چیزی تا رسیدن به آیین باستانی نوروز نمانده اما هنوز هم برخی نمی‌دانند که برای سفره هفت‌سینشان گندم و عدس سبز کنند یا هسته پرتقال و سیب بکارند. رسمی که اینک جامه ملاحظات زیست‌محیطی پوشیده و موافقان و مخالفانی را با خود به‌همراه دارد.
به گزارش به نقل از روزنامه آرمان، محمد درویش، فعال زیست محیطی درباره استفاده از هسته برخی میوه‌ها برای کاشتن سبزه به جای سبز کردن گندم و عدس و ... می‌‌گوید: حذف سبزه از سفره هفت سین به‌دلیل آنکه موجب هدررفت گندم، عدس و ... میشود، کار اشتباهی است و نباید تحت هیچ‌شرایطی آیین‌های پسندیده ایرانی را از بین بیریم. در واقع باید سبزه در سفره هفت سین بماند، اما اگر جای گندم، عدس و ... از هسته پرتقال و ... استفاده کنیم، اشکالی ندارد و از نظر من بلامانع است.
ایران در هدررفت مواد غذایی چه جایگاهی دارد؟
باید بگویم که کشور ما یکی از بالاترین نرخ هدر رفت مواد غذایی را دارد. آمارها می‌گویند که چیزی حدود 30درصد محصولاتی که در ایران کاشته می‌شوند، در زمره مواد غذایی هستند. متاسفانه محصولات غذایی به‌دلیل بسته‌بندی‌های غیراصولی، دپوی غلط، نداشتن سردخانه و روش‌های حمل‌و‌نقل غیرعلمی از مزرعه تا مغازه خراب می‌شوند. این در حالی است که آب مصرفی برای مواد غذایی حدود 26.7 میلیارد متر مکعب است که میزان آن بیش از سه برابر نیاز 80میلیون ایرانی به آب شرب در یک سال است. با این حال وقتی مواد غذایی سالم به دست مردم می‌‌رسند، در مهمانی‌ها، جشن‌ها، رستوران‌ها و... مدیریت نشده و اسراف می‌شوند که به‌عنوان ضایعات، میزان آن 30 تن در سال اعلام شده است. این رقم، رقم بسیار قابل توجهی است. همچنین آبی که برای این مقدار غذا مصرف میشود بیش از نیمی از ظرفیت سدهای ایران است. ما باید تلاش کنیم که بخش کشاورزی را ارتقا ببخشیم، سردخانه‌ها و دپوها را افزایش و روش‌های بسته بندی درست را به کشاورزان آموزش دهیم. همچنین باید فارغ‌التحصیلان بیکار رشته کشاورزی را جذب کار کرده و به مردم از طریق ساخت برنامه‌های جذاب تصویری در رسانه‌ها آموزش دهیم که چگونه باید از اسراف غذا جلوگیری کنند. از سوی دیگر، باید در رستوران‌ها منوی‌های مختلف جایگزین و امکان بردن غذا فراهم شود. این در حالی است که ضرورت دارد نرخ ضایعات غذایی در مناسبت‌های مختلف کاهش یابد. ما با جلوگیری از هدررفت غذا موجب کاهش مصرف جهانی آب تا بیش از یک سوم مقدار کنونی خواهیم شد. از این رو اگر میزان ضایعات غذایی به صفر برسد، آب مورد نیاز500 میلیون نفر در خانه‌هایشان تامین میشود. همچنین با چنین اقدامی آب در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های زیر زمینی باقی می‌ماند تا حیات ماهیان و دیگر آبزیانی که با کاهش منابع آب شیرین به شکل خطرناکی مورد تهدید واقع شده است، حفظ شود. با وجود این، شاهد ترویج و تشویق به مصرف بیشتر غذا نیز هستیم. برای مثال در برخی سوپرمارکت‌ها نوشته شده که «یکی بخر، دو تا ببر» و مشتریان بدون آنکه نیازی داشته باشند، به جای یک بسته مواد غذایی دو بسته می‌برند و بعد که از تاریخ مصرفش می‌گذرد، آن را دور می‌ریزند. این ترویج، تشویق و میل به مصرف بیشتر منجر به نابودی مواد غذایی ما میشود که باید برای آن چاره‌اندیشی کنیم.
