خانه های تاریخی حس و حالی عجیب دارند؛ گویی قصه ای دلنشین و دوست داشتنی را از دل تاریخ برایت با زبانی شیرین بازگو می کنند.
معماران قدیم، بنیان خانه را با عشق نهاده و خود را اسیر روزگار نکرده و هر آنچه برای صاحب خانه امنیت و آرامش به بار می آورده را با دستان هنرمند و ذهن خلاق خود می آفریدند تا آتیه ای آرام را برای اهل خانه رقم زنند.
یکی از شهرهایی که حس آرامش و صفای خانه های قدیم را با تمام وجود می توان در آن حس کرد، نایین در استان اصفهان است. در این شهر، خانه ای زیبا از روزگاران صفوی به یادگار مانده که با ورود به آن دیگر توان دل کندن را نخواهی داشت. خانه پیرنیا که امروز به موزه مردم شناسی نایین تبدیل شده؛ خانه ای زیبا با حیاطی سرسبز و دلنشین در نزدیکی مسجد جامع نایین.
کارناوال به نایین سفر می کند و قدم در این خانه ی تماشایی می گذارد.
با کارناوال به خانه پیرنیا در نایین برویم…
چرا خانه پیرنیا
– آشنایی به خانه ای از دوران صفویه
– شناخت مردم خطه نایین در موزه ای متفاوت
آشنایی با خانه پیرنیا نایین
در 140 کیلومتری شرق اصفهان و در شهر نایین، جنب مسجد جامع، خانه معروف پیرنیا وجود دارد. این خانه یکی از بهترین نمونه های تلفیق معماری و هنر در منطقه ی کویری است که در سال 1356 به ثبت ملی رسید.
در دوره صفوی، خانه پیرنیا با معماری این دوره و اجزایی چون ورودی، دالانهای متعدد، هشتی، غلامگردش، ایوان شاه نشین، اتاق نشیمن، گودال باغچه، باغ و… ساخته شد. این خانه بخشی از یک مجموعه خانه بوده است.
ابتدا این خانه متعلق به شخصی به نام ” قاصی نور الهدی ” بوده و در برخی منابع آمده که یکی از نمایندگان شاهان صفوی در این خانه به مشکلات شهر نایین رسیدگی می کرده، سپس در دوره قاجار حاکم در این خانه سکونت داشته و پس از آن به خاندان پیرنیا رسید. خاندان پیرنیا یکی از دودمان های مشهور ایرانند. این خاندان، نایئنی بوده و نقشی پر رنگ در تاریخ و هنر ایران داشته اند. در سال 1343 خانه از فرزندان پیرنیا خریداری و در اختیار وزرات فرهنگ و هنر قرار گرفت.
خانه پیرنیا، معماری و تزیینات بسیار چشمگیری دارد و برای گردشگران بسیار جالب و تماشایی است.
در سال 1373 این خانه تبدیل به موزه مردم شناسی شد.
معماری خانه پیرنیا
خانه پیرنیا شبیه خانه های دیگر در این شهر به صورت گودال -باغچه ساخته شده و همیشه حیاط فضای خنکی را داشته که برای گرمای کویری بسیار مناسب بوده است. این خانه و باغچه ی متصل به آن حدود 2193 مترمربع مساحت دارد. فضای گودال باغچه در مرکز حیاط به عنوان تابستان نشین خانه و برای دسترسی به آب قنات حفر شده است. حوضی بزرگ و باغچه ای با درختان انگور و پسته و انجیر فرح بخش این خانه ی تاریخی شده اند.
(نکته: طراحی حیاط (گودال-باغچه)، به گونه ایست که پایین‌تر از سطح خانه قراردارد و همیشه هوایی خنک دارد.)
همه چیز با نظم و معمارانه ساخته شده و اتاق ها در سه جبهه شرقی، غربی و شمالی حیاط قرار دارند:
جبهه غربی حیاط : اتاق سیلو، صفه ایوان منقش، اتاق سه دری، صفه و اتاق سه دری ساده.
جبهه شرقی حیاط : سقاخانه، صفه، اتاق تک در، راهرو و انباری.
جبهه شمالی یا قسمت زمستان نشین : اتاق پنج دری و چهار دری.
در ضلع جنوبی خانه، فضایی باغ مانند کار شده که هوای مطبوع آن از دیوارهای مشبک وارد خانه می شود.
پس از گذر از درب ورودی که روبروی مسجد جامع نایین قرار دارد، وارد دهلیز و سپس هشتی ( فضای سرپوشیده متصل به کوچه و حیاط خانه )خانه می شوید. اینجا درب هایی وجود دارد که برای حفاظت از فضای داخلی خانه از چشم غریبه ها کار گذاشته شده، از هشتی به دیگر بخش های خانه می توان وارد شد.
زیربنای خانه شامل، انباری، ده اتاق در طبقه همکف و اول و راهروی مشترک و اصلی و فضای نگهبانی است. اتاق منقشدر جبهه غربی برروی اتاق نگهبانی ساخته شده است.
بخش های مختلف بنا مزین به گچبری و نقاشی‌های بسیار زیبا و کاربندی‌ها، یزدی بندی‌ها و رسمی بندی‌هایی است که زیبایی بنا را چندین برابر کرده است.
در کارناوال عناصر معماری ایرانی ؛ تجلی هنر در طول تاریخ را بخوانید.
در ادامه با تزیینات بنا آشنا خواهیم شد.
تزیینات چشمگیر بنا
در هر بخش از این بنا نقش و نگاری بی بدیل را خواهید دید که شکوه و زیبایی این عمارت را دوچندان کرده است. با وجود نقاشی ها و گچ بری ها و… فضا منظم و آرام می باشد و همه چیز درست در جای خود کار شده است.
