تحلیلی بر کاندید‌های جشنواره سی‌و‌ششم فیلم فجر

درست یک شب قبل از اختتامیه، در حضور خبرنگاران اسامی کاندیداهای جوایز جشنواره سی‌وششم فجر اعلام شد. هر هفت داور روبروی خبرنگاران نشستند و یکی‌یکی اسامی نامزدها را خواندند. «مغزهای زنگ‌زده» فیلم هومن سیدی و «تنگه ابوقریب» با 11 نامزدی رکورددار نامزدی شد. بعدازآن با اختلاف خیلی کم دو فیلم «بمب، یک عاشقانه» و «دارکوب» ده نامزدی داشتند و فیلم پرامید ابراهیم حاتمی‌کیا «به‌وقت شام» به همراه «عرق سرد» و «سرو زیرآب» هرکدام در هشت رشته نامزد شدند.

ناکام‌هااز همه ناکام‌تر در جشنواره سی و ششم، محمدحسین مهدویان است و همکارانش در فیلم «لاتاری». لاتاری فقط در یکی از رشته‌های فنی آن‌هم به‌صورت مشترک نامزد شده است. هیئت‌داوران به‌طور کل این فیلم را نپسندیده‌اند. نه بازی ساعد سهیلی، نه بازی حجازی فر یا فرخ نژاد و نه فیلم و فیلم‌نامه و کارگردانی و فیلم‌برداری آن مورد تائید داوران نبوده‌اند.
سال قبل که مهدویان و «ماجرای نیمروز»ش آن‌همه نامزدی داشتند به خاطر نامزد نشدن فیلم‌برداری و موسیقی فیلم جشنواره را “طویله” خواندند، امسال که از اول حاشیه‌ساز شدند و از فاشیستی بودن فیلمشان حرف زدند و حالا هم هیچ نامزدی‌ای ندارند چه بشود خدا می‌داند. در اولین واکنش اما مهدویان نامزدی‌های فیلم «دارکوب» را به همفکرش بهروز شعیبی و تهیه‌کننده هردو فیلم محمود رضوی تبریک گفت و حسین جمشید گوهری تدوینگر فیلم هم با انتشار عکسی از آخرین مراحل آماده‌سازی فیلم نوشت که هنرمندان یک سال ممکن است مورد تشویق قرار بگیرند و سالی دیگر به درست یا نادرست دیده نشوند. به نظر می‌رسد به تیم «لاتاری» توصیه‌شده کمتر گردوخاک به پا کنند.
ناکام دیگر جشنواره، فیلم «شعله‌ور» حمید نعمت‌الله است که مثل فیلم سال قبل او «رگ خواب» موردتوجه داوران نبود. فیلم در شش رشته صداگذاری، چهره‌پردازی، طراحی لباس، موسیقی، فیلم‌نامه و بهترین بازیگر مرد کاندیدا شده اما نه در کارگردانی و نه در بهترین فیلم خبری از آن نیست. حمید نعمت‌الله و سینمای تلخ و شخصیت‌های به ته خط رسیده‌اش به نظر می‌رسد با جشنواره محافظه‌کار فجر نسبتی برقرار نمی‌کنند. سال قبل اما «رگ خواب» فیلم برگزیده منتقدان ماهنامه فیلم شد و در نظرسنجی باسابقه این مجله در صدر نظر منتقدان قرار گرفت. امسال هم به نظر می‌رسد برای «شعله‌ور» همین اتفاق بیفتد.

