد کاظم خراسانى، حاج سید مصطفى حسینى کاشانى (12) و حاج میرزا عبد الله مازندرانى کسب فیض کرد. تاریخ دریافت اجازه وى از سید مصطفى کاشانى ربیع الثانى 1328 ق است. کتاب البدائیه فى مسئلة البداء اثر او است.
حاج شیخ جعفر الهى نراقى (م 1370 ق)، فرند حاج میرزا صدر الدین احمد و نوه حاج ملامحمد نراقى است که در نزد پدرش و عمویش حاج میرزا فخر الدین و ملا حبیب الله شریف تحصیل کرده و سپس رهسپار نجف اشرف شده و در آن جا تحصیلات خود را ادامه داده است.
آیت الله میر سید على یثربى کاشانى (1311- 1379 ق) داماد وى بوده است.
حاج میرزا مجد الدین نراقى (1293- 1384 ق)، فرزند حاج میرزا ابو القاسم نجم الدین، از علماى متاخر خاندان نراقى است که از محضر ملا حبیب الله شریف و آخوند ملا محمد کاظم خراسانى و دیگران استفاده کرده و در ربیع الثانى 1328 ق از حاج سید مصطفى حسینى کاشانى مجاز گردیده است. ناگفته نماند که حجة الاسلام محمد جعفر علامه فیض (م آذر 1337 ش) داماد وى بوده است.
آثار حاج مجد الدین (13) بدین قرار است: آمال المجتهدین فى شرح تبصرة المتعلمین، شرح العوامل المائة، عوائص العلوم، شرح العوامل، کتاب المبین.
حاج میرزا محمد حسین فقیه نراقى (م 1372 ق)، فرزند حاج میرزا محمد و نوه ملا مهدى آقا بزرگ است.
آقا مهدى فاضل نراقى (1322- 1363 ق)، فرزند میرزا ابو تراب بن فخرالدین و از شاگردان حاج شیخ عبدالکریم حائرى بوده است.

عده‏اى از روحانیون خاندان نراقى
 

1. میرزا عبد الوهاب نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند حاج میرزا ابو القاسم بن مهدى بن ابى ذر نراقى.
2. میرزا محمد حسن نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند ملا مهدى آقا بزرگ.
3. میرزا احمد نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند ملا مهدى آقا بزرگ.
4. میرزا عبد الوهاب نراقى (قرن سیزدهم)، فرزند حاج میرزا محمد نصیر بن احمد.
5. حاج میرزا محمد حسین نراقى (م 1311 ق)، فرزند حاج ملا محمد بن احمد.
6. میرزا عبد الرحیم ملقب به سیف الشریعة (م ربیع الاول 1338 ق)، فرزند میرزا محمد حسن بن ملا مهدى آقا بزرگ.
7. على نراقى فرزند میرزا محمد حسین و نوه حاج ملا محمد على بن ملا مهدى آقا بزرگ است که از مخالفین نایب حسین کاشى بوده و در سال 1331 ق به دست نایبیان شهید شده است.
8 . على نراقى (وفات جمادى الثانى 1341 ق)، فرزند میرزا محمد صادق و نوه حاج میرزا ابو القاسم بن مهدى بن ابى ذر نراقى.
9. حاج میرزا ابو الحسن نراقى (م صفر 1345 ق)، فرزند حاج میرزا ابو القاسم نجم الدین.
10. آقا رضا ظهیر نراقى (م 1351 ق)، فرزند حاج میرزا محمد بن ملا مهدى آقا بزرگ.
11. شیخ على نراقى (م جمادى الاول 1359 ق)، فرزند حاج میرزا صدر الدین احمد بن محمد.
12. میرزا آقا رضا صفایى نراقى (م جمادى الثانى 1359 ق)، فرزند حاج میرزا ابو القاسم نجم الدین.
13. میرزا علیرضا نراقى (م جمادى الثانى 1362 ق)، فرزند میرزا محمد بن عبد الوهاب بن حاج میرزا ابو القاسم نراقى.
14. میرزا ابو تراب نراقى (م شعبان 1362 ق)، فرزند حاج میرزا فخر الدین بن محمد.
