یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغذی (مواد نشاسته ای ، پروتئینی ،چربی ،ویتامین ها و املاح) را به نسبت های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او که معمولاَ بر اساس صد کیلو کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است ،تامین شود. معمولاَ 50 درصد انرژی مورد نیاز کودک از مواد قندی ،30 درصد از مواد چربی و حدود 20 درصد از مواد پروتئینی به دست می آید .
بدیهی است بر حسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن کودک ،نسبت های فوق بین 5 تا 10 درصد قابل تغییر هستند.غذای کودکان یک تا دوساله باید کم حجم ولی مقوی مناسب و شامل همه ی گروه های غذایی باشد . مقدار غذای کودک می تواند بر حسب اشتهای او افزایش یابد.از آنجا که حس کنجکاوی کودک جهت آشنا شدن با دنیای خارج تاثیر زیادی بر اشتهای او می گذارد ، این امر ایجاب می کند که وعده های غذایی او شامل سه وعده ی اصلی و دو تا سه میان وعده باشد .
وعده های اصلی باید مقوی و پر انرژی بوده و میان وعده ها مناسب و مکمل وعده های اصلی باشند.البته نباید فراموش کنیم که در این سن کودک هنوز با شیر مادر تغذیه می شود تا بخشی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد.
رشد جسمی کودکان در سال دوم زندگی نسبت به سال اول کاهش می‌یابد. هر چند کودک تا پایان دو سالگی به شیر مادر نیاز دارد، ولی باید به این نکته توجه داشت که در سال دوم 30 درصد کالری کودک از شیر مادر تأمین شود و 70درصد بقیه می‌بایست از طریق غذاهای مناسب و متنوع دیگر تامین شود.
رژیم غذایی کودکان در سال دوم باید محتوی کالری، کربوهیدرات، پروتئین، چربی از نوع چربی‌های غیراشباع گیاهی یا روغن زیتون، فیبر، ویتامین‌ها، ریزمغذی‌ها و آب در حد متعادل و کافی باشد.
برای حفظ سلامتی و تکامل استخوان روزانه 350 میلی‌گرم کلسیم لازم است که از طریق شیر، ماست، پنیر و سایر مواد لازم تامین می‌شود.
در سنین کمتر از 2 سالگی احتمال وجود کم‌خونی فقر آهن وجود دارد که علاوه بر گوشت قرمز توأم با مصرف ویتامین C، باید از مکمل‌های آهن نیز استفاده کرد و تا دو سالگی قطره مولتی‌ویتامین حاوی 400 واحد ویتامین D برای پیشگیری از نرمی استخوان 25 قطره و قطره آهن 15 قطره همراه آب میوه و مرکبات ضروری است.
به زور به کودک خود غذا ندهید
نیاز تغذیه‌ای کودک در سال دوم زندگی نسبت به سال اول افزایش نداشته و اگر نسبت به برخی غذاها و حتی غذاهایی که قبلاً با میل و اشتها می‌خورده تمایل نشان ندهد به نظر بی‌اشتها است و عدم شناخت این مسئله سبب می‌شود والدین به زور به کودک خود غذا بدهند، در نتیجه مشکلاتی بین کودک و مادر پیش می‌آید، بنابراین باید با تمایل یا عدم علاقه کودک به بعضی غذاها تغذیه برای کودک صورت گیرد.
یا عدم علاقه افراد خانواده می‌تواند روی کودک اثر بگذارد، باید دقیقاً کنترل شود بیان دوست نداشتن غذاها توسط افراد خانواده نزد کودک بیان نشود، چون توسط سلول‌های قشری مغز طرف چپ ثبت و عادت غذایی نزد کودک ایجاد می‌شود
به بعضی غذاها که توسط کودک پذیرفته نشده ممکن است چند روز بعد تمایل نشان داده شود. در این سن کودک تعیین می‌کند چه مقدار و چه نوع غذا بخورد، نه میزانی که مطابق دلخواه مادر است. کودک 2 ساله دوست دارد خودش کارهایش را انجام دهد، بنابراین باید به وی اجازه داده شود اگر مایل است با دست غذا بخورد این کار را انجام دهد.
عادت غذایی کودک
عادت غذایی کودک 2 ساله بیشتر تحت تأثیر عادت غذایی افراد بزرگ‌تر خانواده است. علاقه یا عدم علاقه افراد خانواده می‌تواند روی کودک اثر بگذارد، باید دقیقاً کنترل شود بیان دوست نداشتن غذاها توسط افراد خانواده نزد کودک بیان نشود، چون توسط سلول‌های قشری مغز طرف چپ ثبت و عادت غذایی نزد کودک ایجاد می‌شود، برعکس علاقه و دوست داشتن غذاها هم نزد کودک و افراد خانواده بیان و پی‌گیری شود.
