علائم؛پیشگیری و درمان تب خطرناک کنگو

تب کنگو خطرناک ولی قابل پیشگیری

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با علائم و درمان تب کنگو آشنا شوید.

تب کریمه کنگو

تب خونریزی‌دهندهٔ کریمه-کنگو (به انگلیسی: Crimean Congo Haemorrhagic Fever (CCHF) ) یک بیماری حاد تب دار و خونریزی دهنده‌است که ازطریق گزش کنه ویا تماس با خون یا ترشحات یا لاشه دام و انسان آلوده منتقل می‌شود. بیماری اولین بار در سال 1944 در کریمه اوکرائین شرح داده شد ونام تب خونریزی دهنده برای آن اعلام گردید.

در سال 1969 معلوم شد پاتوژن ایجاد کننده تب خونریزی دهنده کریمه کنگو مشابه همان بیماری است، که در سال 1956 در کنگو مشاهده گردیده‌است ازاینرو ارتباط این دو مکان و بیماری باعث اسم فعلی شد. CCHF در انسان بیماری شدیدی همراه با مرگ و میر حدود 30 ٪ ایجاد می‌کند و شیوع بیمارستانی آن نیز بسیار بالا می‌باشد.

علائم بالینی چهار مرحله دارد:

• دوره کمـون

بستگی به راه ورود ویروس دارد. پس از گزش کنـه، دوره کمون معـمولاً یک تا سه روز است و حداکثر به 9 روز می‌رسد. دوره کمون به دنبـال تمـاس با بافت‌ها یا خون‌آلوده معـمولاً پنج تا شش روز است و حداکثر زمان ثابت شده 13 روز بوده است.

• قبل از خونریزی

شروع علائم ناگهانی حدود 1 تا 7 روزطول می‌کشد (متوسط 3روز)، بیمار دچار سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی (بخصوص در پشت و پاها)، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم، ترس از نور (حساسیت به نور) می‌گردد. ممکن است حالت تهوع، استفراغ بدون ارتباط با غذاخوردن و گلودرد و احتقان ملتحمه در اوایل بیماری وجود داشته باشد که گاهی با اسهال و درد شکم و کاهش اشتها همراه می‌شود. تب معمولاً بین 3 تا 16 روز طول می‌کشد.

تورم و قرمزی صورت، گردن و قفسه سینه، پرخونی خفیف حلق و ضایعات نقطه‌ای در کام نرم و سخت شایع هستند. تغییرات قلبی عروقی شامل کاهش ضربان قلب و کاهش فشارخون مشاهده می‌شود. لکوپنی، ترمبوسیتوپنی (کاهش پلاکت به کمتر از 150٫000 در میلی‌متر مکعب) و بخصوص ترمبوسیتوپنی شدید نیز در این مرحله معمولاً مشاهده می‌گردد.

• مرحله خونریزی‌دهنده

مرحله کوتاهی است که به سرعت ایجاد می‌شود و معمولاً در روز 3 تا 5 بیماری شروع می‌شود و 1 تا 10 روز (بطور متوسط 4 روز) طول می‌کشد. خونریزی در مخاط‌ها و پتشی(خون ریزی زیرجلدی که قطری در حدود 1-2 میلی‌متر دارد) در پوست بخصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیربغلی و زیر پستان در خانم‌ها دیده می‌شود و در محل‌های تزریق و تحت فشار (محل بستن تورنیکه و غیره) ممکن است ایجاد شود. بدنبال پتشی ممکن است هماتوم (تجمع خون یا خون مردگی) در همان محل‌ها و سایر پدیده‌های خونریزی‌دهنده مثل ملنا (مدفوع قیری شکل ناشی از خون ریزی دستگاه گوارش)، هماتوری(وجود خون در ادرار) و خونریزی از بینی، لثه و خونریزی از رحم ایجاد شود و گاهی خلط خونی، خونریزی در ملتحمه و گوش‌ها نیز دیده می‌شود.