15. میرزا شهاب الدین نراقى ملقب به شمس العلماء (م 1323 ش)، فرزند میرزا نصرالله بن احمد نراقى و داماد حاج آخوند نیاسرى (م 1348 ق) .
16، شیخ احمد الهى نراقى (م مهر 1357 ش) فرزند حاج شیخ جعفر الهى نراقى.

دیگر چهره‏هاى علمى این خاندان
 

1. میرزا احمد نراقى معروف به مدیر (1262- آذر 1341 ش)، فرزند محمد حسین بن حاج ملا محمد على بن ملا مهدى آقا بزرگ و داماد حاج ملا محمد حسین نطنزى (14) است. خدمات فرهنگى وى بدین قرار است: مدیر روزنامه شهاب ثاقب، ریاست فرهنگ بیرجند، ریاست انجمن حفاظت آثار تاریخى کاشان و نطنز.
2. میرزا مهدى نراقى (م 1352 ش)، فرزند میرزا محمد حسین بن حاج ملا محمد على، از رجال تحصیل کرده خاندان نراقى بوده است.
3. میرزا محمد نراقى (م مهر 1350 ش)، فرزند میرزا محمد حسین بن حاج ملا محمد على که استاد ریاضیات بوده است. از میان خدمات فرهنگى او مى‏توان به بنیان گذارى هنرستان صنعتى محمد نراقى و هنرستان نساجى على شهید نراقى در کاشان و دبیرستان محمد نراقى در منظریه شمیران تهران اشاره کرد.
4. حسن نراقى (1273- دى 1368 ش)، فرزند میرزا محمد حسین بن حاج ملا محمد على، از محققان و نویسندگان معاصر است که تحقیقات ارزشمندى درباره کاشان و دانشمندان این شهر از خود بر جاى گذاشته است. در این جا به برخى از آثار او اشاره مى‏شود:
آثار تاریخى شهرستان‏هاى کاشان و نطنز، تاریخ اجتماعى کاشان، کاشان در جنبش مشروطه ایران، زندگى نامه خاورى کاشانى، تصحیح نخبة البیان ملا مهدى نراقى، تصحیح مشکلات العلوم ملا مهدى نراقى، تصحیح مثنوى طاقدیس حاج ملا احمد فاضل نراقى.
5. میرزا ابو القاسم نراقى (م 1323 ش)، فرزند میرزا محمد حسین، که در علوم ریاضى تخصص داشته و با همکارى برادرش میرزا محمد نراقى کتاب «ششصد مسئله‏» را تالیف و منتشر کرده است.
6. خانم قیصر صفایى نراقى (قرن چهاردهم)، فرزند میرزا رضا و نوه حاج میرزا ابو القاسم نجم الدین، از شعراى این خاندان است.
منابع و مآخذ:
1. نراقى، حسن، آثار تاریخى شهرستان‏هاى کاشان و نطنز.
2. عاطفى، افشین ، بزرگان کاشان (خطى) .
3. نراقى، حسن، تاریخ اجتماعى کاشان.
4. کلانتر ضرابى، عبد الرحیم، تاریخ کاشان، به کوشش ایرج افشار.
5. نراقى، حاج ملا محمد، تبصرة المؤمنین (رساله عملیه) .
6. تحقیقات منتشر نشده اعضاء انجمن ادبى صبا کاشان (مصطفى فیضى، حسن عاطفى و عباس بهنیا) .
7. امامت کاشانى، حاج سید عزیز الله، تذکرة الشعراء.
8. حسینى، سید احمد، تراجم الرجال.
9. دیوان عبد علیشاه کاشانى، به تصحیح حسن عاطفى با مقدمه افشین عاطفى.
10. تهرانى، شیخ آقا بزرگ، الذریعة الى تصانیف الشیعة.
11. روزنامه ایران، تهیه و تنظیم: کتابخانه ملى جمهورى اسلامى ایران، ج 1.
12. عاطفى، افشین، ریاضى دانان کاشان.
13. عاطفى، افشین، زندگى نامه آیت الله سید محمد علوى بروجردى کاشانى.
14. زینة العباد (رساله عملیه ملا مهدى آقا بزرگ)، نسخه خطى ملکى آقاى حسن عاطفى.