نقاشی های بنا به رنگ سفید بر روی زمینه طلایی به تصویر در آمده و از نقاشی های مکتب اصفهان ( دوره صفویه ) قدیمی تر می باشد و شامل چهار دسته نقش هندسی، نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی است. ازاین نقوش می توان به گل و مرغ، اژدها و حیوانات و… اشاره کرد.
قاب های متعدد گچبری روایت کننده داستان‌های هفت‌پیکر نظامی چون داستان‌های خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا، صحنه‌های شکارگاه، داستان‌های عاشقانه و خیال می باشد.
تزیینات دیگر این بنا کاربندی‌ها، یزدی بندی‌ها و رسمی بندی‌هاست که در تالار مستطیل ورودی و… خواهید دید.
خانه پیرنیا ؛ موزه مردم شناسی نایین
پس از آن که خانه به موزه مردم شناسی تبدیل شد، ده فضا برای نمایش آثار در نظر گرفتند که در ادامه فضاهای موزه مردم شناسی معرفی می شود.
1 ) ابتدا در بخش ورودی، با نمونه هایی از گیاهی و گیاهان دارویی آشنا می شویم.
2 ) هشتی ورودی خانه، تبدیل به گیشه بلیط فروشی و بخشی برای نمایش اسباب کشاورزی، لوازم مربوط به اسب، انواع قاشق و ملاقه و چند نمونه کلون در نظر گرفته شده است.
3 ) سالن ورودی که با انواع کاربندی و… تزیین شده، به سالن روشنایی و سفال لعابدار تبدیل شده و انواع وسایل روشنایی، کاسه و کاشی لعابدار در این بخش دیده می شود.
4 ) بخشی برای نمایش انواع ظروف آبخوری
5 ) سالن اسلحه و ادوات جنگی
6 ) سالن ظروف فلزی
7 ) سالن نمایش پوشاک زنانه قاجار و پوشاک مردانه قاجار
8 ) بخش مربوط به ابزار گلیم‌بافی و عبا بافی و ظروف سفال لعابدار
9 ) اتاق برای نمایش یک زندگی قتجاری، شامل : کرسی با چهار مجسمه مومی شامل یک مرد، دو زن و یک پسربچه که با پوشاک زمان قاجار و لوازم روزمره زندگی.
10 ) سالنی برای نمایش کار با دستگاه عبابافی که با یک مجسمه مومی پشت دستگاه عبابافی به نمایش درآمده است.
اشیای موجود در موزه مردم شناسی نایین
در این موزه ی جالب شما می توانید از نزدیک با نوع زندگی مردم نایین آشنا شوید. بیش از هزار شی تاریخی برای معرفی مردم این دیار و نوع کار و زندگی شان در موزه به نمایش گذاشته شده است.
اشیای قدیمی در این موزه بسیار جالب توجه اند؛ مانند یک زیلوی قدیمی عصر صفویه با 400 ساله، کوزه ها و کتیبه های متعلق به دوره ایلخانی،درب چوبی دوجداره با قدمتی بیش از 300 سال و اشیایی چون، ابریق، پیه‌سوز، وسایل روشنایی، کوزه، قهوه‌جوش مسی، سینی برنجی، سماور برنجی، جلد تپانچه و باروت دان چرمی متعلق به دوره‌های قاجار و صفوی و…
فروشگاه صنایع دستی
یکی از فعالیت های جالب میراث در این خانه، برپایی فروشگاه صنایع دستی است که گردشگران می توانند پس از بازدید، سوغات و صنایع این شهر را خریداری کنند.
چایخانه سنتی
در خانه پیرنیا، می توان در چایخانه ی سنتی که میراث فرهنگی برای رفاه گردشگران، بنشینید و طعم یک چای خوش عطر را چشید.
وجود چایخانه ی سنتی در خانه ای با معماری و تزیئنات فوق العاده برای گردشگران بسیار جالب و دوست داشتنی است.
ایام نوروز در خانه پیرنیا
تعداد روزافزون گردشگر مشتاق به بازدید خانه پیرنیا سبب شده تا مسئولین در ایام نوروز برنامه های خاص و جالبی را در این بنا اجرا کنند. از این برنامه ها می توان به اجرای مراسم شب شعر، برپایی غرفه های پخت نان سنتی و… اشاره کرد.
مرمت خانه پیرنیا
در سال 1393، به علت فرسایش بدنه و دیوارهای دالان های خانه پیرنیا، میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری شهرستان نایین تصمیم به مرمت و بازسازی این بنای ارزشمند گرفت.
دیواره های بنا را با مصالح کاهگل و سیمگل مرمت کرده و سیستم برق دالان ها نیز بهسازی شد.
دسترسی به خانه پیرنیا ؛ موزه مردم شناسی نایین
آدرس: ایران. نایین. خیابان مسجد جامع، روبروی مسجد جامع
تلفن: 2253621
بلیط ورودی : 1500 تومان
زمان بازدید: همه روزه ساعت از ساعا 9 صبح الی 19٫ موزه دوشنبه ها و ایام تعطیل رسمی بسته می باشد.
سخن آخر
اگر تا به حال از این بنای تاریخی زیبا بازدید کرده اید، خاطرات خود را به اشتراک گذارید.
نظر خود را درباره شهر نایین و موزه مرم شناسی آن با کارناوالی ها در میان گذارید.
برای مطالعه بیشتر به مقاله “نگرشی بر تاریخ معماری و نقاشی های دیواری خانه ی پیرنیا در شهر نائین” نوشته ی داوود صارمی نیا در مجله ماه هنر شماره 98 و 97 مراجعه کنید.