تأثیر کنترل جمعیت بر اهداف سیاستهای دولت

جمعیت شناسی
 

شاخه ای از علم دانش اجتماعی است که به بررسی کمی و کیفی جمعیت می پردازد، منظور از بررسی کمی مواردی است که با آمار و اعداد و ارقام سروکار دارند مثل میزان رشد جمعیت با میزان مرگ و میر کوددکان زیر 5 سال.
تعریف جمعیت این است که مجموعه ای از افراد انسانی که در یک منطقه ای به طور مستمر گرد هم می آیند و معمولاً به شکل مجموعه ای از خانواده ها در یک اجتماع زندگی می کنند و حرکات جمعیت به دگرگونیهای ایجاد شده که یک جمعیت در زمان معینی انجام می دهند گفته می شود، مهمترین عوامل مؤثر بر حرکات جمعیت1ـ ولادت و باروری 2 ـ مرگ و میر 3 ـ مهاجرت به داخل و خارج و ازدواج است.
دولتها براساس اهداف متنوع خود و چارچوب ساختار اقتصادی ـ اجتماعی کشورشان، تدابیر معینی را بکار می بندند، تا ساخت و حرکات جمعیت را نیز در حد امکان با این اهداف هماهنگ و متعادل سازند.
اگر در سیاستهای جمعیتی، ماهیت این اهداف می تواند عمدتاً در قالب اهداف کلی و یا کیفی برنامه ریزی و اجرا گردد، لیکن نتایج حاصل از هر یک از آنها بطرز چشمگیری بر دیگری تأثیر گذار می باشد.
به عنوان مثال افزایش یا کاهش موالید، ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری، کنترل و هدایت مهاجرتهای داخلی یا خارجی مبتنی هدفهای کمی هستند. یعنی هدف اصلی از اجزای این سیاستها تغییر ارقام مربوطه و بهبود اوضاع اجتماعی است. هر چند که در این میان هدفهای کمی، خود بر کیفیت زندگی انسانها نیز تأثیر می گذارند، گاهی برخی از سیاستهای جمعیتی مستقیماً مبتنی بر اهداف کیفی هستند یعنی تدابیر اتخاذ شده از سوی دولتها موجب می شود که جنبه های کیفی هستند یعنی تدابیر اتخاذ شده از سوی دولتها موجب می شود که جنبه های کیفی جمعیت مورد نظر در جهت مطلوب تغییر کند.
میزان ولادت در کشورهای در حال توسعه در حدود 2 برابر کشورهای توسعه یافته است و بعلاوه در حدود 85 درصد جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند و عوامل مؤثر بر باروری و ولادت شامل عوامل محیطی مثل دما در مناطق گرمسیری که دختران و پسران زودتر به سن بلوغ می رسند و عوامل اجتماعی و اقتصادی و بیولوژیکی مثل نازائی و چند قلوزائی می باشد.
بررسیهای جمعیت نشان داد که افزایش بی رویه ی جمعیت در جهان، آینده ی بشریت را به مخاطره انداخته اگر این روند در تعادل با منابع قرار نگیرد قحطی، فقر، بیکاری، جنگ و سایر عوارض این عدم توازن در آینده ی نزدیک، کل جهان را گرفتار خواهد نمود. با نگاه عمیق تر به عوارض افزایش بی رویه جمعیت می توان دریافت که اگر منبع موجود هر کشوری اعم از غذائی، معدن، انرژی، فرهنگی، اجتماعی، علمی، اقتصادی، مدیریتی، سیاسی، ... نتواند کفاف جمعیت را دهد جمعیت در مدت کوتاهی دچار فقر و بیکاری خواهد شد. در ایران برنامه های کنترل جمعیت و تنظیم خانواده طی دو نوبت اجرا شد.
1 ـ در زمان رژیم سابق یعنی سالهای 1346 تا 1357.
2 ـ از سال 1368 که هم اکنون نیز ادامه دارد، جمعیت ایران در سال 1298 حدود 10 میلیون تخمین زده می شود و در سال 1335 طی اولین سرشماری 20 میلیون اعلام شد. سال 1346 برای اولین بار در ایران با ایجاد واحد بهداشت و تنظیم خانواده در وزارت بهداری وقت سیاستهای خانواده به مرحله عمل رسید دولت وقت با شعار دو فرزندی سعی کرد جمعیت را کنترل نموده که در آن موقع جمعیت ایران کمی بالاتر از 35 میلیون نفر بود شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آن زمان زیاد اجازه اجرای این سیاست را نداد و مخالفتهای عملی و غیر عملی توده مردم فرصت اجرای موفق برنامه را گرفت.
هدف کلی از اجرای برنامه های تنظیم خانواده تأمین سلامت مادران باردار و کودکان و افزایش سلامت جنین و تنظیم تعداد فرزندان خانواده بر اساس شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی، کاهش مرگ و میر نوزادان و تأمین اهداف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است.
سیاستهای جمعیتی: مجموعه تدابیر و تصمیمات مدونی است که از سوی دولت یک کشور به کار گرفته می شود و حدود فعالیت دولت و مردم را در رابطه با اموری که نتایج جمعیتی دارد تضمین می کند به عبارت دیگر:
هر گونه تصمیمی که از جانب دولت به منظور کاهش یا افزایش و تغییر ساخت یا جابه جائی جمعیت اتخاذ شود سیاستهای جمعیتی است.

استراتژیهای جمعیتی در جهان:
 

1 ـ موافق رشد جمعیت 2 ـ مخالف رشد جمعیت
در حال حاضر استراتژی ایران در جهت کاهش رشد جمعیت است. این امر از سال 1372 در ایران جنبه قانونی پیدا کرده است. در ایران اگر چه سیاستهای تنبیهی جدی وجود ندارد لیکن دولت در مورد مناطقی که سیاستهای کنترل جمعیت، موفقیت بیشتری داشته تشویقهای عمومی بعمل آورده است مثلاً برای روستایی که در استان موفقترین باشد بودجه های عمرانی خاصی در نظر می گیرد.
کشور ما به تأیید سازمان بهداشت جهانی در اجرای سیاستهای تنظیم خانواده بسیار موفق بوده است و این سیستم ایران مورد توجه و استقبال who قرار گرفته به همین خاطر امروز و ضریب رشد جمعیت تا حد 1/2 در صد کاهش داشته است.
منبع: برگرفته از جزوه ی آموزشی هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 60.