فرزند بزرگم، روزی در شش ماهگی، هنگام مکیدن سینه، مرا به سختی گاز گرفت و برق از چشمانم پراند. یک دفعه او را از پستان کشیدم و فریاد زدم «آخ!» و بدین ترتیب هردویمان را ترساندم. او هرگز دوباره این کار را تکرار نکرد؛ ولی آیا این بدان معناست که پیشنها‌د می‌کنم اگر فرزند شش ماهه بینوای شما گازتان گرفت، سر او داد بکشید؟ مسلماً خیر! در این مورد، من هنوز احساس بسیار بدی نسبت به خودم دارم. زمانی که سومین فرزندم در همان حدود سنی، به منظور سرگرمی و شوخی گاز گرفتن سینه‌ام را آغاز نمود، با خود اندیشیدم: «اوم...زمان از شیر گرفتن او فرا رسیده است.» ولی دخترم داستان متفاوتی داشت. در 18 ماهگی و قبل از بازگرفته شدن از شیر پستان، استفاده از توالت را آموخته بود. نکته اینجاست که تمام کودکان با رسیدن به آمادگی لازم از شیر گرفته می‌شوند (و یا استفاده از توالت را خواهند آموخت)، اما اگر شما قبل از این آمادگی کودک، آماده انجام کار باشید، چند مورد زیر برای کمک به بازگیری کودک از شیر مادر و تغذیه با شیشه شیر و یا فنجان و نیز بازگیری از شیشه شیر و عادت دادن کودک به استفاده از فنجان، توصیههای عملی خوبی هستند.
برنامه جدید
6-12 ماهگی
کار را با فنجانی شیر خشک آماده شده، آب میوه و یا حتی آب معمولی، آغاز کنید. هر روز فنجانی شیر را بتدریج جایگزین یک نوبت شیر مادر و یا شیشه شیر کنید. چنانچه قبلاً گاهگاهی کودک را با شیشه شیر می‌داد‌ه‌ا‌ید، مقدمه‌ا‌ی برای شروع روند از شیر گرفتن ایجاد شده است.
بزرگتر همیشه بهتر نیست
6 ماهگی - 2 سالگی
هنگام از شیرگیری کودک، برای احتباس شیر در پستان آماده باشید. این مشکل بزرگ‌ترین عارضه جانبی برای مادری است که کودکش را از شیر می‌گیرد. پستان‌ها سخت و به نحو ناراحت کنند‌ه‌ا‌ی پر خواهند بود، (طالبی‌‌ها‌ی بزرگ و سنگین!) و حتی وجود تب مختصری در مادر نیز محتمل است. بازگشت به شیردهی، برای ر‌ها‌یی از این وضعیت، راه حل مناسبی نیست؛ زیرا نه تنها موجب سردرگمی کودک می‌گردد، بلکه امر اجتناب ناپذیری را به تأخیر می‌اندازد. به جای این کار، سعی کنید با شیر دوش کمی از شیر خود را بدوشید، البته بدون تحریک بیش از حد جریان تولید شیر. کاهش تدریجی دفعات شیردهی طی چند روز (البته نه به صورت ناگها‌نی و غیرمنتظره) نیز به ساده‌تر شدن این روند کمک خواهد کرد.
التیام و آرامش با سرما
برای التیام ورم سینه‌‌ها، یخ را آزمایش کنید. یخ می‌تواند به کاهش تورم پستان‌ها و در ضمن دوره کاهش میزان شیر به آرام‌تر ماندن شما کمک کند. بست‌ها‌ی نخود سبز منجمد برای سرد کردن هر یک از پستان‌ها، به خوبی مؤثر است (دو بسته نخود سبز را فقط برای این منظور در نظر بگیرید: این نخودسبز‌ها به علت انجماد و ذوب مکرر، قابلیت مصرف خوراکی خود را از دست می‌دهند). حداقل چهار بار در روز و هر بار به مدت 5 الی 20 دقیقه و یا به دفعات لازم، پستان‌ها را با کیسه یخ سرد کنید.
زجر نکشید
اگر پستان‌ها واقعاً دردناک هستند، زجر کشیدن لزومی ندارد. داروی مسکنی که تداخلی با شیر و شیردهی ندارد و اشکالی ایجاد نمی‌کند، مصرف کنید. چنانچه به استفاده از درمان‌ها و دارو‌ها‌ی طبیعی مفید برای درمان احتباس شیر و یا ورم پستان‌ها تمایل دارید، چندین قاشق دانه شنبیله در لیوانی از آب خیس کنید. اجازه دهید به دمای متعادل برسند. آن‌ها را له و نرم کنید، روی پارچه تمیزی قرار دهید، کمی گرم کنید و به صورت ضماد یا لایه‌ا‌ی، روی پستان‌ها‌ی انباشته از سیر و یا متورم قرار دهید تا به التیام نقاط دردناک و جریان ترشح شیر کمک شود. این نوع درمان نه تنها برای التیام عفونت و کمک به جریان شیر مؤثر واقع می‌شود، بلکه در مواردی که نوزاد در گرفتن پستان مشکل دارد، به بیرون آمدن نوک پستان‌ها کمک می‌کند.
خواص کلم برای مادر شیرده
برای التیام درد و سوزش نوک سینه، از کمپرس کلم سرد استفاده کنید. کمپرس کلم سرد یعنی قرار دادن برگ‌ها‌ی بزرگ و سرد شد کلم در سوتین. این درمان ارزان است، طبیعی است و شما می‌توانید برگ‌ها‌ی کوچک‌تر مرکزی کلم را در وعده‌‌ها‌ی غذایی مصرف کنید. برگ‌ها‌ی سرد شده کلم را درون سوتین بگذارید، هر دو ساعت یک بار در یخچال سرد کنید و دوباره مورد استفاده قرار دهید، تا جایی که پلاسیده شوند. درمان را تا مرحله کاهش تولید شیر و احساس راحتی بیشتر ادامه دهید. این درمان برای رفع احتباس شدید شیر مفید است و در اغلب مادران تنها دو ساعت پس از شروع کمپرس، احساس آرامش و راحتی ایجاد می‌گردد.
