دکتر رضوان خوش بین؛ داروساز
معمولا مردم از شنیدن واژه شیمی درمانی(Chemotherapy) وحشت دارند و بر این باور هستند که هر فردی که شیمی‌درمانی می‌‌شود، به بیماری سرطانی و درمان‌‌ناپذیری مبتلا است و به زودی زندگی را وداع خواهد کرد، در حالی که چنین نیست سرطان وقتی رخ می‌‌دهد که سلول‌های بدن به صورت غیر طبیعی و غیر قابل کنترل تکثیر شوند. شیمی‌درمانی یعنی درمان با مواد شیمیایی. ابتدا از این عبارت فقط برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شد، زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها نیز مواد شیمیایی هستند در اینجا منظور از شیمی‌درمانی، درمان دارویی سرطان‌هاست.
اوایل، شیمی‌درمانی مخصوصاً در درمان سرطان‌های خون کاربرد داشت اما روز‌به‌روز داروهای جدیدتری در دسترس قرار می‌گیرند که تحولی در درمان سایر سرطان‌ها نیز به وجود آورده‌اند. داروهای شیمی‌درمانی به وسیله جلوگیری از تقسیم و تکثیر سلول‌های سرطانی موجب تخریب روند تکثیر غیر طبیعی سلول‌ها میشوند.
این داروها از طریق خون به سلول‌های سرطانی و تمام قسمت‌های بدن منتقل میشوند و در نتیجه روی سلول‌های سالم هم اثر تخریبی دارند که به صورت عوارض جانبی بروز میکند؛ این عوارض موقتی هستند و با پایان درمان قطع میشوند.
انواع داروهای شیمی درمانی
از عمده داروهای مورد استفاده در شیمی‌درمانی می‌توان به دسته‌های زیر اشاره نمود:
متوتروکسات، تاموکسیفن، نیتروژن موستارد، وین‌کریستین، وین بلاستین، جفیتینیب، ریتوکسیماب
توصیه‌های لازم به افراد تحت درمان
افراد تحت شیمی‌درمانی برای کاهش میزان عوارض ناشی از آن و کنترل این عوارض باید توجه بیشتری به توصیه‌های پزشکی داشته باشند زیرا شیمی‌درمانی یکی از راه‌های درمان مبتلایان به سرطان است که به علت جلوگیری از تکثیر و رشد سلولی می‌‌تواند روی سلول‌های سالم نیز اثر گذارد.
رعایت بهداشت فردی از مهمترین راهکارهای کنترل و جلوگیری از بروز عوارض شیمی‌درمانی می‌باشد. فردی که تحت شیمی‌درمانی قرار گرفته است نباید تا 24 ساعت پس از انجام درمان با کودکان زیر یک سال و زنان باردار تماس برقرار کند زیرا بدن وی در این مدت در حال دفع سموم ناشی از مواد دارویی است که ممکن است موجب بروز مشکلاتی در این افراد شود.
افراد تحت شیمی‌درمانی باید در مصرف مواد غذایی به‌ویژه میوه‌ها و سبزیجات دقت بیشتری کنند.این افراد به ویژه تا 10روز پس از شیمی‌درمانی باید از مصرف غذاهای چرب خودداری کرده و میوه‌ها و سبزیجات را در صورتی‌که کاملا ضد عفونی و میکروب زدایی شده‌اند مصرف کنند تا دچار مشکلات گوارشی نشوند.
داروهای شیمی‌درمانی به علت نابودی گلبول‌های سفید و قرمز خون البته به همراه سلول‌های سرطانی منجر به کاهش سطح ایمنی بدن فرد شده که فرد را مستعد بروز و افزایش عفونت‌های مختلف میکند. دوری از اماکن شلوغ، شست‌وشوی روزانه بدن، استفاده از ماسک‌ها، دوری از افرادی که تازه واکسینه شده و به ویژه افرادی که دچار بیماری‌های عفونی شده‌اند از مهمترین راه‌های جلوگیری از بروز عفونت در افراد تحت شیمی‌درمانی می‌باشد.
استفاده از مسواک‌های نرم، رعایت کامل بهداشت دهان و دندان، دقت در استفاده از نخ دندان که موجب خونریزی لثه‌ها نشود و مراجعه مداوم به دندانپزشک، خوردن مایعات خنک و غذاهای نرم و ولرم از قبیل سوپ جو، پوره سبزیجات، پوره سیب‌زمینی، فرنی، شیربرنج از بهترین شیوه‌های جلوگیری از بروز زخم‌ها و عفونت‌های دهان و دندان در مبتلایان به سرطان می‌باشد.
در صورت بروز ضایعات و زخم‌های دهان هر 2-4 ساعت دهان را با محلول آب نمک رقیق یا آب جوش شیرین (یک قاشق در یک لیوان آب) شست‌وشو دهید و در صورت تشدید زخم‌ها و خونریزی به پزشک معالج خود رجوع کنید.
در مورد حالت تهوع و استفراغ می‌توان با انجام تنفس عمیق و بلعیدن خرده یخ از تشدید آن، جلوگیری کرد. از مصرف غذاهای زبر، خشن، پُرادویه، شور و ترش، خیلی سرد و یا خیلی گرم، میوه‌های ترش مثل انواع مرکبات، اجتناب کنید.
برای پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ لازم است دو ساعت قبل از شیمی‌درمانی و بعد از شیمی‌درمانی غذایی مصرف نشود و اولین مواد غذایی بعد از شیمی‌درمانی مایعات از قبیل آب کمپوت، چای سرد و عسل باشد. غذا را آهسته صرف کرده و کاملا آن را بجوید.
غذاهای تند و پرادویه و چرب مصرف نشود و از نوشیدن مایعات در بین غذا خودداری شده و غذاهای خیلی شیرین و داغ ممنوع می‌باشد، ضمناً در حالتی که بیمار از خوردن غذاها امتناع دارد هیچ گونه زور و اجباری به‌کار گرفته نشود، برای پیشگیری از بی‌اشتهایی از مناظر ناخوشایند و بوهای نامطبوع دوری کنید و سعی کنید حتی‌الامکان در تهیه و طبخ غذا شرکت نکنید و غذا را در محیطی آرام صرف کنید.
قبل از مصرف غذا سعی کنید دهان خود را با آب نمک رقیق یا آب و جوش شیرین شست‌وشو دهید تا غذا برای شما لذت‌بخش گردد.
عدم استفاده از غذاهای نفاخ، گل کلم، کلم، نخود و لوبیا و ذرت، غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد و احتیاط در مصرف شیر به خصوص در افرادی که حساسیت به قند یا پروتئین شیر دارند...
برای خواندن بخش دوم- شیمی درمانی و عوارض آن - اینجا کلیک کنید.
