با توجه به آیه ۱۹۴سوره اعراف آیا امامان (علیهم السلام)می توانند شفا بدهند؟

«إن الذین تدعون من دون الله عباد أمثالکم فادعوهم فلیستجیبوا لکم إن کنتم صادقین»؛ (1) ( غیر خدا هر آنکس را که شما می خوانید به حقیقت همه مثل شما هستند اگر در دعوی خود راستگویید از آنها بخواهید تا مشکلات و حوائج شما را روا کنند.) یکی از روش های تفسیر آیات قرآن توجه به سیاق آیات می باشد، یعنی توجه به آیات قبل و بعد آن آیه ای که در صدد فهم آن هستیم بکنیم و آیه را به تنهایی معنا و تفسیر نکنیم و این روش را مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان زیاد بکار برده اند و در تفسیر آیات توجه به سیاق آیات داشته اند. در مورد این آیه شریفه هم ما اگر این آیه را با آیات قبل و بعدش ببینیم، دچار سوء فهم و برداشت نادرست نمی شویم؛ چرا که یکی از آیات قبل این آیه چنین است: « أ یشرکون ما لا یخلق شیئا و هم یخلقون »؛ (2)( آیا برای خدا شریک قرار می دهند چیزی را که خلق نمی کند چیزی را و حال آنکه خود آنها خلق شده خدا هستند) و این آیه ظاهر است در نهی مشرکان از پرستش بتها و جمادات همانگونه که مرحوم علامه می فرمایند : « ذیل آیات ظاهر در این است که منظور شرک به بت و آلهه متخذه از جمادات است چون می فرماید این بت ها قدرت ندارند که خودشان را و پرستش کنندگان خود را یاری کنند و دعا کردن و نکردن ایشان را نمی فهمند».(3) بنا بر این اولا این آیه شریفه مربوط به بحث توسل به امامان و حاجت خواستن از آن ها نیست چرا که منظور از « الذین تدعون من دون الله » جمادات و بت های سنگی هستند. ثانیا ما با حاجت خواستن و توسل به امامان معصوم از خدا خواسته ایم و آن ها را واسطه ای قرار دادیم بین خود و خداوند (در حالی که آیه می فرماید: اینها غیر خدا را به نحو مستقل می خوانند و از او طلب می کنند) چرا که توسل به ائمه نه تنها شرک نیست؛ بلکه خداوند خود آن ها را وسیله تقرب به خود قرار داده است « وابتغوا الیه الوسیله »؛ (4) مفسران شیعه در ذیل این آیه شریفه آورده اند که: مراد از وسیله در اینجا اهل بیت علیهم السلام هستند و اگر امامان معصوم حاجتی را برآورده می کنند یا مریضی را شفا می دهند، به اذن خدا انجام می دهند؛ همانطور که در آیات شریفه قرآن در مورد حضرت عیسی آمده که به اذن خدا مریضان را شفا می داد و مردگان را زنده می کرد. (5) ثالثا : اگر قرار باشد با این آیه توسل را زیر سوال بیریم باید بگوییم تمام انسان ها در طول تاریخ مشرک بوده اند!! چون همه آن ها در طول زندگی خود از غیر خدا کمک گرفتند؛ مثلا حداقل برای مرض خود به پزشک مراجعه کرده اند. برای آشنایی بیشتر در مورد بحث توسل به امامان معصوم مطالب را در ذیل می آوریم: در بسیاری از مشکلات به اولیا متوسل شده، از این طریق به دنبال حل مشکلات خود بر می آییم؛ اما نتیجه گیری معمولا به دو شکل متصور است ؛ گاهی تنها این بزرگواران را واسطه و شفیع بین خود و خدا قرار می دهیم ، یعنی از خداوند می خواهیم که به حق این بزرگواران و به احترام ایشان مشکل ما را برطرف نماید، چنان که در ابتدای دعای توسل می گوییم : «اللهم انی اسئلک و اتوجه الیک بنبیک نبی الرحمه ..