بیشتر تغییرات پوست در دوران بارداری ناشی از تاثیر هورمون‌ها روی ساختارهای مختلف بدن است که این تغییرات معمولاً طبیعی است و نمی‌توان از آنها به عنوان بیماری پوستی نام برد؛ برخی از این تغییرات دائمی هستند و برخی دیگر موقتی و بعد از مدت کوتاهی پس از بارداری، به‌طور کامل برطرف می‌شوند.
تغییرات رنگدانه‌ها
شایع‌ترین تغییرات رنگدانه در دوران بارداری، هیپرپیگمانتاسیون (Hyperpigmentation) یا همان تیره شدن رنگ پوست است. به نظر می‌رسد که مقدار زیاد استروژن و پروژسترون و هورمون‌های دیگر موجب تحریک ملانوسیت‌ها و تیرگی پوست می‌شود. دلیل دیگر تیرگی پوست، نوعی هورمون است که موجب تولید بیشتر رنگدانه‌ها و یا ملانوسیت‌ها و ملانین می‌گردد. مناطقی که قبل از بارداری نیز تیره رنگ هستند (مثل نوک سینه، پوست ناحیه تناسلی، زیر بغل و داخل ران‌ها)، نسبت به سایر قسمت‌های بدن، بیشتر دچار تیرگی و تغییر رنگ می‌شوند. گاهی اوقات نیز خط تیره رنگی روی شکم به وجود می‌آید که آن‌را «Lineanigra» می‌نامند. برخی از زنان نیز نوعی تیرگی پوست در ناحیه صورت را به نام ملاسما (Melasma) تجربه می‌کنند.
تغییرات مو و ناخن
تغییرات مو در دوران بارداری در افراد مختلف بوده و ممکن است در برخی بسیار ناچیز و در برخی دیگر بسیار زیاد باشد. در بسیاری از زنان، رشد موهای زائد و تیره در صورت، بازو و ساق پا افزایش می‌یابد و موهای این مناطق تیره‌تر می‌شود. در عده‌ای هم ممکن است نه تنها موها زیاد نشوند، بلکه موهای سر ناز‌ک‌تر شوند که از آن به‌عنوان جریان تلوژن نام برده می‌شود و معمولاً موها در فاز استراحت و یا تلوژن دچار تغییر می‌شوند. ممکن است موها در این دوران به شدت ریزش داشته باشند. ممکن است ریزش موها ظرف یک الی پنج ماه متوقف شود و در برخی موارد حتی تا پانزده ماه بعد از زایمان ادامه خواهد داشت. تغییرات ناخن نیز در دوران بارداری در خانم‌های مختلف، متفاوت است و در برخی از زنان با شکنندگی، ترک و حتی افتادن ناخن، همراه خواهد بود.
تغییرات غدد
جالب اینکه عملکرد غدد عرق ساز به جز در کف دست افزایش و عملکرد غدد چربی کاهش می‌یابد. فعالیت غده تیروئید نیز بیشتر می‌شود و افزایش عملکرد غدد عرق ساز به احتمال زیاد ناشی از افزایش فعالیت غده تیروئید است.
تغییرات بافت همبند
قابل توجه‌ترین تغییراتی که در دوران بارداری بر روی بافت همبند ایجاد می‌شود، کشیدگی و خطوط استریا است. استریا که معمولاً با تغییر رنگ نواری شکل و کمرنگ‌تر از اطراف می‌باشد در بیش از 90 درصد زنان باردار دیده می‌شود. معمولاً روی شکم، ران‌ها و سینه‌ها به وجود می‌آید. عوامل متعددی نشان می‌دهند که چه کسانی به استریا مبتلا می‌شوند. اگر چه این مساله ژنتیکی نیست، ولی در اکثر افرادی که مادران آنها دارای استریا هستند، به احتمال زیاد استریا دیده می‌شود. عوامل دیگری نیز در ابتلا به آن موثرند؛ همچون مقدار استراحت، هورمون‌هایی مانند استروژن و فاصله‌ای که پوست باید کشیده شود.
تغییرات رگ‌های خونی
عروق خونی و مویرگ‌ها در طول دوران بارداری باید حجم بیشتری از خون را جابه‌جا کنند؛ بنابراین تغییراتی در آنها به وجود می‌آید و این رگ‌ها حجیم‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند؛ به گونه‌ای که بسیاری از زنان می‌توانند مویرگ‌های خونی را روی دستان و چهره خود به صورت واضح مشاهده کنند. معمولاً کف دست در دوران بارداری متمایل به قرمز است. لثه‌ها نیز تحت تاثیر افزایش رگ‌های خونی در دوران بارداری قرار می‌گیرند. خونریزی لثه‌های خانم‌ها در این دوران معمولاً ناشی از همین مساله می‌باشد. تغییر در عروق خونی همراه با افزایش حجم خون منجر به ورم می‌شود که بسیاری از خانم‌ها این تورم را در پاها، صورت و دست‌های خود احساس می‌کنند. به علت تغییرات عروق خونی و فشار جنین روی لگن و پاها، بیش از 40 درصد خانم‌های باردار به واریس وریدی مبتلا می‌شوند و معمولاً در سه ماهه دوم و سوم، کبودی‌های متفاوتی را در پاهای خود مشاهده می‌کنند و نوسانات و تغییرات سریع در اندازه رگ‌های خونی می‌تواند باعث گر گرفتگی صورت، رنگ پریدگی و کهیر و... شود.