15. سلمانى، ارانى حبیب الله، سیماى کاشان.
16. نراقى، نجم الدین حاج میرزا ابوالقاسم، شعب المقال فى احوال الرجال، به تصحیح شیخ محمد على نحوى، به اهتمام حسین صفایى نراقى، چاپ یزد، 1367 ق.
17. رضوى کاشانى، سید محمد حسین، العندبیل.
18. نیک‏ساز، على، فهرست کتب خطى کتابخانه مدرسه سلطانى کاشان.
19. شریعتى، مهدى، فهرست نسخه‏هاى خطى کتابخانه شهید محمد حسین شریعتى، قم.
20. حسینى، اشکورى، سیدجعفر و حسینى اشکورى، سیدصادق، فهرست نسخه‏هاى عکسى مرکز احیاء میراث اسلامى، ج 1.
21. امامت، حاج سید عزیرالله، کلیات کشکول امامت.
22. شریف رازى، شیخ محمد، گنجینه دانشمندان، ج 6.
23. شریف کاشانى، ملا حبیب الله، لباب الالقاب.
24. نراقى، ملا محمد، مثنوى صاحب، با مقدمه حاج میرزا مجد الدین نراقى.
25. نراقى، ملا محمد، مثنوى طاقدیس، به اهتمام حسن نراقى.
26. ملک المورخین کاشانى، مختصر جغرافیاى کاشان، تصحیح و توضیح: افشین عاطفى.
27. معلم حبیب آبادى، میرزا محمد على، مکارم الآثار، به کوشش سید محمد على روضاتى.
28. منهج الرشاد (رساله عملیه حاج میرزا فخر الدین نراقى) .
29. اجازه سید مصطفى کاشانى به حاج میرزا مجد الدین نراقى، ملکى آقاى ابو محمد علامه فیض.
30. اجازه سید مصطفى کاشانى به حاج میرزا شهاب الدین نراقى.
31. اسناد خطى مربوط به خانواده‏هاى نطنزى و نراقى.
32. مهرنامه انسیه بیگم دختر حاج ملا احمد فاضل نراقى، ملکى مرحوم حسینعلى درودگر.
33. یاد داشت‏حاج ملا محمد جواد نراقى در حاشیه کتاب الایماضات والتشریقات میر داماد به تاریخ 1285، نسخه خطى ملکى آقاى حسن عاطفى.
اجازه سید مصطفى کاشانى به حاج میرزا مجد الدین نراقى
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربنا الاکرم الذی علم بالقلم علم الانسان ما لم یعلم و صلى الله وسلم على النبى الاعظم محمد صلى الله علیه و آله وسلم الصادع بالشرع الاقوم مرشد الخلائق وهادی الامم ومعلم الاداب والحکم ومکمل نفوس بنى آدم وعلى عیبة علمه وحکمته واول من به اسلم على امام ائمة العالم وسید العرب والعجم الکاشف للبهم والرافع عن المعضلات غواشى الظلم وعلى اولاده اصول الکرم وقادة الامم واولیاء النعم مادامت الارض محاطة بالیم والروض ناضرة بالدیم وبعد فان العلم بالاحکام الشرعیة الفرعیه بعد العلم بالمعارف الیقینیة الاصلیة من اجل العلوم واعلاها وانفسها واغلاها اذ به یطاع الله فى اوامره ونواهیه ویعرف به الانسان ما یهلکه وینجیه ویحفظ به الدین المؤسس على احسن الاساس على الاندراس والانطماس وممن شاقته الهمة العلیة الى طلب هذا المقام الرفیع ونیل هذا المحل المنیع ودعته العنایة الالهیة الى اکتساب المعالى بسهر الایام واللیالى جناب العالم العامل والفاضل الکامل النحریر الوحید والجهبد الفرید صاحب المعالى والمحتد العالى نصیر الملة وفخر الافاضل الاجله ذى القریجة الوقادة والفطنة النقادة عمدة العلماء الاعلام نخبة الفقهاء الفخام قدوة الانام ثقة الاسلام الآقاى آمیرزا مجد الدین الکاشانى بلغه الله اماله والامانى نجل المرحوم المبرور الساکن