عجیب‌ترین نامزدی‌هااز همه عجیب‌تر کاندیدا شدن پژمان جمشیدی بود برای نقش مکمل مرد به خاطر «سوءتفاهم». جمشیدی در دوران فوتبالش فقط یک گل ملی به گرجستان زده بود و حالا به‌افتخار بزرگی در سینما رسیده. بعد از سریال «پژمان» و فیلم کمدی «خوب، بد، جلف» که در نقش خودش بود و چندین تئاتر و سریال تلویزیونی حالا پژمان جمشیدی یکی از شش کاندیدای سیمرغ است که البته رقیب بزرگی مثل فرهاد اصلانی چوپان و برادر بزرگ «مغزهای کوچک زنگ‌زده» دارد.
اعلام نام پژمان جمشیدی خنده خبرنگاران حاضر در سالن پردیس ملت را به دنبال داشت. محمدرضا فروتن هم لبخندی زد اما داوران دیگر به خبرنگاران تذکر دادند. خود پژمان در اینستاگرامش پستی گذاشت و خیلی شاد و راضی از این انتخاب بود. در این پست او نوشته بود: “4 سال تهمت، 4 سال فشار، 4 سال تلاش و حالا من کاندید بهترین بازیگری سینمای ایران. چقدر جای مادرم خالی است.”
در رشته بازیگر مکمل زن هم سه نفر برای یک فیلم کاندیدا شده‌اند. سحر دولتشاهی برای نقش متفاوتش برای سرپرست چادری تیم فوتبال، لیلی رشیدی برای نقش وکیل افروز اردستانی که با تلویزیون‌های خارج از کشور مصاحبه می‌کند و بالاخره هدی زین‌العابدین برای نقش هم‌بازی و هم‌خانه افروز. با توجه به این‌که باران کوثری و امیر جدیدی هم برای بازی در «عرق سرد» کاندیدای بازیگر نقش اصلی شده‌اند، «عرق سرد» را می‌توان فیلم بابرکت بازیگرها نامید.
یک حاشیه دیگر، اعلام نام دو بازیگر از فیلم «دارکوب» برای بهترین بازیگر زن بود. هم سارا بهرامی و هم مهناز افشار نقش اول زن تشخیص داده‌شده‌اند و هردو نامزد شدند. اتفاقی که باعث انتقادات زیادی از هیئت‌داوران شد. در مقابل هیئت‌داوران در فضای مجازی به‌اتفاق مشابه در اسکار ارجاع دادند. در اسکار که کاندید شدن دو نفر از یک فیلم به‌عنوان بازیگر نقش اصلی سابقه داشته. مثلاً در 1992 هم سوزان ساراندون و هم جینا دیویس برای بهترین بازیگر زن از «تلما و لوییس» نامزد شده بودند یا در 1977 پیتر فینچ و ویلیام هولدن برای «شبکه» چنین وضعیتی داشتند؛ اما در جشنواره فجر تا حالا سابقه نداشته است.

داورها چه کسانی هستند؟اعضای هیئت‌داوران هفت نفر هستند. رسول صدرعاملی و کمال تبریزی که معرف حضور هستند و برای فیلم‌هایی مثل «من ترانه پانزده سال دارم» و «لیلی با من است» همین جوایز را برده‌اند از بین کارگردان‌ها، محمدرضا فروتن از بین بازیگرها، فرشته طائرپور به‌عنوان نماینده تهیه‌کنندگان، بهرام بدخشانی به‌عنوان فیلم‌بردار و از بین عوامل تکنیکی سینما، خسرو دهقان بعد از مدت‌ها از بین منتقدین و بالاخره خجسته به‌عنوان یک نظریه‌پرداز اعضای هیئت انتخاب را تشکیل می‌دهند. درمجموع این ترکیب، یک ترکیب محافظه‌کار است و از چنین ترکیبی بعید است فیلم‌های تندوتیزی مثل «عرق سرد» یا فیلم‌هایی دور از جریان اصلی و تلخ مثل «شعله‌ور» موفق بیرون بیایند.

شانس‌های اصلی«مغزهای کوچک زنگ‌زده» از دید خیلی از منتقدین ازجمله بهترین فیلم‌های جشنواره بود؛ اما دو فیلم «کامیون» و «سرو زیرآب» در بهترین حالت فیلم‌هایی معمولی بودند. در بهترین حالت! اما هم «کامیون» و هم «سرو زیرآب» به همراه «مغزهای کوچک زنگ‌زده» تنها فیلم‌هایی هستند که در هر سه‌شاخه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه کاندیدا شده‌اند. به‌خصوص ضعف‌های «کامیون» بیش از این حرف‌ها بود.
بااین‌حال همچنان و در نبود «لاتاری» امید اصلی برنده شدن در شب اختتامیه ابراهیم حاتمی‌کیا و فیلم بیگ پروداکشن او «به‌وقت شام» است. قبلاً در خبری غیررسمی مریم نراقی دبیر سرویس فرهنگی روزنامه شهروند نوشته بود حاتمی‌کیا به‌شرط برنده شدن امسال در جشنواره فجر شرکت کرده است. خبری که البته حتماً تکذیب می‌شود و موثق نیست اما به‌هرحال از شنیده‌هاست و تا نباشد چیزکی خبرنگاران نگویند چیزها!

