دکتر الهام امیر‌آذر ؛متخصص طب سوزنی لیزر تراپی
هر روز بر تعداد دختران جوانی که دچار ریزش مو، موی زائد، چاقی و اختلالات قاعدگی هستند، افزوده می‌شود که شایع‌ترین علت این اختلالات، کیست تخمدان، فیبروم رحم، تخمدان پلی‌کیستیک و یا اختلالات هورمونهای جنسی زنانه است.
این مشکلات در بین جوانان 20- 25 ساله شیوع بیشتری دارد. آنها در آینده در معرض ناباروری هستند و به همین جهت تحت درمان‌های دارویی مانند یاسمین، دویان، پروژسترون و .... قرار می‌گیرند که این درمان‌ها خود می‌توانند مزید بر علت شوند!
علل شیوع اختلالات هورمونی
البته پرداختن به این موضوع نیاز به مجال دیگری دارد؛ ولی باید گفت که نوع تغذیه کنونی، روش‌های دفع کشت‌های نباتی، آلودگی‌های هوا و غذا، پرورش حیوانات به روش‌های صنعتی، فشارهای عصبی و غیره در این امر دخیل هستند.
چگونه فشار عصبی بر هورمون‌ها تاثیر می‌گذارد؟
بدیهی است که استرس و فشار عصبی رابطه‌ای مستقیم با هورمونهای زنانه دارد. شاید بارها تجربه کرده باشید که مسافرت و یا استرس بر عادت ماهیانه‌تان تاثیر می‌گذارد. واقعا چه اتفاقی می‌‌افتد؟
داستان از این قرار است که وقتی ما به مدت طولانی تحت فشار عصبی هستیم، مستعد سندرم جنرال آدابشن (General Adaption syn) می‌شویم. این روند سه مرحله دارد:
1- واکنش هشداری: اولین مواجهه با واکنش استرس‌زا را گویند؛ یعنی وقتی بدن پر از هورمونهای تنشی، مانند کورتیزول می‌شود.
اگر دائم تحت فشار عصبی باشید، حتی ورزش، مراقبه و ... هم کارآمد نخواهد بود و کورتیزول همچنان در سطح بالا باقی می‌ماند و در این زمان کورتیزول از سلول‌های عصبی، ماهیچه‌ای و استخوان‌ها برای تولید انرژی استفاده می‌کند.
میزان بالای کورتیزول منجر به افزایش وزن، خستگی، عصبانیت و احتمالا پوکی استخوان می‌شود.
اگر استرس ادامه یابد، بدن ممکن است حتی پروژسترون را هم به کورتیزول تبدیل کند! پروژسترون هورمونی است که برای سلامت سلول‌های تناسلی (باروری) ضروری است و در عین حال بر خلق و خو و هماهنگی جسمانی ما هم تاثیر می‌گذارد و کمبود آن باعث پوکی استخوان می‌شود. به هر حال بدن تحت فشار عصبی، پروژسترون از دست می‌دهد.
2- مرحله مقاومت: اگر فشار عصبی برای مدت طولانی ادامه یابد، غدد فوق کلیه خسته می‌شوند و هورمونهای تنشی (کورتیزول) افت می‌کنند. همان‌طور که میزان بالای کورتیزول خوب نیست، میزان کم آن نیز عوارضی در پی دارد.
افرادی که میزان کورتیزول خونشان پایین است، تمایل زیاد به شیرینی دارند، دچار افزایش وزن، حساسیت، تپش قلب، بی‌خوابی، افسردگی، خستگی، اشکال در حافظه، ناتوانی در تمرکز، یائسگی زودرس و ناراحتی‌های عادت ماهیانه و ... می‌شوند.
3- مرحله خستگی: وقتی هورمونهای تنشی از غده فوق کلیه به مدت طولانی ترشح شوند، این غدد خسته شده و باید استراحت کنند؛ وگرنه دچار فرسودگی می‌شوند و بیماری‌هایی مثل افسردگی، ورم، ضعف سیستم ایمنی و . . . بروز می‌کند.
بنابراین در جامعه ما که چالش‌های جسمی و روحی فراوانی وجود دارد (مشکلات مالی، ناامنی، چالش‌های عاطفی و استرس)، شیوع بالای اختلالات هورمونی امری بدیهی است.
چگونه با وجود چالش‌های عصبی، هورمونهای زنانه خود را حفظ کنیم؟
هورمونهای زنانه شامل استریول، استرول و استرادیول است که کلا به آنها استروژن می‌گویند. استروژن روی رشد و اعمال بافت‌های متفاوت بدن تاثیر می‌گذارد (مثل اندام‌های تولیدمثل و بسیاری از اندام‌های دیگر)، استخوان‌ها را تقویت می‌کند، از قلب و سیستم قلبی و عروقی محافظت می‌کند و بر خلق و خو تاثیر می‌گذارد.
استروژن از کلسترول موجود در تخمدان تولید می‌شود که ناشی از واکنش شیمیایی غده هیپوفیز است. این هورمون از استروئید موجود در سلول‌های چربی، پوست، استخوان و سایر بافت‌ها هم ساخته می‌شود
بعد از یائسگی، تولید استروژن در تخمدان به شدت کاهش می‌یابد؛ ولی به هر حال تا حدودی از چربی بدن ترشح می‌گردد. استروژن هورمونی قوی است و کاهش آن باعث می‌شود فرد در معرض خشکی رحم، کاهش میل جنسی، اضافه وزن، افزایش کلسترول و مشکلات گردش خون و بیماری‌های قلبی قرار گیرد.
همچنین موجبات کدری پوست، ریزش مو، خستگی مفرط، پوکی استخوان و افسردگی می‌شود. اما استروژن زیاد ناراحتی‌های دیگری به دنبال دارد؛ مثل عادت ماهیانه زودهنگام، یائسگی درازمدت، سندرم پیش از عادت ماهیانه، عادت ماهیانه نامرتب، شدید و دردناک، میل به شوری و چربی و شیرینی، دمدمی مزاج شدن، فیبروم رحم، خونریزی رحم، اندومتریوز، ایجاد غده در پستان، سل پوستی، سرطان سینه و تیروئید، مخاط رحم و ... استروژن زیاد باعث تحریک بیش از حد غده تیروئید می‌شود و تنش جسمانی مداوم ایجاد می‌کند...
برای خواندن بخش سوم - اختلالات هورمونی در زنان - اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش دوم - اختلالات هورمونی در زنان - اینجا کلیک کنید.