بیماری شایعی به نام رماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی یا Rheumatoid arthritis یک بیماری است که موجب التهاب، درد و تورم مفاصل بدن میشود. این بیماری معمولا مزمن بوده و در دراز مدت میتواند موجب تخریب مفصل شود.

از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا میشود. روماتیسم مفصلی میتواند زمینه خانوادگی داشته باشد. این بیماری میتواند در هر سنی بروز کند ولی معمولا در سنین بین 60-40 سالگی دیده میشود. روماتیسم مفصلی در زنان سه برابر شایع تر از مردان است.

علت رماتیسم مفصلی چیست

بیماری روماتیسم مفصلی جزو دسته ای از بیماری های انسان است که به آنها بیماری های خود ایمنی یا اتو ایمیون Autoimmune disease میگویند.

بدن انسان سیستم دفاعی خاصی دارد که با استفاده از آن در برابر تهاجم میکروب ها از خود دفاع میکند. یکی از روش های سیستم دفاعی بدن، تولید مواد خاصی به نام آنتی بادی Antibody یا پادتن است. این مواد که از جنس پروتئین هستند به میکروب ها میچسبند و موجب تخریب آنها میشوند. گاهی اوقات سیستم دفاعی بدن به دلایلی که هنوز بر ما ناشناخته است بعضی از سلول های بدن خود انسان را غریبه و مهاجم تشخیص داده و بر علیه آنها آنتی بادی یا پادتن تولید میکند. این آنتی بادی ها به سلول ها حمله کرده و موجب آسیب آنها میشوند. مکانیسم ذکر شده علت اصلی بروز بیماری های خود ایمنی است.

در روماتیسم مفصلی هم سیستم ایمنی به سلول های بدن بخصوص سلول های سینوویوم Synovium cells بعضی از مفاصل حمله کرده و موجب تغییراتی در آنها میشوند. سینوویوم لایه ای از سلول ها است که سطح درونی کپسول مفصلی را فرش میکنند و موجب ترشح مایع مفصلی ( مایع سینوویوم) میشوند. تاثیر آنتی بادی ها بر سلول های سینوویوم موجب میشود سلول های این لایه افزایش پیدا کرده و در نتیجه لایه سینوویال ضخیم، متورم و همچنین ملتهب شود.

عروق خونی لایه سینوویال افزایش پیدا کرده، همراه با التهاب لایه سینوویال، ترشح مایع مفصلی هم بیشتر شده و مفصل متورم میشود. بدنبال این تغییرات سلول های سینوویال موادی بنام سیتوکین Cytokin ترشح میکنند که موجب بروز التهاب در مفصل شده و همچنین روی سلول های مفصل اثرات تخریبی دارد.

بدنبال تورم مفصل، لیگامان ها و تاندون های اطراف آن تحت کشش قرار میگیرند. این کشش در کپسول مفصلی و تاندون و لیگامان های اطراف مفصل بتدریج آنها را شل و ضعیف کرده و ضعف این ساختمان ها موجب ناپایداری مفصل و در نهایت نیمه دررفتگی و تغییر شکل مفصل میشود.

بتدریج و با گذشت زمان بافت سینوویال رشد کرده بر روی غضروف رفته و موجب خوردگی آن میشود.
بعد از مدتی استخوان اطراف مفصل هم دچار پوکی و خوردگی شده و در آن کیست هایی بوجود میاید. این تغییرات استخوانی تغییر شکل مفصل را تشدید میکنند.

علائم رماتیسم مفصلی دست

علائم روماتیسم مفصلی بیش از هر مفصل دیگر در مچ دست و مفاصل متاکارپوفالانژیال Metacarpophalangeal یا MP دیده میشوند. مفاصل متاکارپوفالانژیال در محل اتصال انگشتان به کف دست قرار گرفته اند. در روماتیسم مفصلی مفاصل گرفتار دچار درد، تورم و خشکی میشوند. خشکی مفصل در صبح ها بیشتر بوده و بعد از چند ساعت کمتر میشود. درگیری مفصلی معمولا دوطرفه و قرینه است یعنی در هر دو دست وجود دارد.