با توجه به نکاتی که اشاره کردید عنوان شده که سالانه سبز کردن حبوبات هم باعث هدررفت هزاران تن مواد غذایی میشود و باید به جای آن از هسته‌هایی نظیر پرتقال، سیب، لیمو، نارنج و دانه خرما استفاده شود. دیدگاه شما در این‌باره چگونه است؟
حذف سبزه از سفره هفت سین به‌دلیل آنکه موجب هدررفت گندم، عدس و ... میشود، کار اشتباهی است و نباید تحت هیچ‌شرایطی آیین‌های پسندیده ایرانی را از بین ببریم. در واقع باید سبزه در سفره هفت سین بماند، اما اگر به جای گندم، عدس و ... از هسته پرتقال و ... استفاده کنیم، اشکالی ندارد و از نظر من بلامانع است. فقط نباید سبزه به‌عنوان نماد سبزینگی و نشانه آشتی ایرانیان با طبیعت، زایش و رویش بهار از سفره‌های هفت سین به بهانه ملاحظات محیط زیستی حذف شود. در واقع سبزه بخشی از آیین و فرهنگ ایرانیان است که اتفاقا نماد طبیعت دوستی ماست. منتها اکنون کمپین‌هایی در فضای مجازی راه افتاده‌اند مبنی بر اینکه سبزه نکاریم و به جای آن از هسته پرتقال و سیب و دانه مرکبات، خرما و بلوط در سفره هفت سین استفاده کرده و سپس این دانه‌ها و هسته‌های میوه‌ها را در روز سیزده بدر بکاریم تا به جای یک ظرف سبزه نهالی داشته باشیم. این کار به مراتب می‌تواند خطرناک تر باشد.
چرا؟
برای اینکه کدام نهال است که تا روز سیزدهم سبز بماند، جز اینکه تنها بتوانیم آن را در باغچه بکاریم. چند‌درصد باغچه‌ها هنوز فضای خالی دارند؟ این در حالی است که اصولا مشکل ما فضای خالی در باغچه‌ها نیست. مشکل جنگل‌های تخریب شده هستند که باید حفظ شوند. اینکه ما فکر کنیم هر نهالی را می‌توانیم در هر جایی بکاریم، اشتباه است. نهال باید به درستی انتخاب شود و نیاز به آبیاری مستمر دارد و اگر این موارد رعایت نشود می‌تواند بر شدت بیابان‌زایی در منطقه اضافه کند. ما باید تلاش کنیم نهال‌هایی را انتخاب کنیم که به‌صورت طبیعی در منطقه سازگار و نیازی به آبیاری نداشته باشند. فصل کاشت نهال در نیمه جنوبی کشور حداکثر تا ماه آذر است. در مناطق مرکزی و شمالی نیز تا 15 اسفند میتوان نهال کاشت. بنابراین نهالی که در سفره هفت سین گذاشته شده و سپس روز سیزدهم فروردین کاشته شود، به احتمال زیاد خشک خواهد شد.
راه‌اندازی کمپین‌ها به منظور جلوگیری از کاشت گندم و عدس در آستانه نوروز است، در حالی که بخش اعظمی از گندم به نان تعلق میگیرد ...
سالانه چهار‌هزار و 600میلیارد تومان یارانه به نان تعلق میگیرد که حدود 30درصد این یارانه صرف ضایعات آرد و نان میشود. به عبارت دیگر، ایرانیان سالانه حدود سه‌میلیون تن گندم را بدون مصرف هدر میدهند. این در حالی است که بخش قابل توجهی از گندم پیش از تبدیل شدن به نان هدر میرود. در این میان اگر همه 22میلیون خانواده ایرانی از سبزه در هفت‌سین خود استفاده کنند که نمی‌کنند، آن گاه زمینی به وسعت 1800 هکتار باید به کشت گندم سبزه هفت سین اختصاص یابد، یعنی از چهار‌میلیون هکتار وسعت کشتزارهای گندم کمتر از پنج صدم‌درصد آن برای سبز کردن سفره‌های هفت سین ایرانیان اختصاص دارد. پرسش اصلی این است که چرا نگرانی و واکنش ما نسبت به این پنج صدم‌درصد بیشتر از آن 30درصد است؟ این در حالی است که سهم قابل توجهی از سبزه‌‌های عید را میتوان یا تبدیل به کمپوست کرد یا برای غذای دام اختصاص داد، درست مثل کاری که تشکل‌‌های مردم نهاد در برخی از استان‌های کشور از جمله چهارمحال و بختیاری، فارس، قزوین، آذربایجان‌شرقی، زنجان و ... هر‌ساله انجام میدهند. در مورد آبی که برای سبز کردن سبزه‌ها مصرف میشود، رقم نیم‌میلیون متر مکعب ذکر شده است، در حالی که فقط در تهران به اندازه آب پشت سد کرج که معادل 400 برابر آن رقم است، به‌دلیل فرسودگی شبکه لوله‌کشی شهری و قلدری برخی مشترکان بدون محاسبه و پرداخت آب بها هدر میرود و در کل کشور بیش از 32میلیارد متر مکعب پساب از دسترس خارج میشود و نیز در اثر ضایعات بخش کشاورزی بیش از 27میلیارد متر مکعب آب هدر میرود.
