نقد فیلم خانه دختر, مصائبِ خانوادگی

خانه دختر به هیچ وجه فیلمِ تلخ و سیاهی نیست این فیلم در بستری ملودراماتیک و با استفاده از عناصرهای ساختاری توانسته قصه گویی کند، خانه دختر در وهله ی اول به فیلمنامه اش متکی ست که پرویز شهبازی آن را نوشته، شهبازی بر خلاف فیلمِ آخرش(مالاریا) که مشکل اساسی در فیلمنامه داشت توانسه خانه دختر را با تمرکز و پردازش صحیح بنویسد، قصه یی که شاید مضمون اصلی اش کمی نخ نما شده باشد اما خط اصلی و هدف قصه تا حدودی به هدف نهایی اش رسیده است، نکته ی مهم در خط داستانی خانه دختر پرهیز از جریانات اضافی  و پرداخت به اصل داستان است. شهرام شاه حسینی که پیش از ساخت این فیلم او را با فیلم های قبلی اش  یک تجاری ساز می شناختیم این بار در فضای درام فیلمی خاص ساخته است، خاص به این منظور که فیلمساز با یک هدف مشخص و فیلمنامه ی منسجم خانه دختر را جلوی دوربین برده این تغییر نگرش در فرم هم دیده می شود اساسا فیلمنامه ی کامل و هدف دار به فیلمساز کمک می کند این اتفاق برای خانه دختر افتاده است، زیرا شکل و ساختار این فیلم با گره افکنی های منقطی اش توانسته غالبِ مورد نظر را پیدا کند. ایده ی جسورانه ، جسارت در پرداخت و موقعیت پردازی های دراماتیک این فیلم را جذاب کرده است اما این جذابیت مثل راه رفتن روی لبه ی تیغ بوده چرا که اگر فیلمنامه نویس در نوع نگارش داستان اغراق یا تاکیدهای بی اثر می کرد یا فیلمساز برای بوجود آوری تعلیق ها استفادهای ابزاری از عناصرهای فرامتنی می کرد این احتمال وجود داشت خانه دختر تلخ و سیاه شود، اما در این شرایط با فیلمی  مواجه هستیم که محتوا و فرم در یک مسیر مشخص حرکت می کنند، شهبازی در نوشتن فیلمنامه اصول نوشتاری اش را رعایت کرده و اساسا مثل همیشه به تماشاگرش اطلاعات مشخصی از کلیات نمی دهد زیرا این جزییات هستند که به چرخه درام کمک می کنند برای مثال در فیلم خانه دختر به هیچ وجه زمان تلف نمی شود و این باعث درگیری تماشاگر با فیلم می شود، عناصر این درام که کمی هم ابعاد سینمای جنایی در آن افزوده شده در کنار هم شکل می گیرد و لحن فیلم از همان ابتدا مشخص می شود  و از دقیقه ی شصت فیلم تغییر روایت می دهد این تغییر در راستای اصول درام شکل می گیرد و اساسا مانند فیلم های جنایی کمک می کند تا علت کلیات این فیلم را درک کنیم ، پیشرفت داستان و گره افکنی های بیشتر با هدایت های صحیح صورت گرفته در آغاز بهار و پریسا را می بینیم که می خواهند برای عروسی سمیرا خرید کنند اما در همان شب به بهار خبر می دهند که به دلیل مرگ سمیرا عروسی بهم خورده است، در سکانس بعد وقتی بهار و پریسا به خانه ی سمیرا می روند پدر و خواهر سمیرا به طور مشکوکی غیرعادی برخورد می کنند پدر گریه نمی کند پسر خردسال با بازی فکری اش مشغول است و ستاره برای مرگ اتفاقی خواهرش شیون و زاری نمی کند چرا؟ این چرا به سکانس آخر ربط پیدا می کند ستاره در مزون عروس از راه دور با دوست پسرش در حال ارتباط برقرار کردن است که به یک باره به دوربین نگاه می کند و خنده اش بند می آید، نویسنده و فیلمساز تصمیم گرفته اند چیزهایی را در ابهام بگذارند اما این ابهامات تا چه اندازه می توانند متقاعده کننده باشند؟ توقع تماشاگر مخصوصا تماشاگر عام پاسخ به ابهامات است نقطه گذاری هایی که بی پاسخ مانده اند و گره گشایی که گره یی را باز نمی کند شاید برای تماشاگر قابل درک نباشد  به طور مثال آقامرتضی با آن مختصات رفتاری اش چرا از منصور شکایت نمی کند؟ چرا باید سمیرا بمیرد یا خودش را بکشد؟ مگر او دختر بدی است چرا همه از او تعریف می کنند هم دانشگاهی هایش ، سرایدار یا آن مدیر تالار از نجابت و حیایش می گویند اصلا ارجاعات کلامی را رها کنیم ، سکانس ماشین را به یاد بیاورید که منصور به سمیرا می گوید دستت را بزار روی دستم و سمیرا می گوید که ما هنوز نامحرم هستیم یا  بعدش در جواب به سوال منصور می گوید که فکر نمی کردم گذشته ام برای تو مهم باشد، این همان جمله یی ست که می توانیم به این موضوع فکر کنیم که سمیرا قبل از منصور رابطه ای داشته است، رابطه یا تجاوز؟ چرا تجاوز؟ سکوت پدر یا ستاره بعد از مرگ مشکوک سمیرا باعث می شود که تماشاگر برای این اتفاق به هر طریقی حدس هایی بزند، به همین دلیل گره افکنی ها محکم می ماند بهار و پریسا خیلی ساده از داستان خارج می شوند آن ها هم مثل تماشاگران در شوک و ندانستن قرار می گیرند اما با این تفاوت که شاه حسینی به عقب برمی گردد تا مقداری به ابهام های فیلم اشاره کند، بله شاه حسینی فقط اشاره می کند و از پرداخت صریح به وقوع اتفاق پرهیز می کند  اما چه اتفاقی باعث می شود که سمیرا از معاینه فرار کند آخر هم بمیرد؟ قبل از مرگش به منصور تلفن می کند اما اینکه چرا به منصور تلفن کرده در هاله یی از ابهام می ماند، شاید بعد از تلفن کردن به منصور به ستاره زنگ می زند و حقایقی را درباره ی زندگی اش به او می گوید دوباره سکانس آخر و نگاه عجیب ستاره به دوربین را به یاد بیاورید و همچنین سکوت غیرعادی اش از مرگ اتفاقی خواهرش را، همه ی این گره های پیچیده به احتمال ربط پیدا می کند ، اما چرا آقامرتضی به بهارو پریسا علت مرگ سمیرا را سکته قلبی می گوید اما منصور به بهار و پرسا در قبرستان علت مرگ را چیز دیگری می گوید؟ مگر منصور در صحنه ی حادثه حضور نداشت؟ ابهام پشت ابهام و اینکه چرا آقا مرتضی از مرگ دخترش ناراحت نیست چرا اینقدر خونسرد است؟ شاید آقامرتضی از گذشته ی دخترش خبر دارد شاید فردی که به دخترش تجاوز کرده را می شناسد یا شاید خودش باشد! آیا تجاوز به محارم موضوع اصلی بوده؟  خانه دختر اثری درگیرکننده است که فیلمساز سعی کرده با قصه پردازی به فیلمش شکل بدهد، پرویزشهبازی فیلمنامه را بر اساس نگرش همیشگی اش نوشته یک دغدغه نسبت به جوانان، اساسا شهبازی از جوانان بهره گیری می کند در این فیلم هم دوباره جوانان هسته مرکزی داستان اند و این بار نگاه شهبازی تیزتر شده است از خطوط قرمز عبور کرده و با قرار دادن یک موضوع مهم و خطیر یک آسیب البته قدیمی را به شکل امروزی مطرح کرده است ، در جامعه ی مدرن امروز که موجی از نگاه شبه روشنفکری رواج پیدا کرده است دیگر مادر شوهری هر چند سنتی پیدا نمی شود که بخواهد عروسش را برای آزمایش به دکتر ببرد تا پاکدامنی دختر را ثابت کند اما یک انگار دیگر هم وجود دارد که منصور از این آزمایش خبر داشته که به صورت اتفاقی مادر و خواهر و خاله اش همراه سمیرا به آرایشگاه بفرستد یا از سوی دیگر زمانی که سمیرا از مطب دکتر به منصور زنگ می زند منصور رد تماس می کند، مسئله ی مهم در این قسمت نهفته شده است که چرا سمیرا از مطب دکتر با آن حال فرار می کند؟ مطمئنا نمی شود به این سوال اینگونه پاسخ داد که سمیرا از این بی اعتمادی رنجیده اگر مشکلی در ثابت شدن این موضوع نبود سمیرا چرا باید از مطب فرار کند؟ نشانه هایی که در فیلم دیده می شود احتمال تجاوز به محارم را پررنگ تر کرده است خونسردی های پدر و سکوت های ستاره نشانه ی واضحی از یک بحران خانوادگی یا یک روان پریشی ست که ستاره هم از آن خبر دارد، اما انگار فیلم بعد از سه سال توقیف بودن با ممیزی های بزرگی مواجه شده است این فیلم با شرایطی ویژه اکران شده، زمان هشتاد دقیقه یی فیلم به هیچ وجه متقاعد کننده نیست احتمالا شاه حسینی تلاش کرده تا به ابهامات پاسخ منطقی بدهد اما ممیزی باعث شده این ابهامات در فیلم باقی بماند خانه دختر با احتمال های فراوان شکل گرفته است باید برای هر سکانس یک احتمال در نظر گرفت، بعد از پایان فیلم بعضی از تماشاگران مات و مبهوت می مانند که آخرش چه اتفاقی افتاد؟ تماشاگران برای یک اتفاق کوبنده فیلم را دنبال کردند اما هیچ اتفاق کوبنده یی در فیلم رخ نمی دهد و گره گشایی در هاله یی از ابهام قرار گرفته که این ضعف فیلم به حساب می آید، اساسا چرا فیلمساز و تهیه کننده راضی می شوند که فیلم با این سروشکل اکران شود یک فیلم با این حواشی وقتی بعد از سه سال اکران می شود باید کامل باشد اما خانه دختر با همه ی قواعد منطقی اش تبدیل به یک فیلم معناگرا شده است، معناهایی که به دلیل خط قرمزها با ممیزی مواجه شده خانه دختر یک اثر اجتماعی یا یک حوادث پیش اومده در جامعه ست چرا نباید این خط قرمزها را نشان مخاطب داد؟ مگر مشابه ی موضوع این فیلم در روزنامه ی حوادث نوشته نمی شود این فیلم مصداق بیرونی دارد.

خانه دختر با همین سر و شکل می تواند قصه گویی کند و این امتیاز فیلم به حساب می آید شهبازی  توانسته با نگاه و نگرش منطقی و اجتماعی در چارچوب یک ملودرام داستانی روایت درست و به قاعده یی را از یک بحران در قالب یک فیلمنامه به نگارش دربیاورد شهرام شاه حسینی با پرداخت هوشمندانه غالب فیلمنامه را پیدا کرده و توانسته با چیدمان میزان سن و پردازش صحیح در هدایت بازیگران به فرم قابل قبولی دست پیدا کند، انتخاب بازیگران از نکات مهم فیلم به حساب می آید هیچ کم کاری یا اغراقی در بازی ها دیده نمی شود، حامد بهداد نقشی را ایفا می کند که از نظر شخصیتی شاید تکراری باشد اما در این فیلم کنترل شده به ایفای نقش منصور پرداخته  از سوی دیگر زمانی که فیلمنامه با اصول و قواعد استاندارد نوشته شده باشد بازیگر می تواند شخصیت را درک و تحلیل کند و یک بازی منطقی به تماشاگر ارائه دهد.

خانه دختر به لحاظ موضوعی و ساختار وبه دلیل توقیف سه ساله اش و حواشی هایش یک فیلم خاص تلقی می شود فیلمی که با الگوهای اجتماعی  داستان گویی می کند ؛ اما وقعا چرا باید چنین فیلمی که نشان یک هشدار و زنگ خطر است سه سال توقیف بماند و چرا بعد از سه سال توقیف بودن باید با ممیزهای شدید اکران شود؟ اما خانه دختر این پتانسیل را دارد که با این شرایط برای تماشاگر هوشمند یک اثر خاص باشد.