اسرار و معجزات علمی قرآن در مورد آب و آب‌شناسی (۲)

بخش اول: ابر، باد و باران

مراحل تشکیل ابرهای باران‌زای لایه‌ای [13، 14 و 20]
 

خداوند در آیه 48 سوره روم این مراحل را بیان فرموده‌اند:
اللَّهُ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ فَتُثِیرُ سَحَابًا فَیَبْسُطُهُ فِی السَّمَاء کَیْفَ یَشَاءُ وَیَجْعَلُهُ کِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ
خدا آن کسى است که بادها را مى‏فرستد تا ابرها را در آسمان به حرکت در آورد و سپس آنها را در پهنه آسمان آن گونه که بخواهد مى‏گستراند و بعد متراکم می سازد. آنگاه قطره‌های باران را می‌بینی که از لابلاى آن خارج می شود. پس آن را (به کشتزار) هر یک از بندگانش بخواهد، می رساند تا آنها شادمان گردند”

مرحله اول ـ حرکت بادها توسط باد
“خدا آن کسی است که بادها را می‌فرستد تا ابرها را در آسمان به حرکت در آورد...”
حبابهای بی شماری توسط کف‌سازی اقیانوسها درست می شود. وقتی این حبابها می‌ترکند، هزاران ذره بسیار کوچک (با قطر کمتر از 0/001 میلیمتر) به آسمان پرتاب می‌شوند و با غباری که توسط باد از خشکی آمده، مخلوط می‌شوند. این ذرات که سرشار از نمک هستند، توسط باد حمل می‌شوند و به سمت اتمسفر بالا می‌روند. بخار آب متصاعد شده از دریا، اطراف این ذرات که ائروسل نامیده می‌شوند؛ متراکم شده، به قطرات آب تبدیل می‌گردد و توسط مکانیزمی که تله‌های آبی نامیده می‌شوند، پاره ابرها را به وجود می‌آورند. بنابراین ابرها از بخارهای آبی که اطراف کریستالهای نمک یا ذرات گرد و غبار هوا منقبض شده‌اند تشکیل می شود.
 

مرحله دوم ـ بخش ابرها در آسمان و متراکم شدن آنها
 

“... و سپس آنها را در پهنه آسمان، آن گونه که بخواهد؛ می‌گستراند و بعد متراکم می سازد...”
از آنجا که قطرات آب موجود در این ابرها خیلی کوچک هستند (قطر بین 0/01 تا 0/02 میلیمتر) ابرها در هوا معلق می‌شوند و در طول آسمان پخش می‌شوند. بنابراین آسمان با ابر پوشیده می شود. اگر شرایط مناسب باشد (دمای بسیار پایین، رطوبت بسیار بالا و ...) تکه‌های ابر به داخل تکه‌های بزرگتر ابر فشرده می‌شوند و این اثر از زمین به صورت تیره بودن لایه ابر مشاهده می شود.

مرحله سوم ـ ریزش قطرات باران از لابه‌لای ابرها
 

“... آنگاه قطره‌های باران را می‌بینی که از لابه‌لای آن خارج می شود...”
ذرات آب که کریستالهای نمک یا ذرات گرد و غبار را احاطه کرده‌اند؛ ضخیم‌تر شده و تشکیل قطرات باران را می‌دهند. بنابراین قطراتی که سنگین‌تر از هوا شده‌اند به صورت باران شروع به ریزش می‌کنند.

مراحل تشکیل ابرهای باران‌زای توده‌ای (نوع کومولونیمبوس) [12و 13، 14 و 20]
 

