امگا 3 نوعی اسید چرب غیراشباع است که در زنجیره اتصالی کربن آن یک گروه کربوکسیل ( COOH) و چندین پیوند دوگانه وجود دارد. علت نامگذاری آن، قرار گرفتن اولین باند دوگانه بین اتم کربن های 3 و 4 در ساختمان شیمیایی مولکول آن است و همین محل قرارگیری باند دوگانه باعث پیدا شدن خواص بیوشیمیایی خاص امگا 3 می شود.
اولین بار دو دانشمند به نام های دکتر بنگ (DR.BANG) و دکتر دایربرگ(DR.DYERBERG) پس از تحقیقات علمی روی چربی های ماهی، نام امگا 3( OMEGA-3) را بر آن نهادند و آن را اولین بار هنگام بررسی روش تغذیه اسکیموها در سال 1979 میلادی کشف کردند. آنها با مطالعه روی خون اسکیموها مشاهده کردند با وجود این که اسکیموها همراه غذای اصلی خود( ماهی) از گوشت حیوانات پرچرب شکاری نیز استفاده می کنند، اسیدهای چرب موجود در خون آنها مانع از تجمع پلاکت و در نتیجه مانع از رسوبات و گرفتگی رگ ها می شود.
سه اسید چرب معروف از خانواده امگا 3 که روی آنها تحقیقات و مطالعات بیشتری انجام شده است، عبارتند از:
1. آلفا لینولئیک اسید با نام اختصاری ALA
2- ایکوزا پنتانوئیک اسید با نام اختصاری EPA
3- دو کوزا هگزانوئیک اسید با نام اختصاری DHA
اما این سه اسید چرب ذکر شده از خانواده امگا 3 در چه موادی یافت می شوند؟
مهمترین مخزن آلفالینوئیک اسید(ALA) روغن بذر کتان است که حاوی مقدار قابل توجهی از اسیدچرب ALA است. پس از آن روغن گردو، جوانه گندم و سویا حاوی این اسیدچرب هستند. سایر مواد غذای فاقد این اسیدچرب هستند یا مقداری بسیار جزیی از اسیدچرب ALA را دارند.
مخزن دو اسید چرب دیگر از خانواده امگا 3 یعنی ایکوزا پنتانوئیک اسید(EPA) و دو کوزا هگزانوئیک اسید(DHA) فقط و فقط ماهی است و در هیچ ماده غذایی دیگری تا به حال یافت نشده. این دو اسید چرب نقش مهمی را در تغذیه دارند و طی چند سال گذشته، مطالعات فراوانی روی آنها انجام شده است.
خواص معجزه آسای این دو اسید چرب(DHA و EPA) در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها شناخته شده است. با توجه به این که این دو اسید چرب فقط در ماهی و روغن ماهی یافت می شود، سعی کنید ذائقه خود و خانواده خود را به این سرمایه پربهای الهی یعنی ماهی که برکت و هدیه ای ارزنده از طرف خداوند به بندگان خود است، عادت داده و آن را جزو برنامه غذایی خود قرار دهید. متأسفانه در کشور ما به ماهی و فرآورده های دریایی کمتر اهمیت داده می شود و آن را از غذاهای تشریفاتی یا محدود به ایام خاص مانند شب عید می دانند و تنها نقاط خاصی از کشور ما( مناطق شمالی و جنوب کشور) آن را در برنامه غذایی خود قرار می دهند.
امگا 3 و پیشگیری از بیماری ها
براساس مطالعات فراوان ثابت شده که هرچه مصرف ماهی بیشتر باشد، اثرات مفید آن در جهت جلوگیری از امراض زیادتر خواهد بود. اگر به کشور ژاپن توجه کنیم، می بینیم که ژاپنی ها نیز مانند اسکیموها مصرف ماهی بالایی دارند، به طوری که مصرف سرانه ماهی در ژاپن حدود 66 کیلو گرم در سال است. از طرفی ژاپنی ها برعکس اسکیموها در برنامه غذایی خود از چربی بسیار کمی استفاده می کنند. بررسی انجام شده نشان می دهد که افراد ساکن ژاپن دارای متوسط عمر حدود 88 سال هستند. این تحقیق تأیید کننده اثرات بسیار مفید امگا 3 است. همچنین علت مرگ و میر و کوتاهی عمر در اسکیموها را مرتبط به حوادث و صدمات می دانند، نه بیماری ها و سکته های قلبی و تنگی عروق.
در ایران مصرف سرانه ماهی حدود 5 کیلوگرم است که تفاوت فاحشی با کشور ژاپن دارد و متأسفانه عمر متوسط در ایران حدود 67 سال است که با عمر متوسط ژاپنی ها یعنی 88 سال فاصله زیادی دارد.
پژوهش های انجام شده در کشور پرتغال نیز نشان می دهد کسانی که در سواحل این کشور ساکنند و به طور مرتب از ماهی استفاده می کنند، در مقایسه با افرادی که در نقاط دیگر کشور هستند و ماهی کمی می خورند، بسیار کمتر دچار چربی خون و سکته های قلبی می شوند. افرادی که در ساحل دریا زندگی می کنند، ده برابر بیشتر از گروه دیگر ماهی می خورند و سطح امگا 3 خون آنها نیز در اندازه گیری های انجام شده بسیار بالاتر از گروه دیگر بوده است.
منبع: کوچه ما، شماره 10.