اجرای طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه آزاد

شرق، 16/6/83

چکیده: طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه آزاد اسلامی که در سال های گذشته با شکست روبه رو گشت، دوباره از سوی برخی مسئولین دانشگاه در حال پی گیری است. این طرح در سطح دانشگاه ها با استقبال مواجه نخواهد شد و اصولاً بایست دانشجویان را به سطحی از فرهنگ و دانش رساند که دختران و پسران دانشجو مشکلی در کنار هم نداشته باشند. طرح تفکیک جنسیتی مورد تأکید امام خمینی قدس سره و رهبری نیز قرار نگرفته است. تحقیقات نیز نشان می دهد که درصد بالایی از دانشجویان، ارتباط اجتماعی دختران و پسران را در دانشگاه راحت و عادی تلقی می کنند و دلیلی برای تفکیک جنسیتی وجود ندارد.

اجرای دوباره طرح شکست خورده تفکیک جنسیتی در حالی از سوی دانشگاه آزاد پی گیری می شود که طی ماه های اخیر تبعات و تأثیرات منفی این طرح بارها مورد هشدار و نقد کارشناسان و صاحب نظران آموزش عالی قرار گرفت. یک مقام این دانشگاه اخیرا گفته است که «در صورت اجرای طرح تفکیک جنسیتی، 80% مشکلات اخلاقی و تحصیلی در دانشگاه ها مرتفع می شود». این طرح نخستین تجربه خود را طی سال های 72 تا 76 پشت سر گذاشت و برای جوانانی مورد اجرا قرار گرفت که بارها از سوی مسئولان به عنوان یک فرصت و مزیت اجتماعی برای جامعه تلقی می شدند که انرژی آنان جامعه را از رکود می رهاند و موجب تحرک جامعه می شد. اما این انرژی پیش از شروع کلاس، صرف پاسخ گویی در مورد کوچک ترین فرم ظاهر به مأموران حراست می شد.

یکی از نمایندگان مجلس هفتم در نقد این طرح تصریح می کند: «جدا کردن جوانان در دانشگاه مشکلی را حل نمی کند، جز آنکه ما را متهم به درگیری با سیاست گروه القاعده کند». وی دختران و پسران به ویژه دانشجو را افرادی عاقل و بالغ خواند که در محیط های آموزشی در حال تمرین ورود به اجتماع هستند و تأکید می کند باید سوء نظرات را با اتخاذ برنامه های فرهنگی از بین برد.

دانشگاه آزاد در حالی قصد اجرای منفک سازی پسران و دختران دانشجو را دارد که بسیاری از دانشجویان در دانشگاه های دولتی بدون هیچ گونه برجسته سازی در زمینه مسائل اخلاقی مشغول تحصیل هستند. با طرح تفکیک جنسیتی اگرچه قرار است دانشجویان دانشگاه آزاد به طور مجزا تحصیلات خود را پشت سر بگذارند، اما هیچ یک از مسئولان حامی این طرح حاضر نخواهند شد که این ضمانت را بدهند که با اجرای آن از ناهنجاری ها کاسته شود.

به گفته مسئولان دانشگاه آزاد حل بیش از نیمی از مشکلات دانشجویان جوان دانشگاه ها در گرو اجرای این طرح است؛ درحالی که هیچ گونه تحقیق یا پژوهش قابل استنادی که حتی در مورد مشکلات این گروه از سوی دانشگاه آزاد انجام شده باشد، موجود نیست. نه تنها مشکلات جوانان، که حتی اجرای طرح تفکیک جنسیتی و تبعات اجرای آن در میان دانشجویان در هیچ طرح تحقیقاتی ارائه نشده است.

اگرچه یکی از مسئولان دانشگاه آزاد اظهار می کند که خطای استراتژیک پس از پیروزی انقلاب اسلامی این بود که مرعوب فضای حاکم فرهنگ غرب شدیم و دانشگاه ها را از لحاظ جنسیتی تفکیک نکردیم و اکنون با معضل در جامعه اسلامی و شیعی مواجه هستیم، اما بر اساس آخرین تحقیقات در ارزش ها و نگرش های ایرانیان که در سال 82 از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفته است، 8/76% از جوانان جمعیت آماری احساس نزدیکی به خدا می کنند و 6/88% از آنان نیز در میان احساس بی نیازی مسئولان نسبت به برنامه ریزی و سیاست گذاری بنیادی فرهنگی برای دانشجویان به روزه گرفتن در ماه رمضان مقید هستند. این در حالی است که 2/26% آنان نیز برای نماز خواندن به مسجد می روند.

یکی از توجیهات این تفکیک، بالا بردن کیفیت آموزشی دانشجویان است. تحصیل با فراغت و اشتغال دانشجویان به تحقیق و تفحص و مطالعه مفید و مضاعف از آثار مثبت این جداسازی است.

نتایج تحقیقی تحت عنوان «الگوهای رفتاری و مذهبی دانشجویان» که در زمستان 81 انجام گرفته است نشان می دهد که 8/68% از جمعیت آماری دانشجویان معتقدند که ارتباط اجتماعی آنان به خصوص با جنس مخالف در طول دوران تحصیل در دانشگاه راحت تر شده و تنها 6/4% معتقدند که این ارتباط مشکل تر شده است. نکته مهم اینکه با افزایش ترم های تحصیل، از دانشجویانی که در برخورد با جنس مخالف مشکل داشته اند، به نحو چشم گیری کاسته شده است. 4/61% از دانشجویان اعلام داشته اند که با حضور در دانشگاه و برقراری ارتباط با گروه های همسن، روحیه جمعی و برقراری ارتباط گروهی تقویت می شود. باید چنین سیاست گذارانی به این نکته توجه کنند که دانشگاه دروازه کسب مهارت و تجربه اجتماعی محسوب می شود و آنان با این تجربه راهی اجتماع و موقعیت یابی در آن می شوند. در این اجتماع خط حائل بین زن و مرد وجود ندارد و فراگیری راه برخورد در این زمینه مهم است.