آیه 43 سوره “نور”، مراحل تشکیل ابرهای “کومولونیمبوس” را چنین بیان می‌کند:
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُزْجِی سَحَابًا ثُمَّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثُمَّ یَجْعَلُهُ رُکَامًا فَتَرَی الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ وَیُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاء مِن جِبَالٍ فِیهَا مِن بَرَدٍ فَیُصِیبُ بِهِ مَن یَشَاء وَیَصْرِفُهُ عَن مَّن یَشَاء یَکَادُ سَنَا بَرْقِهِ یَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ
“آیا ندیدی که خداوند ابرها را به آرامی حرکت می دهد سپس میان آنها پیوند می دهد و بعد آن را متراکم می سازد؟! در این حال دانه‌های باران را می‌بینی که از لابه‌لای آن خارج می شود و از آسمان از کوه‌هایی که در آن است ـ ابرهایی که همچون کوه انباشته شده‌اند ـ دانه‌های تگرگ نازل می‌کند و هر کس را بخواهد به وسیله آن زیان می رساند و از هر کس بخواهد این زیان را برطرف می‌کند. نزدیک است درخشندگی آن (ابرها) چشمها را ببرد”
هواشناسان تشکیل ابر کومولونیمبوس و نحوه تولید باران، تگرگ، رعد و برق (نور) را مطالعه کرده و یافته‌اند که کومولونیمبوس طی مراحل زیر باران ایجاد می‌کند:

مرحله اول ـ حرکت ابرها توسط باد
 

“آیا ندیدی که خداوند ابرها را به آرامی حرکت می دهد...”
هنگامی که باد، برخی قطعات کوچک ابرها (قطعه ابرهای کومولوس) را به ناحیه‌ای که ابرها در آن‌جا همگرا می‌شوند؛ حرکت می دهد؛ تشکیل ابرهای “کومولونیمبوس” آغاز می شود. (شکل 1).

مرحله دوم ـ پیوند ابرهای کوچکتر به یکدیگر و تشکیل ابرهای بزرگتر
 

“... سپس میان آنها پیوند می دهد و بعد آن را متراکم می سازد؟!...”
واژه تألیف در این آیه، به معنی سازگار نمودن و آشتی دادن دو یا چند چیز مختلف و متفاوت است. علت اینکه قرآن، این واژه را به کار برده، این است که پاره ابرها از نظر الکتریسیته، دما و غلظت بخار آب و ترکیبات و غیره با هم فرق می‌کنند. وقتی ابرهای کوچکتر به هم می‌پیوندند و ابرهای بزرگتر را می‌سازند، حرکت و رشد عمودی به سمت بالا در ابرهای بزرگ صورت می‌گیرد، که این پدیده در مرکز ابرها بیشتر از لبه‌ها و کناره‌های آن رخ می دهد و سپس این رشد رو به بالا موجب کشیده شدن توده ابر به بالا و رسیدن به ناحیه سردتر اتمسفر (جو) که محل تشکیل قطره‌های آب و تگرگ است می شود (شکل‌های 1 (ج) و 4).

مرحله سوم ـ تشکیل باران و یا تگرگ
 

“... در این حال، دانه‌های باران را می‌بینی که از لابه‌لای آن خارج می شود و از آسمان ـ از کوه‌هایی که در آن است (ابرهایی که همچون کوه انباشته شده‌اند) ـ دانه‌های تگرگ نازل می‌کند...”
قطره‌های آب و تگرگ، بزرگ‌تر و سنگین‌تر شده و حرکت رو به بالای آنها متوقف می شود و به صورت قطره‌های باران و تگرگ فرود می‌آیند (شکل 5). قطرات باران، در مسیر سقوط خـود با میلیونها مولکولهای دیگر آب برخورد می‌کنند که جذب آنها شده و رفته رفـته بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوند. تا اینکه به نهایت پائین ابر می‌رسند و آن را ترک می‌کنند. قطره‌ای که ابر را ترک می کند تقریباً 2000 بار بزرگتر از ذرات موجود در ابر است (پس از ترک ابر نیز در مسیر خود می توانند با قطره‌های کوچک‌تری که پیش از آنها از ابر جدا شده‌اند و به خاطر سبک‌تری خود، سرعت کمتری دارند، برخورد کنند و بزرگ‌تر شوند).

