دکتر لعبت گرانپایه؛ جراح عمومی
یکی از مشکلات شایع مراجعه‌کنندگان به جراحان عمومی، شقاق یا فیشرآنال است که بر زندگی فرد نیز تاثیرات منفی می‌گذارد. معمولا علت عمده ایجاد شقاق یا فیشرآنال عبور مدفوع حجیم و سفت می‌باشد. لذا اصلاح رژیم غذایی شامل؛ مصرف میوه تازه، سبزیجات، نان سبوس‌دار، محدود کردن قهوه و چای، عدم مصرف سیگار و الکل و نیز مصرف آب و مایعات فراوان توصیه می‌شود. با توجه به اینکه در اسهال‌های شدید همراه با تنیسموس و دل‌پیچه نیز شقاق ایجاد می‌شود، باید درمان دارویی و تصحیح تغذیه جهت توقف اسهال پس از بررسی علت اسهال و در بیماری‌های التهابی روده و بیماری‌های سوءجذبی مثل سلیاک به عمل آید.
در غالب موارد تا بیش از 90 درصد شقاق در ساعت‌های 6 و 12 (قدام و خلف) مقعد قرار دارند ولی در موارد قرارگیری آتیپیک، بیماری‌هایی از قبیل سفلیس، سل، سوزاک، عفونت کلامیدیا، تبخال تناسلی، ایدز و سایر بیماری‌های التهابی روده شامل کرون و سرطان کانال آنال هم می‌تواند مطرح شود و باید از نظر بیماری‌های فوق بررسی گردد. در اینکه چرا شقاق در ساعت‌های 6 و 12 شایع است بحث فراوان وجود دارد، ولی غالبا معتقدند که چون بافت عضلانی در این دو قسمت نبوده و حالت فیبروز است در قدام پرینه آل‌بادی و در خلف لیگامان آنوکوکسیژیال قرار می‌گیرند قابلیت اتساع مقعد در این دو قسمت کافی نبوده و با فشار مدفوع سفت یا اسهال شدید، مخاط دچار پارگی و ترک‌خوردگی می‌شود و نیز خون‌رسانی در این دو قسمت کمتر از تست‌های لترال است که عضلانی می‌باشد و لذا این زخم‌ها دیرتر خوب شده و به طرف مزمن شدن پیش می‌رود.
علامت اصلی به صورت درد شدید و رگه‌های خون در مدفوع است و به همین جهت ترس از دفع پیش آمده و با دیر رفتن جهت اجابت مزاج و آب‌گیری بیشتر مدفوع و سفت شدن آن سیکل معیوب بهبود نیافتن شقاق اتفاق می‌افتد. شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسیم می‌شود که در صورت کاهش درد شدید و تشکیل Sentinel tag شقاق به عنوان مزمن حساب می‌گردد. البته در مواردی شقاق بسیار طول کشیده، تنگی مقعد نیز رخ می‌دهد.
درمان
درمانهای دارویی شامل مسکن، ملین دوره‌ای و موقت، استفاده از لگن آب گرم و انواع پمادها و شیاف‌های موضعی همراه با تصحیح رژیم غذایی شامل افزایش مصرف فیبر و مایعات و درمان عوامل و بیماری‌های زمینه‌ای است. تزریق بی‌حس‌کننده‌ها و ژل‌های بی‌حس کننده در موارد درد شدید نیز کمک‌کننده است.
در موارد تنگی نسبی و افزایش انقباض عضلات اسفنکتر از ترکیبات شل‌کننده عضلات مانند دیلتیازم 2 درصد، انواع ترکیب‌های نیترودرم و تزریق بوتاکس استفاده می‌شود. تزریق مواد اسکلروزان مستقیم به داخل شقاق در موارد محدودی که به سایر درمان‌ها جواب ندهد، به طور انتخابی پیشنهاد می‌شود.یکی از ترکیبات شل‌کننده عضلات اسفنکتر داخلی علاوه بر پمادهای نیترودرم و بوتاکس، پماد تیفدیپین 3/0درصد می‌باشد که به علت افت فشار می‌تواند موجب سردرد و گرگرفتگی شود.در هر حال اولین قدم اسفنکترتومی دارویی ترکیب نیترو در راس آنها (2/0% GTN) glyceryl Trinitrate می‌باشد که عوارض جانبی از قبیل سردرد و گرگرفتگی آن نیز باید به بیمار گفته شود.در موارد فیشر مزمن و عدم پاسخ به درمانهای مدیکال و تنگی مقعد، درمانهای جراحی مطرح می‌گردد که اسفنکترتومی داخلی از لترال صورت می‌گیرد و در صورت تشکیل Tag، آن هم برداشته می‌شود.
معمولا برای تسریع ترمیم فیشر در موارد مزمن و تشکیل فیبروز، کورتاژ این محل و تازه کردن آن کمک‌کننده است. در مواردی که شقاق همراه با هموروئید بزرگ است برداشت پاکه هموروئید هم توصیه می‌شود. البته اگر شقاق در زمینه بیماری‌های التهابی، کانسر، ایدز، هموسکوئل بودن و از این قبیل موارد باشد، جراحی توصیه نمی‌شود و درمانهای دارویی و تصحیح عامل زمینه‌ای ارجح است؛ به عنوان مثال اگر فیشر بیمار در زمینه کرون عمل شود احتمال ایجاد فیستول و عوارض بعدی آن بیشتر است و در این موارد معمولا درمان علت زمینه‌ای باعث بهبودی خود فیشر نیز خواهد شد.