؛ خدایا ! از تو درخواست می کنم و به تو توجه می نمایم ،به حق نبیت که پیامبر رحمت بود ... ؛ در این صورت که اغلب توسلات ما را در بر می گیرد ، از خداوند درخواست حل مشکل می کنیم و خداوند مشکلات را برطرف می نماید . اما در صورت دیگر از حضرات معصومین در خواست رفع مشکلات و برآورده شدن حاجات را می نماییم. بارها دیده شده که در این توسلات بسیاری از مشکلات برطرف می گردد. افرادی که مثلا به حرم امام رضا علیه السلام رفته، شفای بیماریشان را از آن حضرت می طلبند، شفا یافته و یا حاجات گوناگون خود را دریافت می نمایند. این گونه توسلات و حل مشکلات نظیر شفای بیماران و ... به وسیله امامان یا پیامبر در فرهنگ دینی ، معجزه یا کرامت محسوب می­شود. آیا معجزه یا کرامت هایی این گونه، فعل مستقیم خدا است یا فعل پیامبر یا امام به اذن خدا ؟ دو نظریه مطرح است که به توضیح آن می‌پردازیم: أ ) برخی بر این باورند که معجزه یا کرامت فعل مستقیم خدا است و اولیا تنها واسطه تحقق این امر هستند. ب) در مقابل برخی دیگر معتقدند که این امر با قدرت و اراده پیامبر یا امام صورت می‌گیرد، یعنی دارای قدرت و اراده فوق العاده می‌شود که با قدرت و اراده، هر چه را که بخواهد، انجام می‌دهد، ولی با اذن خدا این کارها را انجام می­دهد. قدرت را خدا به او داده است و در نتیجه او اراده می‌کند که فلان کار انجام بگیرد و انجام هم می‌گیرد. مانند این که خداوند این اثر را در آتش قرار داد که بسوزاند یا آب آتش را خاموش و سرد کند؛ بنا بر این خداوند در نفس انسان کامل مانند امام معصوم یا پیامبر این اثر را قرار داد که بیمار را شفا دهد و در علت های عالم تأثیر گذارد. این گروه به آیاتی استناد می‌کنند که قرآن این معجزات را به پیامبر نسبت می‌دهد، ولی همواره تکیه‌اش این است که این کار باذن الله صورت می‌گیرد. فعل پیامبر یا امام است، ولی با اذن الهی، زیرا در قرآن آمده است : هرگز نمی‌توانیم معجزه‌ای جز به فرمان خدا بیاوریم. (6) نظریه دوم با رجوع به آیات و روایات صحیح تر به نظر می­رسد. نیز با توجه به عقیده شیعیان که امامان معصوم دارای ولایت تکوینی هستند. معنای ولایت تکوینی نیز این است که می توانند در نظام و علل عالم تأثیر بگذارند، اما همیشه این مسئله به اذن خداوند صورت می گیرد. بر اساس حقیقت توحید فاعلی هر آنچه در عالم رخ می دهد، به قدرت الهی و از منشا فاعلیت او انجام می پذیرد؛ اما همانند کارهای عادی ما که هر چند در حقیقت به خاطر اعطای قدرت الهی به ما به خداوند منسوب است، ولی در عین حال فعل خود ما به حساب می آید. کرامات معصومین هم در عین این که ناشی از اعطای قدرت الهی به آن ها و از طرف خداست؛ اما کار خود این بزرگواران به حساب می آید. می توان گفت: امام به اذن الهی از طریق قدرتی که خداوند به او اعطا نموده ، مشکل ما را حل می نماید. برای توضیح بیشتر، ر. ک ،به: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 4، ص 484 - 464. پی نوشت ها : 1. اعراف (7) آیه 194. 2. همان آیه 191. 3. علامه طباطبایی، المیزان، انتشارات جامعه مدرسین قم، ج8، ص 377. 4. مائده (5) آیه 35. 5. همان آیه 110. 6. ابراهیم (14) آیه 11. پرسش: &&