فى دار السرور قدوة الانام حجة الاسلام الحاج میرزا ابو القاسم رفع الله مقامه فى علیین نجل الطود الاشم والرکن اللقوم والیم الخضم النحریر القمقام حجة الاسلام المولى المعظم الممجد الحاج ملا محمد اعلى الله مقامه ورفع فى الخلد اعلامه نجل المحقق النحریر والعلامة الذی لیس له نظیر حامى الشریعة ومستند الشیعة سیف الامة ومقتفى مناهج الائمة معراج السعادة ومفتاح خزائن الافادة المؤسس اساس الاحکام والخلف للعلماء الاعلام عوائد الایام المولى الامجد الاوجد الحاج ملا احمد اسکنه الله فرادیس الجنان وانزل علیه شئابیب الغفران نجل العلامه المشتهر فى الافاق الناشى من قصبة نراق حلال مشکلات العلوم وموضح ما اشتبه من الرسوم معتمد الشیعه وکاشف اسرار الشریعه الذى اشرف فى العلوم منه النور الساطع وبرقت منه اللوامع شمس فلک الافاده وجامع فنون السعادة و الحائر. مقام التجرید والزهادة قدوة جهابذة الحکمآء المتالهین ورئیس الفقهآء والمجتهدین الراقى فى الجنان الى اعلى المراقى مولانا محمد مهدى النراقى الکاشانى وهو الجد الاعلى من طرف الام لهذا الجانى رفع الله رتبته و طیب تربته فانه سلمه الله وبلغه اقصى ما یتمناه اشتغل فى شرح امره وغلواء عمره بتحصیل العلوم الدینیه واقتناء الفنون الشرعیه فى بلدة کاشان صینت عن الحدثان ثم ظعن من هذه التربة الى بلاد الغربة فاقام بالبلد الذى هو بالتعظیم حرى اعنى الغرى مستمدا من برکات تقبیل العتبه العلیة العلویة والسدة السنیة المرتضویه على مشرفها الاف التحیه فجد فى الطب واجهد نفسه واتعب وحضر عند الاساطین الاعلام والاساتید الفخام وقرء على جملة من المسائل العلمیة والمباحث الفقهیه فسلک بفضل الله وبرکات صاحب هذه القبة المبارکة التى هی مطاف الملائکة سبیل السداد ووصل الى مرتبة الاجتهاد فضاعف الله اجره واعلى قدره وله العمل بما یستنبطه من الاحکام الشرعیه عن ادلتها التفصیلیة ثم انه دام فضله وکثر فى العلماء مثله قد استجاز من اقل الفقراء ومخلصه بلا امتراء تاسیا بسنة علمائنا السالفین واقتداء بطریقة علمائنا الصالحین لاتصال الاسناد وکمال الاعتماد وصحة الاستناد فامثلت امر هذا الجناب و تلقیته بالاجابة والرحاب فاجزته ان یروی عنى کلما صحت لى روایته وجازت لى اجازته مما اودع من الاخبار فى الکتب الاربعة التى علیها المدار عند علمائنا الابرار المشتهرة فى الاعصار اشتهار الشمس فى رابعة النهار الکافى والفقیه والتهذیب والاستبصار وسائر الاصول المشتهرة والکتب المعتبرة والجوامع المؤلفة فى الاعصار المتاخرة کالوسائل والوافى وبحار الانوار وغیرها من مؤلفات المحدثین الاخیار والتمس منه ملازمة الاحتیاط والتورع عند الشبهات وان لا ینسانى عن الدعوات سیما فى الخلوات واعقاب الصلوات وقد حرر ذلک فى الواحد والعشرین من شهر ربیع الثانى من شهور السنة الثامنة والعشرین بعد الالف وثلثماة من الهجرة النبویة على مهاجرها الف سالم وتحیته.

پی نوشت :
 

1. فرزند ملا اباذر، ملا محمد باقر نام داشته است. توضیح آن که ملا مهدى بن ابى ذر نراقى، پسرى به اسم ملا محمد باقر نداشته است.