تشکیل رعد و برق در ابرهای “کومولونیمبوس”
 

ابرهای “کومولونیمبوس” می توانند ویژگی نور (برق) داشته باشند. آیه مذکور پس از باران و ابر در مورد تگرگ و رعد و برق صحبت می‌کند.
“از ابرهایی که همچون کوه انباشته شده‌اند دانه‌های تگرگ نازل می‌کند و هر کس را بخواهد به وسیله آن زیان می رساند و از هر کس بخواهد این زیان را برطرف می‌کند. نزدیک است درخشندگی آن (ابرها) چشمها را ببرد”
سؤال مهم این است که: چرا این آیه، تگرگ را مرجع برق بیان می‌کند؟ آیا به این معنی است که فاکتور اصلی در تولید برق، تگرگ است؟ کتابهای هواشناسی امروزی به این سؤالات جواب مثبت می دهد:
وقتی تگرگ از میان ناحیه قطرات زیر صفر و ناحیه ذره‌هـای یخی در ابر می‌افتد، ابر، الکتریسیته‌دار می شود. وقـتـی قطره‌های مایع با دانه‌های تگرگ برخورد می‌کنند، به سرعت هنگام برخورد، یخ می‌زنند و به دنبال آن، گرمای نهان را آزاد می‌کنند. ایـن عمل، سطح دانه تگرگ را از کریستالهای یخ دور تا دور گرم‌تر نگه می‌دارد. وقتی که یک دانـه تگرگ با یک کریستال یـخ، برخورد می کند؛ پدیده مهمی رخ می دهد: الکترونها از شیء سردتر به شیء گرمتر جریان پیدا می‌کنند. از این رو دانه تگرگ دارای الکتریسیته منفی می شود (به صورت منفی تغذیه می شود). همین اثر نیز، وقتی قطره‌هایی با دمای زیر صفر با دانه‌های تگرگ و ذره‌های ریز دارای الکتریسیته مثبت برخورد می‌کنند، رخ می دهد. این ذرات تغذیه شده دارای الکتریسیته مثبت، توسط بالارفتن هوا (14) به بخش بالایی ابر برده می‌شوند و تگرگ دارای الکتریسیته منفی به ته ابر می‌افتد و بدین‌گونه
بخش پایین‌تر ابر منفی می شود. این الکتریسیته منفی به صورت برق، تخلیه و آزاد می شود. چنان که آیه گفته، نور آن نیز قوی است (شکل6) [12 و 14].

آیه 12 سوره “رعد” نیز برق را نشانه ابرهای سنگین بیان می‌کند:
هُوَ الَّذِی یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَیُنْشِیءُ السَّحَابَ الثِّقَالَ
“او کسی است که برق را به شما نشان می دهد که هم مایه ترس و هم مایه امید است و ابرهای سنگین‌بار ایجاد می‌کند”
پدیده رعد و برق در قرنهای اخیر، کشف شده است. تا 1600 میلادی نظریه “ارسطو” در این مورد مطرح و غالب بوده است. وی معتقد بود که اتمسفر دارای دو نوع هوای خشک و مرطوب است و رعد، صدای حاصل از برخورد هوای خشک با ابرهای مجاور می باشد. وی برق و نور را، حاصل از شعله‌ور شدن و سوختن هوای خشک با شعله ضعیف و نازک تعریف می‌کرد. [14].
خداوند همچنین در آیه 24 سوره “روم”، نقش رعد و برق را در بارندگی و رشد گیاه بیان می فرماید:
وَمِنْ آیَاتِهِ یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَیُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاء مَاء فَیُحْیِی بِهِ الْأَرْض بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ
“و از نشانه‌های دیگر او، این است که برق را به شما نشان می دهد که هم مایه ترس و هم مایه امید است (ترس از صاعقه و امید به نزول باران) و از آسمان آبی فرو می‌فرستد که زمین را پس از مردنش به وسیله آن زنده می کند. در این رابطه برای اندیشمندان نشانه‌هایی وجود دارد”
این آیه، به خطرها و فواید رعد و برق (هم مایه ترس و هم مایه امید) اشاره می‌کند، برخی فواید مهم برق، تشریح می شود [3، 12 و 16]:

الف ـ تأثیر برق در رشد گیاهان
 

برق، بخشی از اکسیژن و نیتروژن جو را با هم ترکیب می دهد و به اکسید نیتروژن تبدیل می‌کند. اکسید نیتروژن بعدها با آب باران ترکیب می‌شـود و اسید ضعیفی را تشکیل می دهد و بر زمین سقوط می کند و به نیترات تبدیل می شود و نیترات نیز تغذیه‌ای بـرای گیاهان می شود (شکل 7). همچنین قطرات باران، به واسطه حرارت شدید برق، با کربن هوا، آمیخته می‌شوند و اسید کربنیک تولید می شود که بعد از پاشیده شدن بر زمین و ترکیب با مواد دیگر ترکیباتی به وجود می‌آورد که از بهترین کودها برای گیاهان محسوب می شود. کسانی که با کشت سر و کار دارند و یا منافعی در این زمینه دارند، از وقتی با این مقوله آشنا شدند، به برق طمع می‌کنند و برای بهره‌وری و برخورداری بیشتر از کشت به برق چشم می‌دوزند.

ب ـ رعد و برق از ابر آب فرو می‌فرستد
 

تخلیه الکتریکی موجب سوختن هوا و تقلیل ناگهانی فشار هوا می شود و در نتیجه، گذشته از اینکه هوای اطراف به محل تخلیه هجوم و صدای برق را به وجود می‌آورند، بخارهایی آب آن محیط نیز، به باران تبدیل و به صورت رگبارهای بهاری به زمین فرود می‌آیند. نزول این گونه بارانها نتیجه مستقیم عمل الکتریسیته جوی است (عمل ترکیب شدن قطره‌های ریز آب توسط جریان الکتریسیته در قرن بیستم در آزمایشگاه مشاهده شد).

ج ـ تولید ازن در نتیجه تخلیه ی الکتریکی
 

به محض انجام تخلیه ی الکتریکی (چه بین ابر و زمین یا بین دو ابر) مقداری از اکسیژن هوا متراکم و به ازن تبدیل می شود که غذای مطبوعی برای گیاهان و سم کشنده‌ای برای میکروبها و موجودات ذره‌بینی مهیا می سازد (حرارت شدید برق سبب می شود که قطرات باران با مقدار بیشتری از اکسیژن ترکیب شده و آب اکسیژنه یا آب سنگین (H2O2) حاصل شود و این آب سنگین، اثر فوق‌العاده‌ای در کشتن بسیاری از میکربها و آفات نباتی دارد و بنابراین دانشمندان گفته‌اند هر سال رعد و برق کمتر باشد، آفتهای نباتی بیشتر است). این ازن همچنین با مواد آلوده‌کننده هوا و گازهای بدبو ترکیب شده، آنها را از بین برده و هوا را پاک می‌کند.

4.مقیاس (قدر و اندازه) باران
 

یکی از اطلاعاتی که قرآن درباره باران داده در آیه 11 سوره زخرف می باشد:
وَالَّذِی نَزَّلَ مِنَ السَّمَاء مَاء بِقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بِهِ بَلْدَهً مَّیْتًا کَذَلِکَ تُخْرَجُونَ
“و آن خدایی که از آسمان آبی به قدر و اندازه نازل می‌کند و به آن صحرا و دیار، مرده خشک را زنده گردانیدیم و همین‌گونه مردگان هم از قبرها بیرون می‌آیند”
این قدر و اندازه عنوان شده در آیه شاید به مجموعه‌ای از مشخصات باران مربوط باشد که در قرنهای اخیر، توسط تحقیقات پیشرفته کشف شده است:

مقدار بارانی که روی زمین فرو می‌ریزد همیشه یکسان است
 

چنین برآورد شده است که تقریباً 16 میلیون تن آب در هر ثانیه از زمین تبخیر می شود (513 تریلیون تن در سال) (شکل 8). این عدد برابر مقدار بارانی است که در طول یک سال به زمین فرو می‌ریزد. یعنی آب در یک چرخه تعادلی مطابق یک قواعدی گردش می‌کند. زندگی در روی زمین به این چرخه آب بستگی دارد. اگر همه تکنولوژیهای جهان به کار گرفته شود قادر به تولید مصنوعی چنین چرخه‌ای نخواهند شد. حتی یک انحراف کوچک در این مقدار سبب عدم تعادل اکولوژیکی بزرگی خواهد شد. [16 و 21]. توسط هالی (1742 -1656 میلادی) دوره آب در جو به صورت حلقه‌ای تصور گردید و نقش تبخیر در حوضه تایمز نشان داده شد. وی همچنین، با تحقیقی در مورد بیلان دریای مدیترانه، اعلام کرد که تبخیر با بارش جوی در فراگرد دریا برابر است. [6].

