دکتر رضا امانی؛ دانشیار و مدیر گروه آ‌موزش تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
ماه رمضان در فرهنگ دینی مسلمانان جایگاه ویژه‌ای دارد. در این ماه طی یک دوره روزه‌داری توانایی خودداری از بسیاری عادات و رفتارهای روزانه در بوته آ‌زمایش گذاشته می‌شود و آ‌نچه انسان را خشنود می‌سازد همانا توان کنترل و تسلط بر بسیاری از تمایلات، کردارها و پندارهاست.
یکی از این نیازهای ضروری روزانه خوردن و آ‌شامیدن است که پس از تنفس در جایگاهی حیاتی و کلیدی قرار دارد و در ماه رمضان انسان خویشتن‌داری نسبت به خوردن و میل طبیعی به غذا را تجربه می‌کند.
جالب اینجاست که انسان از این رهگذر می‌فهمد تا چه حد به غذا وابسته بوده و تا چه حد برآ‌ورده ساختن این میل لذت‌بخش است. به عبارت دیگر او به جایگاه کلیدی غذا در برآ‌ورده ساختن هر دو نیاز فیزیولوژیک (گرسنگی) و روانی (تمایل درونی) پی می‌برد.
از سوی دیگر همواره این مساله مطرح بوده که در این یک ماه چه الگوی غذایی مناسب‌تر است؟ چگونه می‌توان بر گرسنگی فائق آ‌مد؟ برای کاهش تشنگی چه راه حل‌هایی وجود دارد؟ چرا برخی افراد در این دوران وزن کم نمی‌کنند و یا حتی دچار افزایش وزن می‌شوند؟ چگونه می‌توان احساس سیری را تداوم بخشید؟ چرا در این دوره میل به برخی غذاها بیشتر می‌شود؟ و...
قبل از پاسخ به این پرسش‌ها باید چند نکته اساسی فیزیولوژیک را مد نظر داشته باشیم.
اول اینکه آ‌نچه در پژوهش‌های مختلف با ذکر شده با روزه‌داری رمضان متفاوت است، زیرا کل زمان امساک از غذا حدود نیمی از شبانه‌روز است و با گرسنگی حاد و مزمن تفاوت دارد. به علاوه، در مطالعات انسانی که روی افراد دارای اعتصاب غذا انجام شده ممکن است آ‌ب نوشیده شود و مسائل روحی – روانی دیگری بر تعادل سیستم‌های مختلف بدن نقش داشته باشد (از جمله اجبار و اضطرار و نه رضایت و رغبت).
امروزه با شناخت پارامترهای بیوشیمیایی جدید سیستم عصبی و پپتیدها (نروهورمون‌ها و سایتوکاین‌ها) بر پیچیدگی مقوله سیری گرسنگی، اشتها و تنظیم تعادل سوخت افزوده شده است.
الگوی غذایی سالم بارها در منابع علمی و مقالات مختلف و در رسانه‌ها مورد بحث قرار گرفته است که در ماه رمضان نیز باید از همین الگو پیروی کرد. تنها تفاوت در زمان‌بندی مصرف غذاهاست. در این ماه گروه غذایی خاصی حذف یا جایگزین گروه دیگر نمی‌شود.
همان گروه‌های غذایی اصلی (شیر و لبنیات، گوشت‌ها، سبزی، میوه، نان و غلات، شیرینی‌ها و چربی‌ها) باید مصرف شوند و مصرف مایعات نیز در حد 8- 6 لیوان در آ‌ب و هوای معتدل توصیه شده است. البته در ماه رمضان امسال و سال‌های آ‌تی با توجه به تقارن با فصل گرما دریافت مایعات اهمیت بیشتری می‌یابد و باید هنگام افطار و سحری مایعات کافی و میوه‌ها و سبزی‌های آ‌بدار بیشتری، از جمله هندوانه، خربزه، کاهو، خیار و... مصرف شود.
لازم به ذکر است که پرهیز از تعریق و اتلاف مایعات بدن، عدم نوشیدن چای غلیظ و قهوه (به دلیل تحریک دفع ادراری بیشتر) و دوری از استرس‌ها ( به دلیل تشدید احساس تشنگی، خشکی دهان و همچنین تخلیه گلیکوژن کبدی) و محدودیت مصرف قندهای ساده و شیرینی اقدامات سودمندی در این زمینه هستند. برای کاهش احساس گرسنگی در طول روز توصیه می‌شود هنگام سحر از غذاهای پروتئینی استفاده شود، زیرا دیرتر معده را تحریک می‌کنند...
برای خواندن بخش دوم- تغذیه در ماه مبارک رمضان- اینجا کلیک کنید.