لکه‌های پوستی قهوه‌ای
هورمون‌های بارداری موجب تغییرات زیادی در بسیاری از قسمت‌های بدن، از جمله مو و پوست و حتی دندان‌ها و لثه‌ها می‌شوند. از آنجا که پوست خارجی‌ترین لایه بدن است، حتی یک تغییر ماسک حاملگی جزئی و کوچک نیز کاملاً مشهود است. لکه‌های پوستی قهوه‌ای رنگی است که بیشتر در اطراف چشم، پیشانی، پل بینی و گونه‌ها دیده می‌شوند و ماسک حاملگی نام دارند، ناشی از هورمون پروژسترون و استروژن و تاثیر آنها بر روی ملانین‌های پوستی است. اگر احساس می‌کنید مستعد ابتلا به این لکه‌ها هستید، از نور خورشید، دوری کنید تا احتمال ابتلا را به حداقل برسانید. این رنگدانه‌ها بلافاصله پس از زایمان ناپدید می‌شوند، زیرا مقدار هورمون‌ها پس از بارداری به وضعیت نرمال باز می‌گردد.
آکنه
برخی از خانم‌ها احساس می‌کنند که پوست آنها در دوران بارداری بسیار حساس است. در این دوران سعی کنید با استفاده از یک پاک‌کننده ضعیف، پوست خود را تمیز نگه دارید. اگر نزد متخصص پوست می‌روید، حتماً او را از بارداری خود مطلع کنید. مالش پوست با بلغور جو دو سر، بهترین روش پاکسازی منافذ چرب پوست است. توجه داشته باشید که این کار را بسیار با دقت انجام دهید، زیرا پوست در این دوران حساس‌تر است.
افزایش رنگدانه‌ها
همانطور که گفته شد، در دوران بارداری قسمت‌های تیره بدن مثل نوک سینه تیره‌تر می‌شوند. کک و مک و خال در بدن شما به وجود می‌آید و خال‌ها و کک و مک‌های قدیمی تیره‌تر و نمایان‌تر می‌شوند که تمامی این تغییرات ناشی از افزایش رنگدانه‌ها است. بارداری، دورانی است که برای داشتن پوستی سالم و درخشان باید مراقبت‌های ویژه‌ای اتخاذ شود. اگر چه بسیاری از محصولات کاملاً بی‌خطر هستند، ولی برخی از محصولات و تعداد انگشت شماری از آنها برای رشد جنین مضرند؛ بنابراین در مراقبت از پوست در دوران بارداری باید جوانب احتیاط را رعایت کنید.
رتینوئیدها
این مواد بسیار قدرتمندند و در بسیاری از مرطوب کننده‌های ضد پیری برای کاهش چین و چروک و بهبود پوست مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع رتینوئیدها نوعی ویتامین A هستند که تقسیم سلولی را سریع می‌کنند و مانع از تخریب کلاژن پوست می‌شوند. با اینحال پزشکان توصیه می‌کنند که از مصرف آن در دوران بارداری، اجتناب شود. معمولاً روی برچسب کرم‌ها با نام‌های دیفرین، ریتن، ترتینوئین، اسید رتینوئیک، رتینول و پالمیتات، لینولئات رتینل، درج می‌گردد.
اسید سالیسیلیک
اسید سالیسیلیک، را در بسیاری از کرم‌های آرایشی و کرم‌های درمانی اختلالات پوستی مثل آکنه می‌توان یافت. امروزه در تهیه بسیاری از محصولات پوستی از قبیل لوسیون‌ها و پاک‌کننده‌ها نیز از آن استفاده می‌شود. اسید بتاهیدروکسی نیز شکل دیگری از اسید سالیسیلیک است که در بسیاری از کرم‌های ضد پیری به کار می‌رود. این دو اسید از جمله موادی هستند که خانم‌های باردار باید در استفاده از آنها احتیاط کنند. البته این اسیدها را با اسیدهای آلفا هیدروکسی (AHA) و یا اسید گلیکولیک و یا اسید لاکتیک نباید اشتباه گرفت، زیرا کاملاً بی‌خطر هستند. آنها معمولاً روی برچسب کرم‌ها با نام‌های اسید بتاهیدروکسی (BHA) و یا اسید سالیسیلیک درج می‌شوند. اگر متوجه شدید محصولی را استفاده کرده‌اید که حاوی یکی از مواد ذکر شده بوده است، وحشت نکنید، بلکه به سادگی استفاده از آن‌را متوقف کنید و کرم ایمن را جایگزین آن نمایید.
مراقبت از پوست در دوران بارداری
مراقبت از پوست در دوران بارداری یکی از ضروریات خانم‌های باردار است. برای اینکه پوست‌تان در این دوران از آسیب در امان باشند و در وضعیت مطلوب باقی بماند، لازم است روزانه از پوست خود مراقبت کنید. اولین مساله‌ای که باید به آن توجه کرد. این است که در دوران بارداری، استفاده از برخی از محصولات ممنوع می‌باشد و همانطور که در بالا به آن اشاره شد، باید از محصولات امن و مناسب استفاده نمود. پس اولین قدم شناخت مواد مضر است. به منظور حفظ مراقبت از پوست، تمرکز باید بیشتر روی اصول اولیه بهداشت و مراقبت از پوست باشد که عبارتند از:
پاک‌کننده‌ها: صابون، چربی‌ها و روغن‌های طبیعی پوست را از بین می‌برد؛ بنابراین به جای استفاده از صابون به عنوان یک پاک کننده قوی، از یک صابون ضعیف استفاده کنید و پس از شستشو، حتماً بدن خود را با یک مرطوب کننده مرطوب نگه دارید تا پوست شما همچنان براق و درخشان باقی بماند.
مرطوب‌کننده‌ها و محافظت از آفتاب: مهم‌ترین اصل در هنگام بارداری و حتی قبل و بعد از آن، استفاده از یک مرطوب کننده یا ضد آفتابی است که حداقل دارای SPF:15 باشد و از پوست در برابر طیف گسترده‌ای از هر دو اشعه UVA و UVB محافظت کند.