شیر مادر و وعده‌های غذایی
- در صورتی که کودک از شیر مادر استفاده می‌کند، 3 تا 4 بار شیردهی مادر در شبانه‌روز کافی است.
- کودک 2 ساله در طی شبانه‌روز (24 ساعت) به 3 وعده غذای کامل و 2 میان‌وعده نیاز دارد.
- نمونه‌هایی از مواد غذایی مورد نیاز کودکان یک تا دو ساله:
صبحانه
صبحانه باید کامل و مطابق با عادت غذایی کودک باشد و بعد از 8-6 ساعت خواب شبانه میل گردد و شامل یکی از موارد زیر باشد:
* نان از آرد کامل (جو و گندم) همراه کره، مربا و چای
* نان همراه پنیر، شیر و عسل
* نان و تخم‌مرغ یک روز در میان به صورت آب‌پز یا نیمرو
ناهار
یکی از موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
* عدس‌پلو با گوشت، خرما و کشمش (محتوی آهن قابل‌جذب)
* سبزی‌پلو با ماهی و یک ساعت بعد ماست به عنوان دسر
* سبزی‌پلو با ماهیچه و یک ساعت بعد ماست
* کته با گوشت و سیب‌زمینی و هویج نرم شده پخته
* خوراک گوشت با سیب‌زمینی و هویج
* برنج به اضافه نصف سیخ کباب کوبیده
شام
یکی از موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
* ماکارونی نصف لیوان با گوشت چرخ‌کرده
* ماکارونی با پنیر رنده شده به اضافه ماست
* پوره سیب‌زمینی با کوکو سبزی با نان
* نصف سیخ کباب کوبیده با نان و ماست
میان وعده‌ها
بهتر است میان وعده‌های غذایی در ساعت 10 صبح و 4 عصر میل شوند.
* پوره میوه‌جات (سیب و موز) به اضافه یک کیک یا 2 عدد بیسکویت
* 2 عدد بیسکویت با یک لیوان شیرموز (250 میلی‌لیتر) یا شیر خرما
* پوره سیب‌زمینی یا هویج پخته با کره به اضافه یک تکه نان
* یک پیاله فرنی یا شله‌زرد به اضافه یک تکه نان
* 10 عدد پسته پودر شده نرم همراه یک فنجان آب‌میوه
* قطره ویتامین و آهن همراه با آب‌میوه و مرکبات یک لیوان
برنامه یغذایی کودکان 4 تا6 سال:
بــا تــوجـه بـه اینکه میزان انرژی مورد نیاز روزانهی این گروه سنی در حدود 1800 کیلوکالریست، برنامه غذایی ذیل به گونه ای تنظیم شده است که حداقل 60 درصد نیازهای کالریکی این کودکان در طی 3 وعده یصبحانه، میان وعده صبح و ناهار تأمین شود:
صبحانه
روزاول: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش - یک عدد تخم مرغ آب پز - 10 گرم کره -چای شیرین
روزدوم: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش - 45 گرم پنیر - چای شیرین
- روزسوم: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش - 20 گرم عسل یا مربا - 10 گرم کره - چای
- روز چهارم: همانند روز اول
- روز پنجم: همانند روز دوم
- روز ششم: همانند روز سوم
- هربرش نان به اندازه یک کف دست است.
میان وعده صبح
یک لیوان شیر - یک عدد کیک کوچک یا سه عدد بیسکوئیت ساده (ترجیحا تهیه شده از آرد کامل گندم) -یک عدد سیب یا پرتقال
ناهار
روزاول: 10 قاشق غذاخوری برنج پخته - خورش قورمه سبزی حاوی دو تکه گوشت خورشتی (هرتکه به اندازه یک قوطی کبریت) - یک کاسه کوچک ماست - یک عدد پرتقال.
روزدوم: 10 قاشق غذاخوری برنج پخته - 60 گرم جوجه کباب بدون استخوان - یک عدد گوجه فرنگی - 5 گرم کره - یک کاسه کوچک ماست- یک عدد سیب.
روزسوم: 10 قاشق غذاخوری برنج پخته - 60 گرم کباب برگ - یک عدد گوجه فرنگی - 5 گرم کره - یک کاسه کوچک ماست - دو عدد نارنگی.
روزچهارم: یک ونیم برش نان لواش - خوراک مرغ حاوی 60 گرم مرغ (یک عدد را äمرغ) یا خوراک گوشت قلقلی حاوی 2 عدد گوشت قلقلی (هریک به اندازه 30 گرم) - یک عدد سیب زمینی و هویج پخته - یک کاسه کوچک ماست- یک عدد موز کوچک.
روزپنجم: 10 قاشق غذاخوری عدس پلو - 60 گرم گوشت چرخ شده- 5 گرم کره- یک کاسه کوچک ماست- سبزی خوردن - یک عدد پرتقال.