اشاره

1. نویسنده میان پیش فرض ها و مبانی نظری روابط زن و مرد و آنچه در عمل و اجرا رخ می دهد، تفکیک نکرده است و به یک باره به پی آمدهای اجتماعی اجرای طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها پرداخته است. مناسب بود که نویسنده ابتدا اصول و چارچوب های روابط اجتماعی زن و مرد را از دیدگاه خویش بیان می کرد تا معلوم گردد وی مسائل تفکیک جنسیتی را از چه منشأ فکری تحلیل کرده و راهبردها و راهکارهای ارائه شده از سوی وی بر چه مبنایی است.

از دیدگاه اسلامی دو نکته اساسی در روابط زن و مرد وجود دارد:

الف) اسلام توصیه می کند که روابط اجتماعی زنان و مردان نامحرم همواره در حداقل مقدار ممکن باشد و به موارد ضرورت محدود گردد. اسلام جامعه دینی را جامعه غیرمختلط معرفی می کند؛ چرا که عدم اختلاط زن و مرد زمینه های انحرافات اخلاقی جامعه را کاهش می دهد و کام جویی های جنسی را به خانواده محدود می کند و موجب استحکام و پایداری خانواده می گردد. مسئله عدم ارتباط زنان و مردان در دوران جوانی و اوج کشش های جنسی، از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار است و طبیعی است هنگامی که دختران و پسران جوان در مدت طولانی در کنار یکدیگر در یک محیط آموزشی قرار داشته باشند، زمینه های تحریک جنسی و آلودگی های اخلاقی فراهم می گردد و این مسائل، طبعا، توجه جوانان را از جدیت کافی در تحصیل و تحقیق بازمی دارد و موجب استهلاک قوای آنان می گردد و راندمان علمی آنان را کاهش خواهد داد. تجربه برخی از کشورهای غربی در جداسازی دانش آموزان و دانشجویان دختر و پسر در برخی مراکز آموزشی نشان داده است که راندمان آموزشی در مراکز غیرمختلط بیش از مراکز مختلط است.

ب) کشش و جاذبه جنسی میان زن و مرد، جذابیت های زنان برای مردان و میل زنان به خودآرایی در برابر مردان، اموری نیستند که با افزایش تحصیلات و رشد فرهنگی افراد کاهش یابند. به عبارت دیگر، تحصیلات و ارتقای فرهنگی افراد نمی تواند مانع تمایلات و تحریکات جنسی میان دو جنس گردد. آنچه می تواند مانعی مستحکم در برابر هجوم کشش های جنسی زنان و مردان نامحرم باشد، تقوای الاهی و تأمین غریزه جنسی از مجرای ازدواج صحیح و قانونی است. بنابراین نمی توان گفت چون دانشجویان عاقل و بالغ هستند، می توان عوارض جنسی اختلاط را با آموزش های لازم کنترل نمود.

2. بنابر آنچه گفته شد، وضعیت مطلوب در دانشگاه های کشور اسلامی آن است که سیاست های نظام اسلامی در جهتی حرکت کند که دانشجویان دختر و پسر در درازمدت بتوانند به آسانی و با آرامش خاطر در دانشگاه ها و فضاهای مجزا به تحصیل بپردازند. البته تا تحقق این آرمان و تا آنجا که ظرفیت اجتماعی در دانشگاه ها اجازه دهد، می توان برای جلوگیری از اختلاط دختران و پسران تلاش نمود. اما هرگونه برنامه در این زمینه باید حساسیت برانگیز نباشد و بازتاب منفی در دانشگاه نداشته باشد. به همین جهت است که امام خمینی قدس سره در سال 61 با مجزا کردن کلاس های درس که هم در سطح داخلی و هم بین المللی بازتاب نامطلوبی داشت مخالفت کردند. اما این موضع گیری به این معنا نیست که ایشان اساسا با تفکیک جنسیتی مخالف باشند. بررسی دیدگاه های فقهی و اجتماعی ایشان به خوبی نشان می دهد که ایشان نیز به اصل عام و کلی کاهش اختلاط میان زن و مرد اعتقاد دارند.

3. احساس نزدیکی دانشجویان و مردم مسلمان به خداوند و روزه داری و نمازگزاردن در مسجد، نه تنها منافاتی با التزام به عدم اختلاط زن و مرد ندارد، بلکه از نتایج عبودیت واقعی خداوند التزام به دستورات او و توصیه های اولیای اوست. آیا از حضرت علی علیه السلام ، فاطمه زهرا و حضرت زینب(س) مردان و زنانی را می توان نزدیک تر به خداوند یافت. با وجود این، نهایت تلاش چنین بزرگوارانی در عدم اختلاط با نامحرم بود. امام علی علیه السلام می فرمود: «من به زنان جوان سلام نمی کنم؛ چرا که از تأثیر منفی این کار بر خودم می ترسم» و نیز حضرت فاطمه(س) فرموده اند: «بهترین چیز برای زنان آن است که مردان آنان را نبینند و آنان نیز مردان را نبینند».

4. هنگامی که اصلِ کلی لزوم کاهش ارتباط زنان و مردان نامحرم در آموزه های اسلامی مطرح باشد، دیگر جای آن نیست که به نظرسنجی های اجتماعی رجوع کنیم که آیا ارتباط دختر و پسر مناسب است یا نامناسب. ازاین رو راحت تر شدن و عادی شدن روابط دختران و پسران در سال های پایان دانشگاه، دلیلی بر صحیح و مطلوب بودن این ارتباط نیست.