کنار گذاشتن شیردوش
اگر هنوز به منظور تغذیه نوزاد شیرتان را می‌دوشید، زمان آن فرارسیده است که هر سه الی چهار روز یک نوبت شیردوشی را حذف کنید. به میزان لازم برای احساس راحتی و آرامش، شیر بدوشید. این حذف تدریجی شیردوش، امکان هماهنگی با کاهش تحریک جریان تولید شیر را برای بدن مادر فراهم می‌آورد. هر نوع تغییر در عادت‌ها و جایگزینی روند تغذیه کودک، اغلب اوقات هنگامی که به تدریج عملی شود، بهترین نتیجه را به دست می‌دهد.
بدون بستن سفت و سخت
این روش را مادربزرگ و مادر شما به کار برده‌اند، ولی این بدان معنا نیست که شما نیز مجبور به پیروی هستید. پستان‌ها را محکم نبندید. شاید باور نکردنی باشد ولی در «گذشته» (در حقیقت تا دهه 1970) بعضی پزشکان و پرستار‌ها برای کاهش میزان شیر، محکم بستن سینه‌‌ها را توصیه می‌کردند. لازمه این امر، بستن پستان‌ها به وسیله کش و یا نوعی پارچه و محکم کردن آن‌ها (شبیه به پوشیدن یک تاپ بسیار تنگ) بود. امروز‌ه این توصیه از رده خارج شده است، زیرا بسیار ناراحت کننده بوده و ممکن است به انسداد مجاری شیر و یا حتی عفونت پستان منجر گردد. به منظور اجتناب از این مشکلات، سوتین تمام نخی که جریان گردش خون را مختل نسازد، بپوشید. سوتین‌ها‌ی ورزشی ممکن است در این موقعیت مناسب‌ترین باشند، ولی دقت کنید به گونه ناراحت کنند‌ه‌ا‌ی تنگ و چسبان نباشند.
الگو‌ها‌ی جدید
کار‌ها‌ی عادی زمان خواب را تغییر دهید. به جای شیر دادن قبل از خواب، برای کودک قصه‌ا‌ی بخوانید. سپس به کودک کمی شیر بدهید. به وسیله شیشه شیر یا فنجان - و او را در رختخواب بخوابانید. عادت به این روند جدید برای کودک مدتی طول می‌کشد، ولی سرانجام پذیرفته خواهد شد.
آرامش تدریجی
برای پدر و مادر و همچنین خود کودک، ساعات شب ممکن است ساعات سختی باشند. گاهی شما باید بگویید مامان دیگر شیر ندارد و یا برای چند شب اجازه بدهید پدر کودک را بخواباند و یا شب‌ها به سراغ کودک بروید و کنار او باشید، تا زمانی که دیگر مشکلی وجود نداشته باشد. مادری که دخترش را کمی قبل از دو سالگی از شیر گرفته بود، اظها‌ر می‌دارد هنوز هم در صورت بیدار شدن کودک در نیمه‌‌ها‌ی شب، او را در اغوش گرفته، آرام می‌کند تا به خواب برود، اما به او می‌فهماند که از شیر خبری نیست. ولی در هر حال، فنجانی شیر را آماده و در دسترس قرار می‌دهد که به محض بیدار شدن کودک در صبح، به او خورانده شود. در مرحله بعد، کتابخوانی و بعد هم در آغوش گرفتن و ناز و نوازش در هماهنگ شدن و عادت کردن به این تغییر، به کودک کمک می‌کند.
حذف تدریجی
تغذیه کودک با شیر را بتدریج کاهش دهید. این کار احتمالاً هفته‌‌ها و شاید هم ماه‌‌ها طول بکشد. (چنانچه به علت بازگشت به کار و یا مدتی دور بودن از کودک، با محدودیت زمانی روبه رو هستید، شاید تسریع این روند لازم باشد.) ولی به هر حال، آسایش و آرامش مادر و کودک باید در نظر گرفته شود. برای اطمینان از عبور راحت از این مرحله، هر سه یا چهار روز یک وعده شیردهی را حذف کنید. مثلاً، کار را با حذف نوبت ظهر شروع و شیشه شیر یا فنجان را جایگزین کنید. سه یا چهار روز بعد، یک وعده دیگر را حذف کنید. اعمال سرعت عمل ممکن است باعث عدم پذیرش کودک و نیز ناراحت شدن و دردکشیدن خود شما به علت دردناک شدن پستان‌ها گردد. این امر بخصوص در صورت بارداری مجدد مادر اهمیت خاصی دارد، زیرا احتمال حساس شدن پستان‌ها وجود خواهد داشت.
منتظر بمانید
حوصله داشته باشید. بعضی نوزادان به دلایلی چند از شیر خوردن از شیشه شیر خودداری می‌کنند. ممکن است شکل سر پستانک را دوست نداشته باشند و یا «دروغین» بودن نوک آن را احساس کنند. شاید هم از طعم شیر خشک خوششان نیاید. تسلیم نشوید. بازگرفتن کودک از شیر، ممک است مدتی طول بکشد. سعی کنید طی این دوره برای خود یا کودکتان فشار و استرس به وجود نیاورید.
منبع مقاله :
کندی، میشل؛ (1389)، تغذیه کودک، زهرا جعفری، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول. 