به گزارش خبرنگار مهر، نشست تخصصی با موضوع «مطبوعات و موانع ترویج حقوق شهروندی» عصر روز یکشنبه 7 آبان با حضور حسن نمکدوست تهرانی، روزنامه‌نگار، امیر حسین آبادی، رئیس کانون وکلا و باقر انصاری، حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در مصلای تهران، محل برگزاری بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها برگزار شد.
امیر حسین آبادی، در سخنان خود در این نشست، گفت: بحث حقوق شهروندی سابقه زیادی در کشور دارد. یادم است که رئیس سابق قوه قضاییه این حقوق را به مجلس ششم تقدیم کردند و خیلی سعی کردند اقداماتی برای اجرای آن انجام دهند. همچنین رئیس جمهور فعلی از ابتدای انتخابات اولین شعارشان احقاق حقوق شهروندی بود. اما باید دید این مسائل، در عمل چقدر تاثیر گذاشته است؟
وی با تاکید بر لزوم شناسایی حقوق شهروندی، اجرای آنها، استیفای این حقوق و در پایان نظارت بر اجرای آن، یادآور شد: شهروندی که حقوق شهروندی برایش شناسایی شده است، باید بتواند احقاق حقوق کند. البته این احقاق یک مقدمه دارد که مستلزم آگاهی و اطلاع از حق است. برای همین آموزش حقوق شهروندی نکته ای مهم است و مطبوعات در این زمینه نقش مهمی بر عهده دارند. ولی در آموزش مهم تر از همه می‌توانند نقش داشته باشند.
رئیس کانون وکلا نقش رسانه‌ها و انجمن‌های غیردولتی را در آموزش حقوق شهروندی به شهروندان، مهم ارزیابی کرد و گفت: البته رسانه‌ای‌ها باید این اطمینان خاطر را داشته باشند که در این مراحل در معرض تهدید و ناامنی نباشند. افکار عمومی باید طرفدار ترویج حقوق شهروندی باشد. حقوق شهروندی برای ترویج نیاز به اجماع کلی دارد و باید فرهنگ سازی شود. البته که این مهم بیشتر بر عهده نخبگان و تحصیل کنندگان است.
وی ابراز امیدواری کرد: به روزی برسیم که مطبوعات اگر افشا کننده فساد مالی در جایی بودند، حس نکنند تنها هستند و بدانند مردم و شهروندان با آنها هستند.
در ادامه این نشست، باقر انصاری، حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، در سخنانی با بیان اینکه رسانه‌ها از کنشگران اجتماعی هستند و قرار نیست تحولات اساسی یا انقلاب ایجاد کنند، گفت: رسانه‌ها کارویژه‌های خاصی دارند که عمدتاً دو نوع از آن تولید و انتقال خبر است. دیگری تحلیل و تفسیر واقعیت‌ها از بیرون است.
این استاد دانشگاه گفت: رسانه‌ها به عنوان دارندگان حقوق شهروندی، خودشان به مثابه شهروند از یک سری حقوق برخوردارند. از طرف دیگر آنها متعهد به حقوق شهروندی هستند. سوم اینکه رسانه‌ها نقش تسهیلگر و کاتالیزور را دارند. ️اینکه می‌گویم رسانه‌ها دارندگان یک سری حقوق هستند یعنی اگر این حقوق برای رسانه‌ها تعریف نشود، نمی‌توانند از حقوق شهروندی دفاع کنند.
وی با طرح این پرسش که روزنامه نگاری که قانون خودش را نمی‌داند چطور می‌تواند مانع نقض حقوق شهروندی شود؟، گفت: ️رسانه‌ها به تناسب فعالیت‌هایشان این قابلیت را دارند که خودشان بسیاری از حقوقی را که نقض می‌کنند یا حقوق افرادی را که نقض می‌شود، منعکس کنند. یا به اصطلاح امروزی‌ها، دیده‌بانی کنند و این مربوط به مسئولیت اجتماعی رسانه‌هاست.
انصاری یکی از ضمانت‌های اجرایی حقوق شهروندی را افکار عمومی دانست و ادامه داد: رسانه ای که بخواهد نقض حقوق مدنی را رصد کند، پوشش آن برایش خیلی سخت و پیچیده نیست. ولی همین کار عادی برای رسانه‌ها در کشور با محدودیت‌های زیادی روبه رو است. ️مورد بعدی مربوط به آموزش و حساس کردن جامعه نسبت به حقوق شهروندی است که لازمه این مسئله، این است آنچنان این مسائل در رسانه‌ها برجسته شود که کسی نتواند حقوق شهروندی را نقض کند.