2. میرزا نصر الله پس از فوت برادرش حاج ملا محمد، متولى مدرسه سلطانى کاشان شده است‏شیخ‏عبد الغفور بن شیخ ابوالقاسم کاشانى (م 1321 ق) در حاشیه رو نوشت وقف نامه مدرسه مذکور، تولیت میرزا نصر الله را با توجه به متن وقف نامه چنین تایید کرده است: «بسم الله تعالى. به مقتضاى این عبارت مرقومه در متن امر تولیت مفوض است‏بعد از وفات بندگان خلد آشیان آقاى حاجى ملا محمد نور الله مضجعه به جناب شرایع آیاب حقایق و معارف آداب آقاى میرزا نصر الله - دام فضله العالى - ; چنان که فردوسى مکان طایر روضات جنان آقاى حاجى ملا میرزا محمد - رحمه الله - در باب تدریس در صدر ورقه قلمى فرموده‏اند: چون جناب آقاى میرزا نصر الله خلف خلد آشیان جنت مکان فردوس ماواى متولى معظم الیه - نور الله مرقده - بلا فصل انحصار به ایشان دارد و مقتضاى عبارت مذکوره متن این است که با وجود طبقه اولى طبقه ثانیه را مدخلیتى در باب تولیت نیست و این عبارت ظهور در ماسطر دارد، لهذا امر با ایشان است در باب تولیت. حررها فى 2 صفر المظفر من شهور سنه 1297 (مهر) عبد الغفور بن ابى القاسم‏» .
3. یکى از آثار میرزا ابو تراب، حاشیه بر مفتاح الاصول فاضل نراقى است.
4. آیت الله محمد غروى کاشانى (م آذر 1357 ش) فرزند حاج ملا محمد حسین بوده است.
5. در لباب الالقاب تاریخ وفات حاج میرزا ابو القاسم سال 1256 ذکر شده و به همراه آن ماده تاریخ «خوار و زار مرد» آمده است که این ماده به حساب ابجد 1265 مى‏شود. در نتیجه سال 1256 که به صورت عددى نوشته شده احتمالا اشتباه چاپى باشد (ر.ک: مکارم الآثار، ج‏2، ص 364).
6. خبر در گذشت‏حاج ملا محمد جواد در روزنامه ایران به تاریخ هفدهم محرم 1288 (جلد اول ص 12) آمده; ولى سال وفات وى در لباب الالقاب 1278 ضبط شده که غلط چاپى است. ناگفته نماند که دست‏خط حاج ملا محمد جواد به تاریخ 1285 و در قید حیات بودن وى در زمان تالیف تاریخ کاشان‏1287 تا 1288) از دیگر مدارک موجود است.
7. ص 21، مقدمه مثنوى طاقدیس، به قلم حسن نراقى.
8. حاج ملا محمد حسین تبریزى از علماى کاشان بوده در عهد مظفر الدین شاه قاجار بدرود زندگى گفته است و فرزندانش حاج ملا محمد على تبریزى و حاج شیخ محمود نجفى (حدود 1300- 1385 ق) نیز از علما بوده‏اند. حاج ملا محمد على در سندى به تاریخ 1344 ق به جد خود اشاره کرده و چنین نوشته است: «جدى الامجد آقاى حاج ملا محمد جواد نجل صاحب المستند - طاب ثراهما - » .
9. سال 1288 به نقل از لباب الالباب و سال 1289 به نقل از ماده تاریخ وفات وى که آیت الله سید محمد علوى بروجردى کاشانى گفته است.
10. جد آیت الله حاج سید ابوالقاسم کاشانى (م 1381 ق) .
11. این تاریخ با توجه به ماده تاریخ آیت الله سید محمد علوى بروجردى کاشانى است; ولى در مکارم الآثار (ج 2، ص 366) سال 1345 ضبط شده است.
12. سید مصطفى کاشانى (م 1336 ق) فرزند حاج سید حسین، از طرف مادر به ملا مهدى بن ابى ذر نراقى مى‏رسد.
13. به نقل از کتاب تراجم الرجال، ج 1، ص 355.
14. احمد مدیر نراقى بعد از درگذشت‏برادرش على نراقى، همسر وى را که دختر حاج ملا محمد حسین نطنزى بود، به عقد خود در آورد.
 

منبع: www.naraqi.com