حمله‌ی خواب یا نارکولپسی یک اختلال عصبی طولانی‌مدت است که شامل کاهش توانایی تنظیم چرخه‌ی خواب و بیداری می‌شود. علائم این بیماری شامل دوره‌های خواب‌آلودگی مفرط در طول روز که معمولاً از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد و ممکن است در هرزمانی رخ‌دهد، می‌شود. ما می‌خواهیم این بیماری را در یک مطلب دو قسمتی بررسی کنیم. در ادامه با بنیتا همراه باشید.
حدود 70 درصد از افراد، از دست دادن ناگهانی قدرت عضلانی را که به‌عنوان کاتاپلاکسی شناخته‌شده است، تجربه می‌کنند. این حملات می‌توانند باعث بروز احساسات قوی شوند. معمولاً احتمال ایجاد ناتوانی در حرکت عضلات در هنگام خواب یا بیداری، کم است. افراد مبتلا به حمله‌ی خواب (نارکولپسی) معمولاً به‌اندازه‌ی افراد غیر مبتلا نیاز به خواب دارند اما کیفیت خوابشان بسیار بد است.
علت دقیق حمله‌ی خواب ناشناخته است اما معمولاً چند علت برای آن وجود دارد. در 10٪ از موارد، سابقه‌ی خانوادگی باعث این اختلال می‌شود. اغلب این افراد دارای سطوح پایین‌تری از هورمون نوروپپتید هستند. تروما، عفونت‌ها، سموم یا استرس روانی نیز می‌تواند در تشدید این بیماری نقش داشته باشد. تشخیص معمولاً بر اساس علائم و مطالعات خواب، پس از رد سایر علل بالقوه است. خواب‌آلودگی مفرط در طول روز نیز می‌تواند با دیگر اختلالات خواب مانند آپنه خواب، اختلال افسردگی اساسی، کم‌خونی، نارسایی قلبی، نوشیدن الکل و نداشتن خواب کافی، ایجاد شود. نارکولپسی ممکن است با تشنج اشتباه گرفته شود.
هرچند هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد، اما تغییر در شیوه‌ی زندگی و بعضی داروها کمک‌کننده است. تغییر در شیوه‌ی زندگی شامل داشتن خواب منظم کوتاه‌مدت و بهداشت خواب است. داروهای مفید برای کم کردن تاثیرات این بیماری عبارتند از مودافینیل، سدیم اگزابایت و متیل فنیدیت. درحالی‌که در ابتدا ممکن است این داروها مؤثر باشند، اما به‌مرورزمان مقاومت داروئی در بدن بیمار ایجاد می‌شود. داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) ممکن است این بیماری را بهبود بخشند.
حدود 600 نفر در هر 100،000 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری اغلب در دوران کودکی آغاز می‌شود. مردان و زنان به‌طور مساوی تحت تأثیر این بیماری قرار دارند. حمله‌ی خواب درمان‌نشده، خطر تصادف با وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری را افزایش می‌دهد. اصطلاح نارکولپسی از کلمه‌ی فرانسوی narcolepsie مشتق شده است. این اصطلاح اولین بار در سال 1880 توسط ژان باتیست ادوارد از کلمه یونانی νάρκη به معنی بی‌حسی و λῆψις (lepsis) به معنی حمله مورداستفاده قرار گرفت.
علائم و نشانه‌ها
دو ویژگی اصلی برای بیماری حمله‌ی خواب وجود دارد: خواب‌آلودگی مفرط در طول روز و خواب REM غیرطبیعی. در خصوص اولی، خواب‌آلودگی مفرط در طول روز (EDS)، حتی پس از خواب کافی در شب هم رخ می‌دهد. فرد مبتلا به حمله خواب، اغلب خواب‌آلود بوده و یا در زمان‌ها و مکان‌های نامناسب خواب است و یا در طول روز بسیار خسته است. نارکوپلاست‌ها اغلب قادر به تجربه‌ی خواب عمیقی که افراد سالم تجربه می‌کنند، نیستند. درواقع، افراد مبتلا در تمام طول زندگی خود از یک خواب راحت محروم هستند.