سرعت فرود آمدن قطرات باران مناسب است
 

حداقل ارتفاع ابرهای باران‌زا 1200 متر می باشد اگر قطره‌ای با اندازه و وزن مشابه، قطره باران، از این ارتفاع سقوط کند، مدام شتاب گرفته و در نزدیکی سطح زمین، سرعتی معادل 558 کیلومتر بر ساعت خواهد داشت که قطعاً برخورد هر چیزی با این سرعت به زمین، خسارتهای فراوانی را به بار خواهد آورد (این محاسبات مربوط به ارتفاع 1200 متر می باشد، در حالی که ابرهای باران‌زا در ارتفاع 10000 متری نیز وجود دارند). اما بدون توجه به ارتفاعی که قطره باران از آن سقوط می‌کند سرعت متوسط آن هنگام برخورد به زمین حدود 8 -9 کیلومتر بر ساعت می باشد. دلیل این امر شکل به خصوصی است که قطرات باران به خود می‌گیرند. این شکل به خصوص، اثر اصطکاک اتمسفر را افزایش می دهد و هنگامی که قطره باران به یک سرعت مشخص حدی می‌رسد، از شتاب گرفتن آن جلوگیری می‌کند (امروزه، چترهای نجات با به کار بردن این تکنیک طراحی می‌شوند). [16].
قطرات باران در دماهای بسیار پایین به ذرات یخ تبدیل نمی‌شوند
با وجود اینکه دما، در لایه‌های اتمسفری که باران از آن شروع به فرود آمدن می‌کند؛ بسیار پایین است. قطرات باران به ذرات یخ تبدیل نمی‌شوند (که این واقعه یخ زدن به معنی تهدید مهلک برای همه ی موجودات زنده ی روی زمین می باشد). به طور شگفت‌انگیزی، آب موجود در اتمسفر به طور خودکار در دمای انجماد (صفر درجه سانتیگراد) یخ نمی‌زند بلکه آب خالص آنجا را باید تا دمای بسیار پایین (حدود 40 -درجه سانتیگراد) سرد کرد تا گرمای نهان خود را به اندازه کافی از دست داده و تغییر شکل دهد [16].