وی، تبعیض، نبود استقلال قضایی و نبود پاسخگویی را از موانع اصلی عدم تحقق حقوق شهروندی و نقض آنها ذکر کرد و مطالبه جدی این حقوق را از وظایف اصلی رسانه‌ها دانست و گفت: متاسفانه رسانه‌های ما فقر اطلاعاتی دارند و باید خودشان را مجهز به دانش و اطلاعات در این حوزه کنند. همچنین ناظرانی که بر رسانه‌ها هستند باید نگرششان را نسبت به حقوق شهروندی اصلاح کنند.
در این نشست همچنین حسن نمکدوست تهرانی، روزنامه‌نگار و مدرس ارتباطات در سخنانی ضمن بیان مقدمه‌ای در خصوص نقش رسانه‌ها در استیفای حقوق شهروندی در جامعه، گفت: وقتی تاریخ رسانه‌های مدرن را نگاه می‌کنیم گویی یک پیوند درونی بین تاریخ شناخت و تاریخ آزادی وجود دارد. به همین خاطر وقتی در مورد رسانه‌ها صحبت می‌کنیم از دو اصطلاح پیرکاربرد نام می‌بریم؛ خبر و آگاهی. یعنی وقتی می‌گوییم رسانه‌های خبری چه‌کار می‌کنند، می‌گوییم خبر و آگاهی پخش می‌کنند.
وی ادامه داد: نزدیک به یک قرن است که مطبوعات با آزادی عجین شده اند. با همین اعتبار وقتی سراغ وظایف روزنامه نگاری می‌رویم، نکاتی که به عنوان حقوق شهروندی ذکر شده جزء الزامات روزنامه نگاری است. به طور مثال یکی از بایدهای روزنامه نگاری حمایت از حریم خصوصی است. یعنی روزنامه نگاران حق نقض حریم خصوصی را ندارند، روزنامه نگاران حق تبعیض، نفرت پراکنی و… را هم ندارند و اجازه ندارند به خاطر مذهب، قومیت یا رنگ پوست کسی را تحقیر کنند. وقتی سراغ مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران می‌رویم برخی از حقوق در آنجا مهم است مثلاً همان حق آزادی بیان و نظارت بر کژ رفتاری‌ها؛ وظیفه ما این است که بر این کژ رفتاری‌ها نظارت داشته باشیم.
نمکدوست افزود: کارکرد مطبوعات در انطباق با مفهوم حقوق شهروندی، طبیعی است. ما باید بحث را از خود روزنامه نگاران شروع کنیم. ما روزنامه نگاران در سطح وسیع به دانش حقوق اساسی شهروندی و آزادی مسلط نیستیم. هرچند این بحث قدیمی است ولی اساساً نظام آموزش روزنامه‌نگاری ما به گونه‌ای نیست که ما را مجهز به این دانش کند. ما باید به دنبال این باشیم که دانش مربوط به این حوزه را یاد بگیریم. دانش مربوط به حقوق شهروندی به صورت عمیق وجود ندارد. تسلط بر حقوق مطبوعات در بین روزنامه نگاران عمیق نیست.
این مدرس روزنامه‌نگاری همچنین گفت: ما روزنامه نگاران می‌توانیم به صورت کلی درباره حقوق شهروندی بنویسیم، اما به محض اینکه با رویکرد روزنامه نگاری به سراغ این بحث برویم به صورت پیوسته می‌توانیم درباره آن بحث کنیم و ناچار هستیم از منظر سوژه به موضوع نزدیک شویم که همین خودش باعث می‌شود در مظان اتهام قرار بگیریم. می توانیم به صورت کلی بحث کنیم، اما از منظر حرفه‌ایِ خود که به موضوع نزدیک می‌شویم، حساسیت جدی پیش می‌آید. این را در نظر بگیرید که همکاران ما از حقوق بدیهی شهروندی خود مثل تشکیل انجمن صنفی محروم هستند.
وی با تاکید بر اینکه شهروندان باید از آزادی‌هایی چون آزادی اطلاعات و حقوق شهروندی که حقوق بنیادین آنها هستند، برخوردار باشند، گفت: برای بحث حقوق شهروندی با موانع سیاسی در جامعه روبه رو هستیم و گاهی روزنامه نگاران در موقعیت تاوان پس دادن قرار می‌گیرند. از طرف دیگر جامعه روزنامه نگاران این حقوق را هنوز یاد نگرفته است. به همین خاطر اگر حقوقدانان و کارشناسان این حوزه بیایند و به ما روزنامه نگاران کمک کنند یعنی جهت آگاهی دادن به روزنامه نگاران بیشتر مصاحبه کنند و یادداشت بنویسند، می‌توان به ایجاد فضایی مساعدتر در این زمینه امیدوار بود.