چرت زدن در طول روز ممکن است با صدای کوچکی قطع شود و همچنین می‌تواند ازلحاظ جسمی غیرقابل مقاومت باشد. این چرت غیر اختیاری می‌تواند چند بار در روز رخ دهد. افراد بیمار معمولاً تنها برای چند ساعت یا کمتر ممکن است سرحال باشند. رؤیاهای واضح ممکن است به‌صورت منظم حتی در چرت زدن‌های بسیار کوتاه هم برایشان اتفاق بیافتد. خواب‌آلودگی می‌تواند برای مدت طولانی و یا دائمی باقی بماند. علاوه بر این، خواب شب آن‌ها ممکن است تکه‌تکه و با بیداری شدن‌های مکرر همراه باشد. برجسته‌ترین علامت دوم حمله‌ی خواب، خواب غیرطبیعی REM است. این افراد حتی در طول روز هم ممکن است به مرحله REM خواب وارد شوند.
علائم کلاسیک این اختلال، اغلب به‌عنوان «چهارگانه نارکولپسی یا حمله خواب»، شامل کاتاپلاکسی یا خواب حیوانی، فلج خواب، توهم خواب‌آور و خواب‌آلودگی مفرط در طول روز شناخته می‌شود. دیگر نشانه‌ها شامل رفتارهای خودآگاه و شب‌بیداری است که این علائم ممکن است در تمام بیماران مشاهده نشود.
کاتاپلاکسی، از دست دادن مرحله‌ای عملکرد عضله است، اعم از ضعف خفیف مانند سستی در گردن یا زانو، تضعیف عضلات صورت، ضعف در زانو که اغلب به‌عنوان «کمانش زانو» نامیده می‌شود و یا عدم توانایی در واضح صحبت کردن که باعث ضعف کلی بدن می‌شود. این مراحل ممکن است توسط واکنش‌های احساسی ناگهانی مانند خنده، خشم، تعجب و یا ترس اتفاق افتاده و از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. فرد در تمام این مراحل هوشیار است. در برخی موارد، خواب ممکن است حملاتی شبیه صرع را همراه داشته باشد. معمولاً لکنت زبان و نقص بینایی (دوبینی، عدم توانایی در تمرکز) برای این افراد رخ می‌دهد، اما شنوایی و آگاهی طبیعی باقی می‌ماند. کاتاپلاکسی نیز تأثیر عاطفی شدید در مبتلایان دارد که از آن جمله می‌توان به اضطراب شدید، ترس و فرار از مردم و یا موقعیت‌هایی که ممکن است باعث حمله شود، اشاره کرد. کاتاپلاکسی به‌طورکلی مجزا از نارکولپسی در نظر گرفته می‌شود و مشابه فلج خواب است که معمولاً براثر فعال شدن نامناسب مکانیسم‌های فلج در هنگام خواب اتفاق می‌افتد. نقطه‌ی مقابل این وضعیت (عدم فعال شدن)، در اختلال رفتار حرکت سریع چشم رخ می‌دهد.
دوره‌های بیداری در شب
فلج خواب، ایجاد ناتوانی موقت در صحبت یا حرکت هنگام بیدار شدن (در موارد کمتر، هنگام به خواب رفتن) است. این حالت ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. بهتر است بدانید که این اعمال اغلب ترسناک هستند، اما خطرناک نیستند.
خواب توهم آور اغلب واضح و ترسناک است، حتی در هنگام چرت زدن هم ممکن است اتفاق بیافتد. توهم بی‌خواب‌کننده به احساس دیگری گفته می‌شود که فرد در هنگام خواب احساس بیداری می‌کند. این توهم ممکن است در قالب احساس بینایی یا شنوایی رخ دهد.
رفتارهای خودکار این اختلال هنگامی رخ می‌دهد که یک فرد در طول خواب خود، رفتارهای زمان بیداری را نشان می‌دهد (صحبت کردن، جابجا کردن اشیاء و غیره)، اما پس از بیداری هیچ‌کدام از این کارها را به یاد نمی‌آورد. برآورد شده است که 40 درصد از افرادی که تجربه‌ی این بیماری را دارند، در هنگام خواب رفتارهای عجیب از خود نشان می‌دهند.