5.آب مایه ی حیات و برکت در روی زمین
 

بسیاری آیات، توجه ما را به وظیفه ی به خصوصی از باران یعنی “دادن حیات به زمین مرده” جلب می‌کنند. در آیات 48 و 49 سوره “فرقان” خداوند می فرماید:
وَ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء طَهُورًا -لِنُحْیِیَ بِهِ بَلْدَهً مَّیْتًا وَنُسْقِیَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِیَّ کَثِیرًا
“و او خدایی است که بادها را برای بشارت پیشاپیش رحمت خود، فرو فرستاد و از آسمان، آبی برای شما نازل کردیم تا با آن باران، زمین خشک و مرده را زنده سازیم و آنچه آفریدیم از چهارپایان و آدمیان بسیاری را سیراب گردانیم”
باران علاوه بر مزین کردن زمین با آب، اثر کود دهی نیز دارد. قطرات باران، شامل مواد به خصوصی است که به زمین مرده حیات می دهد. این قطرات “حیات‌دهنده” را “قطرات کشش سطحی” گویند. قطرات کشش سطحی، روی سطح دریا (که توسط زیست‌شناسان، میکرولایه نامیده می شود) تشکیل می‌شوند. در این لایه که ضخامت آن کمتر از 0/1 میلیمتر است، بقایای آلی، ناشی از آلودگی‌های جلبکها و زوپلانکتونها وجود دارد. برخی از این بقایا جدا می‌شوند و برخی عناصر کمیاب دریا از قبیل فسفر، منیزیم، پتاسیم و برخی فلزات سنگین از قبیل مس، روی، کبالت و سرب را درون خود جمع می‌کنند. این قطرات سنگین کودی، توسط بادها به آسمان می‌روند و سپس، داخل قطره‌های باران به زمین می‌‌آیند. دانه‌ها و گیاهان روی زمین، نمکهای فلزی و عناصر بی‌شمار لازم برای رشدشان را در این قطره‌ها می‌یابند. این امر در آیه 9 سوره “ق” چنین آمده است (15)[16]:
وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاء مَاء مُّبَارَکًا فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِیدِ
“ما از آسمان آب با برکت را نازل کردیم و با آن باغهای میوه و دانه ی چیده شده رویاندیم”
نمکهایی که با باران فرود می‌آیند، مثالهای کوچکی از برخی کودها (کلسیم، منیزم، پتاسیم و ...) می‌باشند که برای افزایش حاصلخیزی استفاده می شود. از طرف دیگر، فلزهای سنگین یافت شده در این ائروسل‌ها، عناصر دیگری هستند که باروری توسعه و تولید گیاهان را افزایش می‌دهند. جنگلها نیز به کمک این ائروسل‌هایی که منشأ آنها، دریاست؛ توسعه یافته و تغذیه می‌شوند. سالانه، 150 میلیون تن کود، روی کل سطح زمین از این طریق فرو می‌آید. اگر کوددهی طبیعی به این طریق انجام نمی‌شد، باید پوشش گیاهی کمی روی زمین وجود داشت و تعادل اکولوژیکی خسارت می‌دید. این حقایق که توسط علوم پیشرفته کشف شده، قرنها پیش توسط خداوند در قرآن کریم ذکر شده است. [16]

6.بحث و نتیجه‌گیری
 

مباحث مطرح شده، نشان دهنده ی حقانیت و جاودانگی قرآن و مطابقت آن با قوانین پیشرفته روز می باشد. بنابراین، نورافشانی قرآن به دوره ی زمانی و گروه خاصی، بستگی ندارد و دانشمندان جهان در هر عصری به فراخور دانش و اطلاعات خود می توانند از آن بهره برند.

پی‌نوشت‌ها:
 