روزششم: 10 قاشق غذاخوری برنج پخته - خورش کدو یا بادنجان حاوی 60 گرم مرغ (یک ران مرغ) و یک عدد کدو یا بادنجان - یک کاسه ماست - دو عدد نارنگی.
برنامه یغذایی کودکان 7 تا10 سال:
بـا تـوجه به این که میزان انرژی مورد نیاز روزانه این گروه سـنـی در حدود 2000 کیلوکالریست ، برنامه غذایی ذیل به گونه ای تنظیم شده که حداقل 60 درصد نیازهای کالریکی این کودکان با مصرف سه وعده یصبحانه، میان وعده صبح و ناهار تأمین شود.
روزاول: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش - یک عدد تخم مرغ آب پز - 10 گرم کره -چای شیرین
روزدوم: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش -45گرم پنیر - چای شیرین.
روزسوم: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش -20 گرم عسل یا مربا - 10 گرم کره - چای
روز چهارم: همانند روز اول
روز پنجم: همانند روز دوم
روز ششم: همانند روز سوم
هربرش نان به اندازه یک کف دستاست.
یک لیوان شیر - یک عدد کیک کوچک یا سه عدد بیسکوئیت ساده (ترجیحا تهیه شده از آرد کامل گندم) یک عدد سیب یا دو عدد نارنگی یا یک عدد موز کوچک
روزاول: برنج پخته (12 قاشق غذاخوری) - خورش قورمه سبزی حاوی سه تکه گوشت خورشتی (هرتکه به اندازه یک قوطی کبریت) - یک کاسه کوچک ماست - یک عدد پرتقال.
روزدوم: برنج پخته (12 قاشق غذاخوری) - 90 گرم جوجه کباب بدون استخوان - یک عدد گوجه فرنگی - 5 گرم کره - یک کاسه کوچک ماست- یک عدد سیب.
روزسوم: برنج پخته (12 قاشق غذاخوری) - 90 گرم کباب برگ - یک عدد گوجه فرنگی - 5 گرم کره - یک کاسه کوچک ماست - دو عدد نارنگی.
روزچهارم: دو برش نان سنگک یا 6 برش نان لواش - خوراک مرغ حاوی 90 گرم مرغ (نصف سینه مرغ) یا خوراک گوشت قلقلی حاوی سه عدد گوشت قلقلی (هریک به اندازه 30 گرم) - یک عدد سیب زمینی کوچک و هویج پخته - یک کاسه کوچک ماست - یک عدد موز کوچک.
روزپنجم: 12 قاشق غذاخوری عدس پلو - 90 گرم گوشت چرخ کرده - 5 گرم کره - یک کاسه کوچک ماست- سبزی خوردن - یک عدد پرتقال.
روزششم: 12 قاشق غذاخوری برنج پخته- خورش کدو یا بادنجان حاوی 90 گرم مرغ ( نصف سینه مرغ) و یک عدد کدو یا بادنجان - یک کاسه ماست - دو عدد نارنگی.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نکات قابل توجه در تغذیه کودکان
- در مورد کودکان 1 تا 2 ساله ای که همچنان از شیر مادر یا شیرخشک تغذیه می کنند لازم است که زمان مصرف شیر پس از وعده غذایی اصلی و قبل از صرف میوه باشد.
- با توجه به اهمیت مصرف شیر و لبنیات در برنامه یغذایی کودکان، به مادران در مورد ارائه ی شیر در میان وعده یعصر و قبل از خواب، و همچنین مصرف ماست در وعده شام آموزشهای لازم داده شود.
- در تهیه یغذای کودکان از فلفل، ادویه و یا چاشنیهای تند استفاده نکنید.
- درمورد کودکان کم سن و سال تر (12 تا 18 ماهه) مصرف غذاهای فوق در صورتی مجازست که کودک از قبل با آنها آشنا شده باشد.
- نان سنگک و بربری نسبت به نانهای دیگر ارجحیت دارند.
- گوشت مصرفی کاملا لخم، (ترجیحا قسمتهای ماهیچه ای) و مرغ و ماهی بدون پوست مصرف گردد.
- از شیر و ماست 2/5درصد چربی جهت تغذیه کودکان استفاده شود.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نکته
کودک باید شب ساعت 12-11 یک وعده کامل شام خورده و هنگام خواب نیز شیر مادر را بخورد.
اتاق‌خواب کودکان باید در صورت امکان جدا و آرام بکشد و درجه حرارت مناسب و نور ملایمی داشته باشد و کودک باید 8-6 ساعت بخوابد تا برای صبحانه کامل آمادگی داشته باشد. مادر نیز باید در این ساعت خواب و استراحت داشته باشد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