تورم انگشتان دست از علائم ابتدایی ابتلا به روماتیسم مفصلی است
و موجب میشود انگشت از وسط متورم و پهن تر شود و به اصطلاح
شکل دوک نخ ریسی به خود بگیرد

دیگر علائم این بیماری در دست عبارتند از

برجستگی های گرد در زیر پوست انگشت یا آرنج

برجستگی های نرم در پشت دست که با حرکت انگشتان دست حرکت میکنند.

خم شدن بند آخر انگشت که به آن انگشت چکشی یا مالت فینگر Mallet finger میگویند.

برجستگی در پشت آرنج و ساعد که به آن ندول روماتیسمی میگویند خم شدن بند اتهایی انگشت را انگشت چکشی میگویند

انحراف انگشتان دست به سمت استخوان اولنا . این انحراف در مفصل متاکارپوفالانژیال ایجاد میشود و به علت کشیده شدن و شل شدن رباط های جانبی (لیگامان های کلترال) در یک طرف مفصل و یا به علت جابجا شدن تاندون ها یا عدم بالانس عضلات کف دست است

انحراف انگشتان به سمت استخوان اولنا از علائم بارز ابتلا به روماتیسم مفصلی است

تغییر شکل سوان نک بصورت خم شدن مفصل انتهایی انگشت
و باز شدن بیش از حد مفصل وسطی است
خم شدن مفصل انتهایی انگشت باز شدن مفصل میانی که به آن تغییر شکل گردن قو یا دفرمیتی سوان نک Swan neck deformity میگویند.

خم شدن مفصل میانی انگشت و باز شدن مفصل متاکارپوفالانژیال که به آن تغییر شکل سوراخ دکمه یا دفرمیتی باتن هول یا بتونیر Boutonniere deformity or button hole deformity میگویند.

*تغییر شکل سوان نک تغییر شکل بتونیر تغییر شکل بتونیر

*کاهش فاصله مفصل، پوکی استخوان، انحراف مفاصل متاکارپوفالانژیال
به سمت استخوان اولنا و تخریب مفصل از علائم بارز ابتلا به
روماتیسم مفصلی است

*ناپایدار شدن مفاصل دست

*ناتوانی و ضعف در گرفتن اشیاء با دست

*ناتوانی ناگهانی در راست کردن یا خم کردن انگشت دست به علت پاره شدن تاندون آن انگشت

*برجسته شدن استخوان ها در مچ دست

*صدای جیرجیر در موقع حرکت مفصل به علت حرکت تاندون های ملتهب

*بیحسی و احساس گزگز در دست به علت بروز سندروم تونل کارپ

درمان رماتیسم مفصلی

استفاده از بریس در بعضی موارد میتواند به کاهش علائم بیمار کمک کند

در درمان این بیماری متخصص روماتولوژیست، فیزیوتراپی و ارتوپدی با یکدیگر همکاری میکنند. متخصص روماتولوژیست داروهایی به بیمار میدهد که با استفاده از آنها درد و تورم مفاصل بیمار کم شده و سرعت پیشرفت بیماری کند میشود. متخصص فیزیوتراپی با استفاده از نرمش های خاص سعی میکند حرکات مفاصل را در حد قابل قبولی نگه دارد و همچنین با استفاده از بریس هایی مفاصل را در وضعیت های مناسب قرار داده تا درد کمتری داشته و کارآیی بهتری داشته باشند.

*متخصص ارتوپد در صورت لزوم اعمل جراحی خاصی را انجام میدهد که مهمترین آنها عبارتند از:

*خارج کردن برجستگی های زیر پوست که به آنها ندول Nodule میگویند به توسط عمل جراحی

*خارج کردن برجستگی های استخوانی و یا خارج کردن لایه سینوویال اطراف تاندون های دست . هر دو این عوامل میتوانند تاندون را تحت فشار قرار دهند

*درمان پارگی تاندون دست با پیوند تاندون یا جابجا کردن تاندون ها

*خارج کردن لایه سینوویال مفصل مبتلا

*آزاد کردن رباط عرضی مچ دست برای درمان علائم سندروم کانال کارپ

*در صورت تخریب شدید مفصلی جوش دادن استخوان های دو طرف مفصل در موارد خاص

*در موارد آسیب شدید مفصل، تعویض آن با مفصل مصنوعی