در اغلب موارد، اولین علامت حمله‌ی خواب در اکثر موارد، خواب‌آلودگی روزانه است. علائم دیگر ممکن است به‌تنهایی یا به‌صورت ترکیبی و یا چند ماه یا حتی چند سال پس از شروع حالاتی مثل چرت زدن در طول روز، آغاز شود. تغییرات گسترده‌ای در پیشرفت، شدت و علائم ظاهری کاتاپلاکسی، فلج خواب، توهم خواب‌آور و توهم در افراد وجود دارد. تنها در حدود 20 تا 25 درصد از افراد باتجربه حمله‌ی خواب هر چهار علائم را بروز می‌دهند. خواب‌آلودگی مفرط در طول روز به‌طورکلی در طول زندگی همچنان ادامه دارد، اما فلج خواب و توهم خواب‌آور ممکن است اتفاق نیافتد. زیرمجموعه نادری از نارکولپسی‌ها نیز افزایش حس چشایی و بویایی را به‌عنوان پدیده supertaster تجربه می‌کنند.
بسیاری از افراد مبتلا به حمله‌ی خواب نیز از بی‌خوابی برای مدت‌زمان طولانی رنج می‌برند. خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز و کاتاپلاکسی، اغلب باعث مشکلات جدی در زندگی اجتماعی، شخصی و حرفه‌ای یک فرد می‌شود. به‌طورمعمول، هنگامی‌که فرد بیدار است، امواج مغزی ریتم منظمی دارد. هنگامی‌که شخص برای اولین بار به خواب می‌رود، امواج مغزی کندتر و دارای نظم کمتری می‌شوند که حرکت چشم غیر سریع در خواب (NREM) نامیده می‌شود. بعد از حدود یک ساعت و نیم از خواب NREM، امواج مغزی دوباره شروع به نشان دادن یک الگوی فعال‌تر به نام خواب REM (حرکت تند چشم در خواب)، می‌کنند. در ارتباط با امواج EEG مشاهده شده است که در طول خواب REM، عضلات آتونیا به نام عضلات آتونیای REM حضور دارند.
در نارکولپسی، نظم و طول دوره خواب NREM و خواب REM مختل می‌شود، خواب REM معمولاً در شروع خواب و به‌جای خواب NREM رخ می‌دهد. همچنین برخی از جنبه‌های خواب REM که به‌طور معمول تنها در طول خواب رخ می‌دهد، مانند عدم کنترل عضلانی، فلج خواب و رؤیاهای زنده، در زمان‌های دیگر در افراد مبتلا به نارکولپسی رخ می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، فقدان کنترل عضلانی می‌تواند در طول بیداری در یک قسمت از کاتاپلاکسی رخ دهد؛ گفته‌شده که نفوذ آتونیای REM در طول بیداری وجود دارد. فلج خواب و رؤیاهای واضح می‌تواند در هنگام خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب اتفاق افتد. به عبارت ساده، مغز از طریق مراحل عادی از چرت زدن و خواب عمیق عبور نمی‌کند، اما به‌طور مستقیم به (داخل و خارج از) حرکت سریع چشم (REM) خواب می‌رود. درواقع خواب شبانه یک خواب عمیق نیست و بنابراین مغز تلاش می‌کند تا در طول روز «هوشیار بماند» که این حالت EDS نامیده می‌شود. افراد مبتلا به نارکولپسی ممکن است در زمان‌های پیش‌بینی‌نشده به خواب بروند. (مانند افتادن سر که رایج است).
البته محرومیت از خواب بسیار عمیق هم از دیگر عوارضی است که باعث می‌شود فرد به‌طور ناگهانی از خواب بیدار شده و دچار سردرگمی زمانی می‌شود (سرگیجه یک اتفاق معمول است). این افراد دارای رؤیاهای بسیار زنده هستند که اغلب با جزئیات آن‌ها را به یاد می‌آورند و البته محرومیت از خواب که گاه ممکن است حتی فرد تنها برای چند ثانیه به خواب برود. همراه با خواب‌های زنده، افراد اغلب دچار توهم صوتی و یا تصویری نیز می‌شوند. این افراد ممکن است دچار اضافه‌وزن نیز بشوند. بچه‌ها 20 تا 40 پوند (9 تا 18 کیلوگرم) و در بزرگسالان شاخص توده‌ی بدن حدود 15٪ بالاتر از حد متوسط است.
در قسمت بعدی این مقاله نیز با ما همراه باشید.