1 -آیه 53 سوره فصلت.
2 -اصول کافی، ص 591.
3 -نهج‌البلاغه، خطبه 193.
4 -”اللهم اجعله لنا ریاحا و لا تجعله لنا ریحا”.
5 -آیه 9 سوره فاطر.
6 -آیه 33 سوره شوری.
7 -آیه 164 سوره بقره.
8 -آیه 48 سوره فرقان.
9 -آیه 22 سوره حجر.
10 -Stratus.
11 -Cumulus.
12 -اساساً ابرها به سه شکل تقسیم می‌شوند که انواع 10 گانه طبقه‌بندی شده داخل این سه دسته قرار می‌گیرند. این سه شکل عبارتند از:‌ سیروس، استراتوس و کومولوس. ابرهای سیروس باران‌زا نیستند. در ابرهای استراتوس اگر باران ببارد ریز و نرم و یا برف سبک است اما ابرهای نیمبواستراتوس همراه با بارندگی یکنواخت (برف یا باران) می‌باشند (باران و برف مداوم سبک تا سنگین). ابرهای کومولونیمبوس همراه با باران و برف متوسط تا سنگین هستند و تنها ابری است که تگرگ دارد [8 و 10].
13-تصاویری از انواع مختلف ابرها در ضمیمه کتاب هوا و اقلیم شناسی دکتر علیزاده آورده شده است[10].
14 -Updraft
15 -آیات نمل (آیه 60)، حج (آیات 5 و 63)، نحل (آیات 10 و 11)، کهف (آیه 45)، ابراهیم (آیه 32)، یونس (آیه 24)، بقره (آیات 22 و 164)، انعام (آیه99)، سجده (آیه27)، فاطر (آیات 9 و 27)، عنکبوت (آیه63)، نوح (آیه11)، جاثیه (آیه5) و فصلت (آیه39) نیز به این واقعه اشاره کرده‌اند.
$7 -منابع مراجع
1 -پارسا، فروغ. “شناخت جریان عملی نگری به قرآن (روش تفسیر علمی)”. چکیده ی پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته الهیات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث. دانشگاه تربیت مدرس، 1372.
2 -پدیده‌های آسمانی (بارش)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، http://www. hawzah. net/per/Q/do. asp?a=QDBKI5. HTM
3 -رابطه اعجاز قرآن و شناخت زمین، الیاس طاهری، 1383، مجموعه ی مقالات همایش منطقه‌ای نهضت تولید علم، جنبش نرم‌افزاری و آزاداندیشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج.
4 -رضایی اصفهانی، محمد علی، “باد و باروری ابرها و گیاهان”، فصلنامه فرهنگ جهاد، سال ششم، شماره سوم، بهار 1380.
5 -رضایی اصفهانی، محمد علی، “پژوهشی در اعجاز علمی قرآن جلد اول و دوم”، کتاب مبین، 1380.
6 -ژیلبرت کاستانی، ترجمه محمد محمدی فتیده، “شناخت منابع آب، ترازنامه‌ها ـ آلودگی‌ها”، دانشگاه گیلان، 1377.
7 -سبحانی، جعفر، “قرآن و اسرار آفرینش، تفسیر سوره “رعد”“، ویرایش دوم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
8 -کاویانی، محمد رضا و علیجانی، بهلول، “مبانی آب و هواشناسی”، سمت، چاپ ششم، 1378
9 -کریمیان سردشتی، نادر؛ دانشنامه ی آب و آب‌شناسی در قرآن کریم؛ مؤسسه گنجینه ملی آب ایران؛ 1383
10 -علیزاده، امین؛ کمالی، غلامعلی؛ موسوی، فرهاد و موسوی بایگی، محمد، “هوا و اقلیم‌شناسی”، دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ چهارم، 1380
11 -قرآن و رابطه رعد و برق و باران، 15-k101-ketabe-asemany.persianblog.com/ 2006 Feb (h2o2)
12-http://www.koranshenasi.com
13-A.Abd-Allah, The Qur'an, Knowledge, and Science.
(http://www.usc.edu/dept/MSA/quran/scislam.html)
14-A brief illustrated guide to understanding Islam-Chapter1-Some Evidence for the Truth of Islam, (1)-The Scientific Miracles in the Holy Quran, G: The Quran on (http://www.isIamguide.comclouds)
15-Harun Yahya, 2001, “Miracles of the Quran”, The proportion of rain, M.R.Attique, Pakistan.
16-Harun Yahya, Quran and Sciences: About the Rain in the Qur’an.
(http://www.sunnahonline.com/iIm/quran/0015.htm)
17-Khaja Zakir hussain, Hydrology or Water Cycle in Qur’an.
(http://www.irfi.org/articles/articles_51_100/hydrology_or_water_cycle_in_qur.htm)
18-Lesson 2: Types of Clouds.
(http://www.urbanext.uiuc.edu/weather/2html)
19-The Consistency between Quran and Modern Science.
(http://www.islamelect.com/english/conts/news/1426/4/109.htm)
20-The Quran miracles, The formation of rain.
(http://www.55a.net/en/miracles/a027.php)
21-The Quran miracles, The proportion of rain.
(http://www.55a.net/en/miracles/a.31.php)
22-Quran and sciences -The water cycle and the seas.
(http://www.storyofpakistan.com/contribute.asp?artid=C.062&Pg=12)
23-Whether Phenomenon and Elements, Making Clouds and Rain.
(http://www.islandnet.com/~see/weather/elements/makerain.htm)
 

منبع: مجموعه مقالات همایش ملی قرآن و علوم طبیعی، تهیه و تنظیم دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، زیر نظر بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه، تهران
موسسه انتشاراتی بنیاد پژوهش های قرآنی حوزه و دانشگاه و انتشارات سخن گستر، چاپ یکم ـ زمستان 1385.