برخی موارد خونریزی از بینی، استفراغ خونی، ملنا و خونریزی رحم آن قدر شدید است که بیمار نیاز به تزریق خون دارد. در برخی از بیماران فقط پتشی ظاهر می‌شود (حدود 15٪). مشکل‌های دستگاه تنفسی به دلیل پنومونی خونریزی‌دهنده در حدود 10٪ بیماران ایجاد می‌شود. به دلیل درگیری سیستم رتیکولوآندوتلیال با ویروس، ابتلاء وسیع سلول‌های کبدی شایع است که موجب هپاتیت ایکتریک می‌گردد. کبد و طحال در یک سوم بیماران بزرگ می‌شود (معمولاً بین روزهای 6 تا 14 بیماری). آزمایش‌های اعمال کبدی (تست‌های کبدی) غیرطبیعی‌هستند، به خصوص aspartate aminotransferase(AST) و اغلب در مرحله پایانی بیماری سطح بیلی روبین سرم بالا می‌رود. بیمارانی که سرنوشت شان به مرگ منتهی می‌شود معمولاً علائم آن‌ها بطور سریع حتی در روزهای اول بیماری تغییر می‌کند و هم چنین لکوسیتوز(افزایش تعداد گلبول‌های سفید به بالاتر از 9000 در میلی‌متر مکعب) بیشتر از لکوپنی وجود دارد. ترمبوسیتوپنی در مراحل اولیه بیماری نشان‌دهنده پیش آگهی بدی می‌باشد.

مرگ به دلیل از دست‌دادن خون، خونریزی مغزی، کمبود مایعات به دلیل اسهال، یا ادم (تجمع غیرطبیعی آب و مایعات میان بافتی زیر پوست و حفره‌های بدن) ریوی ممکن است ایجاد شود. در اتوپسی(کالبد گشایی، معاینه و بررسی بدن مرده از طریق برش و آزمایش) بیماران فوت‌شده، معمولاً خونریزی به شدت‌های مختلف در همه اعضا و بافت‌ها وداخل معده و روده‌ها دیده می‌شود.

• دوره نقاهت

بیماران از روز دهم وقتی ضایعه‌های پوستی کم‌رنگ می‌شود، به تدریج بهبودی پیدا می‌کنند. اغلب بیماران در هفته‌های سوم تا ششم بعد از شروع بیماری وقتی شاخص‌های خونی و آزمایش ادرار طبیعی شد از بیمارستان مرخص می‌شوند. مشخصه دوره نقاهت طولانی بودن آن به همراه ضعف می‌باشد که ممکن است برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند. گاهی موها کامل می‌ریزد (که پس از 4 تا 5 ماه ترمیم می‌شود) بهبودی معمولاً بدون عارضه است، اگرچه التهاب رشته‌های عصبی (neuritis) یک یا چند عصب ممکن است برای چندین ماه باقی بماند.

دوره کمون بیماری به طور متوسط چهار روز و حداکثر دوازده روز می‌باشد. معمولاً تا روز چهارم علائم غیر خونریزی مانند تب، سردرد، احساس سرما، خستگی درد عضلانی، پرخونی صورت، پرخونی ملتحمه و چشم، استفراغ و دردهای بالای معده می‌باشد. علائم خونریزی از روز چهارم شروع می‌شود که به صورت پتشی در مخاط دهان و پوست، خونریزی از لثه‌ها، بینی، معده، روده ورحم و زیر پوست ناحیه ساق پا و دستها ظاهر می‌شود. مرگ بیمار ناشی از شوک، کم خونی خونریزی شدید ریوی، عفونت منتشر و اختلال انعقادی داخل عروقی پیش رونده‌است.

عامل یک بیماری خطرناک کنگو

در بررسی‌های بالینی اولیه مشخص شده، اولین قربانی تب کنگو طی چند هفته گذشته در خراسان رضوی، کارگر کشتارگاه بوده که به صورت مستقیم با گوشت دام‌های ذبح ‌شده تماس داشته است. تب کریمه کنگو از طریق گزش به وسیله کنه‌های روی بدن دام، تماس با خون و لاشه حیوان آلوده یا تماس با خون و ترشحات بدنی فرد آلوده از دام به انسان یا از انسان به انسان منتقل می‌شود؛ البته در مواردی انتقال بیماری از طریق هوا و نزدیکی به بیمار نیز صورت می‌گیرد.