بهترین بازیگر مردشش نفر کاندیدا شده‌اند اما رقابت اصلی بین دو نفر است: امیر جدیدی (که هم برای عرق سرد و هم برای تنگه ابوقریب نامزد شده) و نوید محمدزاده. حتی خبرنگاران ‌هم فقط برای این دو اسم دست زدند.
نوید محمدزاده سال قبل هم یک رقیب عمده داشت و او هادی حجازی فر ماجرای نیمروز بود. نوید محمدزاده این‌قدر در چند سال اخیر جوایز اصلی را گرفته و موفق بوده که به نظر می‌رسد این بار فروتن و شش داور دیگر بیشتر به امیر جدیدی نظر کنند.
چهار نفر دیگر اما یکی امین حیایی است که شاه نقش زندگی‌اش را برای حمید نعمت‌الله در «شعله‌ور» بازی کرده اما فیلمش چندان موردتوجه سلیقه معمول فجر نیست. سعید آقاخانی که دو سال بعد از سیمرغی که برای نقش متفاوتش در «خداحافظی طولانی» گرفت حالا بازهم یک نقش متفاوت به زبان کردی و با ظاهر نامعمول در «کامیون» بازی کرده و بابک حمیدیان برای «سرو زیرآب» و رضا عطاران برای کمدی عطارانی «مصادره» دیگر نامزدها هستند.
چه کسانی غایب هستند؟ در درجه اول ساعد سهیلی. سهیلی جوان سه فیلم نقش اول در جشنواره امسال داشت که «لاتاری» در صدر آن‌ها بود اما به‌پای «لاتاری» سوخت. هادی حجازی فر هم در «لاتاری» خوب ظاهرشده بود و از همه عجیب‌تر این‌که بابک حمیدیان برای آن‌همه قهرمان‌بازی روی هوا در فیلم حاتمی‌کیا دیده نشد و از آن‌هم عجیب‌تر دیده نشدن جواد عزتی برای «تنگه ابوقریب» بود. تعداد بازیگران مرد خوب در جشنواره سی و ششم زیاد بود.

بهترین بازیگر زندر سالی که فیلم‌ها بسیار مردانه و خشن بودند و بعضی از فیلم‌ها اصلاً زنی نداشتند، شانس اول در این رشته از بین سارا بهرامی و باران کوثری است. نقش بهرامی در «دارکوب» با گریم سنگین و بازی اغراق‌شده انگ جایزه گرفتن است. هر بازیگری دوست دارد نقش معتاد (و روان‌پریش و شخصیت تاریخی) را با گریمی سنگین بازی کند و سارا بهرامی در دومین فیلم جدی‌اش به این نقش رسیده. باران کوثری هم برای «عرق سرد» 20 کیلو وزن کم کرده (هرچند باز برای نقش کاپیتان تیم ملی فوتسال چاق است) و الحق هم‌بازی خوبی انجام داده است.
مهناز افشار هم برای «دارکوب» نامزد شده. برای نقشی که نه تحرک خاصی دارد و نه تفاوت خاصی با سایر نقش‌های افشار و کلاً سایر نقش‌های زنان سینمای ایران دارد. شبنم مقدمی برای کمدی روستایی «خجالت نکش» نامزد شده است. کاندیدا شدن ماهور الوند برای «چهارراه استانبول» و هانیه توسلی برای نقش دختر سربه‌هوا و خنگ «سوءتفاهم» از این هم عجیب‌تر است و به نظر می‌رسد ازقضا این دو نفر برای این دو نقش باید موردانتقاد هم قرار می‌گرفتند.
در مقابل یک نام غایب است: مهتاب کرامتی شاید در بهترین بازی و نقش زندگی‌اش در «جاده قدیم» نادیده گرفته‌شده است.

فیلم‌بردارها، موزیسین‌هافیلم‌برداری در سینمای ایران یکی از پیشروترین مهارت‌های فنی است. تعداد کارهای خوب بسیار زیاد بود و درنهایت محمود کلاری (بمب…)، هادی خضوعی ابیانه (تنگه ابوقریب)، پیمان شادمانفر (مغزهای کوچک‌ زنگ‌زده)، علیرضا زرین‌دست (سرو زیرآب) و فرشاد محمدی (عرق سرد) نامزد جایزه شدند. شانس اول اما خضوعی ابیانه است.
برای بهترین موسیقی متن هم حامد ثابت، سهراب پورناظری، بهزاد عبدی، کارن همایونفر (برای دو فیلم) و بالاخره النی کارایندروی معروف برای «بمب…» نامزد شدند.

چه کسی داور می‌شود؟
سابقه نشان داده است که هیچ دوره جشنواره فجر بدون بحث‌وجدل و گله و شکایت از داوری برگزار نشده و نمی‌شود. هر هیئت‌داورانی سلیقه خاص خود را دارد. اگر تصمیم گرفتن برای نامزدی‌ها با گروه نویسندگان نماوا بود هم احتمالاً خیلی از شما از انتخاب‌ها شاکی بودید. خود گروه نویسندگان ‌هم سخت بود با هم به تفاهم برسند! داوری است و هزار سلیقه و دردسر!

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.