نکته بسیار مهم در پیشگیری از این بیماری رعایت نکات ایمنی چون استفاده از پوشش مناسب یعنی دستکش، ماسک و عینک هنگام ذبح دام و نیز خودداری از تکه‌تکه کردن گوشت دام، طی دو تا سه ساعت اولیه پس از ذبح است؛ چراکه ویروس تب کنگو طی ساعات اولیه پس از ذبح از بین می‌رود و خطر انتقال بیماری به حداقل می‌رسد.

تب‌ کنگو طی دو هفته حاد می‌شود

آنچه در درمان موثر بیماری نقش اساسی دارد، آغاز سریع درمان‌های ضد ویروسی برای فرد مشکوک به بیماری و جداسازی وی از دیگر افراد در محیط استریل است.معمولا تا روز چهارم علائم غیرخونریزی مانند تب، سردرد، احساس سرما، خستگی، درد عضلانی، پرخونی صورت، پرخونی ملتحمه چشم، استفراغ و دردهای بالای معده است.

علائم خونریزی از روز چهارم شروع می‌شود که بیشتر در مخاط دهان و پوست، لثه‌ها، بینی، معده، روده و رحم و زیر پوست ناحیه ساق پا و دست‌ها ظاهر می‌شود. مرگ بیمار، در صورت دسترسی نداشتن به مراکز پزشکی مجهز و نیز شوک، کم خونی، خونریزی شدید ریوی، عفونت و اختلال انعقادی داخل عروقی اتفاق می‌افتد.

راه های انتقال تب کنگو

ویروس CCHF بر اثر گزش کنه و تماس با خون و بافت آلوده بوجود می آید. بیشتر قربانیان کارگران کشتارگاه ها، دامپزشکان و کشاورزان هستند.

علائم تب کنگو

دوره نهفته بیماری بسته به عمق نیش کنه متفاوت است. در صورت گزش عمیق، دوره نهفته بین یک تا سه روز و حداکثر 9 روز است. اگر بیماری بر اثر تماس با خون یا بافت آلوده باشد، دوره نهفته پنج تا شش روز و حداکثر 13 روز است.
تب، درد عضلانی، گردن درد، سفت شدن بافت گردن، درد چشم، حساسیت چشم نسبت به نور، تهوع، استفراغ، اسهال، شکم درد، گلودرد، نوسانات خلقی شدید و خواب آلودگی از مهمترین علایم تب خونریزی دهنده کنگو هستند.
در برخی بیماران افزایش ضربان قلب، تورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن کبد، خونریزی داخلی قابل مشاهده از روی پوست، نارسایی کبد و ریه نیز دیده می شود.داروهای ضد ویروسی تنها راه درمان بیماری هستند که به صورت خوراکی و وریدی استفاده می شوند.

روش های پیشگیری تب کنگو

دامپروری ها و دامداری های سنتی زیستگاه اصلی کنه محسوب می شوند. بنابراین حذف ناقل از طریق رعایت بهداشت و اصول بهداشتی ضروری است. پوشیدن لباس مناسب و دستکش و جلوگیری از تماس کنه با بدن مهمترین روش جلوگیری محسوب می شود. ایزوله کردن بیماران مبتلا و جلوگیری از تماس با منابع آلوده از مهمترین روش های پیشگیری به شمار می آیند.کنترل آلودگی دامی و قرنطینه کردن دام های آلوده نیز در مواقع بروز این بیماری ویروسی ضروری است.

بیماری‌های عفونی، متاسفانه این بیماری خطرناک واکسن ندارد، اما بهترین و موثرترین راه درمان آن رسیدگی سریع به افراد مشکوک به بیماری است، همچنین پیشگیری از آن براحتی و با رعایت نکات ایمنی و جلوگیری از شیوع بیماری ممکن است. تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو، برای نخستین بار در شبه جزیره کریمه (شوروی سابق)‌ و پس از آن در کنگو (آفریقا)‌ گزارش شد و به همین دلیل به این نام شناخته می‌شود.

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی