رانیتیدین دارویی است که می‌توان با نسخه‌ی پزشک و نیز بدون‌ نسخه نیز از داروخانه تهیه کرد. در این مقاله تمرکز ما بر روی رانیتیدین بانسخه (با تجویز پزشک) است. رانیتیدین بانسخه به‌شکل قرص، کپسول، شربت خوراکی یا محلول قابل‌تزریق در بازار موجود است. از رانیتیدن معمولا برای درمان زخم‌ معده و دوازدهه (اثنی عشر)، بازگشت اسید معده به مری، ترشح بیش‌ازحد اسید معده مانند سندرم زولینگر-الیسون استفاده می‌شود. در این مقاله شما را با موارد مصرف رانیتیدین، نحوه مصرف و عوارض جانبی رانیتیدین، تداخل دارویی رانیتیدین، هشدارها و نکاتی در مورد مصرف این دارو آشنا خواهیم کرد.

موارد مصرف رانیتیدین

قرص‌های رانیتیدین موارد استفاده‌ی مختلفی دارند. این موارد عبارت‌اند از:

• زخم‌های معده و روده؛
• رفلاکس معده (ترش کردن)؛
• ازوفاژیت (التهاب مری) فرسایشی؛
• بیماری‌هایی که در آن معده‌تان بیش‌ازحد اسید ترشح می‌کند مانند نشانگان زولینگر-الیسون.

ممکن است مصرف رانیتیدین بخشی از برنامه‌‌ی درمانی‌ موردنظر پزشک باشد. بنابراین در این شرایط برای بهبودی باید رانیتیدین را همراه با داروهای دیگری مصرف بکنید.

معمولا استفاده‌ی کوتاه‌مدت از رانیتیدین برای درمان بازگشت اسید به مری توصیه می‌شود. استفاده از رانیتیدین برای درمان سایر مشکلات معمولا نیازمند مصرف درازمدت آن است. ممکن است برای درمان سایر بیماری‌ها مجبور بشوید برای هفته‌ها یا ماه‌ها رانیتیدین مصرف بکنید.

رانیتیدین چگونه عمل می‌کند؟

رانیتیدین به دسته‌ای از داروها به‌نام مهارکننده‌های گیرنده‌ی هیستامین تعلق دارد. نحوه‌ی عمل این داروها معمولا به یک شکل بوده و برای درمان دسته‌ای مشابه از بیماری‌ها به‌کار می‌روند. رانیتیدین ازطریق کاهش میزان اسید معده، به درمان بیماری های گوارشی کمک می‌کند.

عوارض جانبی رانیتیدین

ممکن است قرص رانیتیدن باعث بروز خواب‌آلودگی و برخی عوارض جانبی دیگر بشود.

عوارض جانبی رایج رانیتیدین

عوارض جانبی رایج رانیتیدین عبارت‌اند از:

• سردرد؛
• یبوست؛
• اسهال؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• درد و مشکلات معده.

اگر این علائم خفیف باشند، معمولا بعد از چند روز یا چند هفته ازبین می‌روند. اگر این علائم شدید بودند یا پس از مدتی ازبین نرفتند، با پزشک‌ یا داروساز مشورت بکنید.

عوارض جانبی جدی

درصورت بروز عوارض جانبی جدی بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. اگر احساس می‌کنید عوارض خطرناکی در شما بروز کرده یا وضعیت اورژانسی برای‌تان پیش آمده، بلافاصله با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. این عوارض جانبی جدی و خطرناک عبارت‌اند از:

• التهاب کبد با علائمی مانند: زردی پوست یا سفیدی چشم، خستگی غیرعادی، تیرگی ادرار، معده درد؛
• اختلال در عملکرد مغز با علائمی از قبیل: کنفوزیون (نوعی حالت گیجی و کاهش هوشیاری)، اضطراب، افسردگی، توهم و تاری دید؛
• ضربان قلب با علائمی از قبیل: تپش قلب سریع، خستگی و تنگی نفس.

تداخل دارویی رانیتیدین

ممکن است قرص رانیتیدین با برخی داروها، ویتامین یا مکمل‌های گیاهی دیگر تداخل دارویی داشته باشد. تداخل دارویی به آن معناست که دارویی یا غذایی مانع از اثرگذاری مناسب داروی دیگری بشود.

برای جلوگیری از بروز این پدیده باید پزشک‌ تجویز داروهای مصرفی‌ را به‌خوبی مدیریت بکند. بنابراین قبل از اینکه پزشک بخواهد برای‌تان رانیتیدین تجویز بکند، باید درمورد داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی مصرفی‌تان به او توضیح بدهید. درمورد جزئیات تداخل رانیتیدین با سایر داروها از پزشک یا داروساز سؤال کنید.

نمونه‌ای از داروهایی که ممکن است با رانیتیدین تداخل داشته باشند، در زیر آمده است:

داروهایی که نباید همراه با رانیتیدین مصرف بشوند

دلاویردین: دلاویردین را همراه با رانیتیدین مصرف نکنید. این کار می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی به‌دنبال داشته باشد. رانیتیدین از سطح دلاویردین در بدن‌ می‌کاهد. این امر مانع از اثرگذاری مناسب دلاویردین در بدن می‌شود.

داروهایی که با مصرف رانیتیدین، خطر بروز عوارض جانبی‌شان افزایش می‌یابد

مصرف رانیتیدین با برخی داروها خطر بروز عوارض جانبی آن داروها را افزایش می‌دهد. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از:

• پروکائین‌آمید: مصرف مقادیر بالای رانیتیدین همراه با داروی پروکائین‌آمید می‌تواند موجب بروز عوارضی از این دارو بشود.
• وارفارین: مصرف رانیتیدین همراه با وارفارین می‌تواند خطر خون‌ریزی یا تشکیل لخته‌های خونی را افزایش بدهد. اگر این داروها را هم‌زمان مصرف می‌کنید، باید پزشک‌ به‌دقت شما را تحت‌نظر داشته باشد.
• میدازولام و تریازولام: مصرف رانیتیدین همراه با این داروها می‌تواند برای مدت زمان نسبتا طولانی موجب افزایش شدید خواب آلودگی بشود.
• گلی‌پیزید: مصرف هم‌زمان رانیتیدین و گلی‌پیزید می‌تواند موجب کاهش قند خون‌ بشود. بنابراین با افزودن رانیتیدین به برنامه‌ی درمانی‌تان، باید بیش‌ازپیش حواس‌تان به قند خون‌تان باشد.

داروهایی که مصرف رانیتیدین تأثیرشان را کاهش می‌دهد

وقتی داروهای خاصی با رانیتیدین مصرف شوند، ممکن است به‌خوبی در بدن عمل نکنند. دلیلش این است که رانیتیدین باعث کاهش میزان آنها در بدن می‌شود. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از:

• آتازاناویر: اگر مجبور هستید این دو دارو را هم‌زمان مصرف کنید، پزشک به شما خواهد گفت که با چند ساعت فاصله این دو دارو را مصرف کنید.
• جفی‌تینیب: اگر داروهای رانیتیدین و جفی‌تینیب را هم‌زمان با داروی ضداسید بیکربنات سدیم مصرف می‌کنید، ممکن است جفی‌تینیب به‌خوبی اثر نکند. بنابراین برای مصرف هم‌زمان این دو با پزشک مشورت بکنید.

نحوه‌ مصرف رانیتیدین برای درمان مشکلات گوارشی مختلف

ممکن است مقدار (دُز) و شکل داروی مصرفی در زیر نیامده باشد. مقدار موردنیازتان، شکل دارو و دفعات مصرف آن به سن‌، نوع بیماری‌، شدت بیماری‌، سایر بیماری‌ها و واکنش بدن‌تان به اولین دُز مصرفی رانیتیدین بستگی دارد. رانیتیدین معمولا در قالب قرص‌هایی با دُز 150 و 300 میلی‌گرم برای بیماران تجویز می‌شود.

مقدار مصرفی برای درمان زخم دوازدهه (اثنی عشر)

برای بزرگسالان (17 تا 64 سال)

• برای درمان زخم دوازدهه‌: دُز 150 میلی‌گرم 2 بار در روز یا دُز 300 میلی‌گرم 1 بار در روز. اگر می‌خواهید 1 بار در روز و با دُز 300 میلی‌گرم رانیتیدین مصرف کنید، آن را بعد از شام یا قبل از خواب مصرف بکنید.
• مقدار مصرفی برای پس از درمان اولیه: دُز 150 میلی‌گرم 1 بار در روز و قبل از خوابیدن.

برای کودکان (1 ماهه تا 16 ساله)

• برای درمان زخم دوازدهه‌: مقدار معمول 2 تا 4 میلی‌گرم به‌‍ازای هر کیلوگرم از وزن بدن 2 بار در روز است. حداکثر مقدار مجاز 300 میلی‌گرم در روز است.
• مقدار مصرفی برای پس از درمان اولیه: مقدار معمول 2 تا 4 میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن 1 بار در روز است. حداکثر مقدار مجاز 150 میلی‌گرم در روز است.

مقدار مصرفی برای کودکان زیر ‍1 ماه

تأثیرگذاری و بی‌خطری این دارو برای کودکان زیر 1 ماه تأیید نشده است.

مقدار مصرفی برای افراد مسن (بالای 65 سال)

ممکن است افراد مسن دچار نارسایی‌های کلیوی باشند. این امر موجب می‌شود بدن‌ دارو را آهسته‌تر جذب کند. بنابراین مقدار بیشتری از دارو و برای مدت‌ طولانی‌تری در بدن‌ باقی می‌ماند. این امر خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

در این موارد شاید پزشک از مقادیر کمتر دارو یا برنامه‌ی درمانی متفاوتی استفاده بکند. این امر مانع از تجمع بیش‌ازحد دارو در بدن‌ خواهد شد.

توجه: دُز رانیتیدین برای افراد مسنی که به بیماری‌های زخم معده، رفلاکس معده، ازوفاژیت فرسایشی، و ترشح بیش‌ازحد اسید معده مبتلا هستند نیز طبق آنچه در بالا گفته شد تجویز می‌شود.

ملاحظات خاص

اگر از بیماری های کلیوی رنج می‌برید، در صورت ابتلا به بیماری‌های زخم دوازدهه، زخم معده، رفلاکس معده، ازوفاژیت فرسایشی، و ترشح بیش‌ازحد اسید معده ممکن است پزشک از دُز 150 میلی‌گرم یک بار در روز شروع کند و پس از مدتی مقدار مصرفی را به 2 بار در روز برساند.

مقدار مصرفی برای درمان زخم معده

برای بزرگسالان (17 تا 64 سال)

• برای درمان زخم معده‌: دُز 150 میلی‌گرم 2 بار در روز.
• مقدار مصرفی برای پس از درمان اولیه: دُز 150 میلی‌گرم 1 بار در روز و قبل از خوابیدن.

برای کودکان (1 ماهه تا 16 ساله)

• برای درمان زخم معده‌: مقدار معمول 2 تا 4 میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن 2 بار در روز است. حداکثر مقدار مجاز 300 میلی‌گرم در روز است.
• مقدار مصرفی برای پس از درمان اولیه: مقدار معمول 2 تا 4 میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن 1 بار در روز است. حداکثر مقدار مجاز 150 میلی‌گرم در روز است.

مقدار مصرفی برای کودکان زیر 1 ماه

تأثیرگذاری و بی‌خطر بودن این دارو برای کودکان زیر 1 ماه تأیید نشده است.

مقدار مصرفی برای درمان بازگشت اسید به مری (ترش کردن)

برای بزرگسالان (17 تا 64 سال)

• مقدار معمول برای درمان بازگشت اسید به مری: دُز 150 میلی‌گرم 2 بار در روز.

برای کودکان (1 ماهه تا 16 ساله)

• مقدار معمول برای درمان بازگشت اسید به مری: 5 تا 10 میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن که جمعا باید به 2 نوبت تقسیم بشود.

مقدار مصرفی برای کودکان زیر 1 ماه

تأثیرگذاری و بی‌خطربودن این دارو برای کودکان زیر 1 ماه تأیید نشده است.

مقدار مصرفی برای درمان ازوفاژیت فرسایشی

برای بزرگسالان (17 تا 64 سال)

• برای درمان ازوفاژیت فرسایشی: دُز 150 میلی‌گرم 4 بار در روز.
• مقدار مصرفی برای پس از درمان اولیه: دُز 150 میلی‌گرم 2 بار در روز.

برای کودکان (1 ماهه تا 16 ساله)

• مقدار معمول برای درمان ازوفاژیت فرسایشی: 5 تا 10 میلی‌گرم به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن که جمعا باید به 2 نوبت تقسیم بشود.

مقدار مصرفی برای کودکان زیر 1 ماه

تأثیرگذاری و بی‌خطربودن این دارو برای کودکان زیر 1 ماه تأیید نشده است.

مقدار مصرفی برای درمان ترشح بیش‌ازحد اسید معده

برای بزرگسالان (17 تا 64 سال)

• مقدار معمول برای درمان ترشح بیش‌ازحد اسید معده: دُز 150 میلی‌گرم 2 بار در روز. ممکن است در صورت نیاز، پزشک مقدار مصرفی‌تان را افزایش بدهد.
• حداکثر مقدار مصرفی: 6000 میلی‌گرم یا 6 گرم در روز.

برای کودکان (نوزاد تا 17 ساله)

تأثیرگذاری و بی‌خطربودن این دارو برای کودکان زیر 18 سال تأیید نشده است.

نکاتی درباره‌ی رانیتیدین

رانیتیدین برای درمان کوتاه‌مدت و درازمدت استفاده می‌شود. اگر رانیتیدین را براساس دستورات پزشک مصرف نکنید، می‌تواند عوارض جدی به‌دنبال داشته باشد.

اگر به‌طور ناگهانی مصرف رانیتیدین را متوقف کنید یا باوجود نیازتان، اصلا آن را مصرف نکنید: ممکن است میزان اسید معده‌تان همچنان بالا بماند و درد معده‌تان حتی بدتر بشود.

اگر رانیتیدین را طبق ساعات مشخص مصرف نکنید و به برنامه‌ی مصرف آن بی‌توجه باشید: دارو به‌خوبی عمل نمی‌کند یا حتی به‌طور کامل بی‌اثر می‌شود. برای اینکه رانیتیدین به‌خوبی عمل بکند، باید همیشه مقداری از آن در بدن‌تان باقی بماند.

اگر رانیتیدین را بیش‌ازحد مصرف بکنید: احتمال بیش‌مصرفی (اُوردُز) در اثر مصرف رانیتیدین نادر است. مصرف بیش‌ازحد توصیه‌شده از این دارو می‌تواند موجب بروز علائم بیش‌مصرفی بشود. اگر مقدار زیادی رانیتیدین مصرف بکنید، سطح آن در بدن‌تان به درجه‌‌ی خطرناکی می‌رسد. بیش‌مصرفی رانیتیدین علائمی مانند مشکل در راه‌رفتن و کاهش فشار خون (با علائمی مانند سرگیجه و ضعف) را به‌دنبال دارد. درصورت مصرف بیش‌ازحد با پزشک تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه بکنید.

اگر یکی از نوبت‌های مصرف رانیتیدین را فراموش کردید: اگر زود یادتان آمد، دارو را مصرف بکنید. اما اگر تنها چند ساعت تا نوبت بعدی مصرف باقی مانده، فقط به‌اندازه‌ی یک نوبت رانیتیدین مصرف بکنید. مصرف دُز دارویی 2 نوبت در 1 نوبت می‌تواند عوارض جانبی جدی به‌دنبال داشته باشد.

چگونه می‌توان فهمید دارو مؤثر بوده است: درد معده‌تان کاهش یابد.

ملاحظاتی درباره‌ی رانیتیدین

نکات عمومی

• این دارو را با تجویز پزشک مصرف بکنید؛
• این دارو را می‌توانید با غذا یا بدون آن مصرف بکنید؛
• می‌توانید قرص را خرد یا له کرده و مصرف بکنید.

نگهداری

• رانیتدین را در دمای اتاق و دمایی بین 15 تا 30 سانتی‌گراد نگهداری کنید؛
• رانیتیدین را درمعرض نور قرار ندهید؛
• رانیتیدین را در مکان‌های مرطوب و نمناک مانند حمام نگهداری نکنید.

دریافت مجدد دارو

معمولا پزشک بر روی نسخه‌تان مشخص می‌کند که پس از پایان مقدار مصرفی باید مقدار بیشتری بخرید یا خیر. بنابراین برای دریافت مجدد این دارو از داروخانه نیاز به دریافت مجدد نسخه نیست.

سفر

• زمانی که می‌خواهید سفر بکنید، در حین سفر دارو را در جایی بگذارید که به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشید.
• نگران دستگاه اشعه‌ی ایکس فرودگاه نباشید. زیرا به دارو آسیب نمی‌زند.
• شاید نیاز باشد که داروی مصرفی‌تان را به پرسنل فرودگاه نشان بدهید. بنابراین دارو و نسخه‌ی آن همراه‌تان باشد.
• رانیتدین را در داشبورد یا در خوردروی خود رها نکنید. درصورت سردشدن یا گرم‌شدن بیش‌ازحد هوا به دارو آسیب می‌رسد.

نظارت بالینی

در دوره‌ی درمان با رانیتیدین شما و پزشک‌تان باید به‌طور منظم برخی مسائل مربوط به سلامتی را تحت‌نظر داشته باشید تا مشکلی برای‌تان پیش نیاید. یکی از این مسائل عملکرد کلیه‌هاست. باید پزشک آزمایش خون بر روی شما انجام بدهد تا از عملکرد درست کلیه‌ها مطمئن بشود. اگر با مصرف رانیتیدین کلیه‌تان به‌خوبی کار نکند، ممکن است پزشک مقدار مصرفی دارو را کاهش بدهد.

آیا جایگزینی برای رانیتیدین وجود دارد؟

داروهای دیگری نیز برای درمان مشکلات گوارشی وجود دارند. ممکن است برخی از آنها برای شما مناسب‌تر از رانیتیدین باشند. درمورد گزینه‌های درمانی‌ با پزشک مشورت بکنید.

هشدارهایی درباره‌ی رانیتیدین

درباره‌ی قرص‌ رانیتیدین هشدارهایی وجود دارد.

هشدار درباره‌ی احتمال بروز حساسیت (آلرژی)

ممکن است رانیتیدین موجب برخی واکنش‌های آلرژیک شدید در فرد بشود. علائم آنها عبارت‌اند از:

• سختی در تنفس؛
• تورم گلو یا زبان؛
• تب؛
• جوش.

درصورت بروز هریک از این علائم با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه بکنید.

درصورتی‌که در گذشته با مصرف این دارو واکنش‌های آلرژیک در شما بروز کرد، از مصرف دوباره‌ی آن خودداری بکنید. زیرا مصرف مجدد آن می‌تواند موجب مرگ بشود.

هشدار برای کسانی‌که از مشکلات دیگری رنج می‌برند

افرادی که مشکل کلیه دارند: اگر مشکل کلیوی یا سابقه‌ی بیماری‌های کلیه دارید، شاید نتوانید به‌خوبی این دارو را از بدن‌تان دفع کنید. این امر می‌تواند مقدار رانیتیدین را در بدن‌تان افزایش بدهد و خطر بروز عوارض جانبی آن را بالا ببرد.

افرادی که مشکل کبد دارند: اگر مشکل کبد یا سابقه‌ی بیماری‌های کبد دارید، شاید بدن‌تان نتواند به‌خوبی رانیتیدین را جذب و میزان اضافی آن را دفع بکند. این امر می‌تواند هم مقدار رانیتیدین موجود در بدن‌تان و هم خطر بروز عوارض جانبی آن را افزایش بدهد.

افرادی که پورفیری حاد دارند (یک اختلال خونی ارثی): اگر سابقه‌ی حملات پورفیری حاد را دارید، نباید از رانیتیدین استفاده کنید. زیرا رانیتیدین می‌تواند موجب بروز مجدد این حملات بشود.

مبتلایان به سرطان معده: این دارو از میزان اسید معده‌تان می‌کاهد. این امر می‌تواند علائم مشکلات گوارشی را بهبود بدهد. اما اگر علائم‌تان ناشی از یک تومور سرطانی باشد، رانیتیدین نمی‌تواند به درمان سرطان کمکی بکند.

هشدار برای گروه‌های دیگری از افراد

زنان باردار: براساس مطالعاتی که بر روی جانوران صورت گرفت این دارو خطری برای بارداری ندارد. اما مطالعات جانوری همیشه نمی‌تواند در مورد انسان‌ها صادق باشد. مطالعات کافی برای نشان‌دادن سلامت یا خطرناک‌بودن این دارو برای بارداری انسان صورت نگرفته است. مصرف آن برای زنان باردار تنها در صورتی توصیه می‌شود که نیاز ضروری به رانیتیدین وجود داشته باشد. بنابراین درصورتی که در دوره‌ی مصرف دارو هستید و باردار شُدید، با پزشک مشورت بکنید.

زنان شیرده: باید قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت بکنید. ممکن است رانیتیدین از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل و موجب بروز عوارض جانبی در نوزاد بشود. باید با پزشک مشورت بکنید تا متوجه بشوید مصرف این دارو باتوجه به عوارض احتمالی، الزامی است یا خیر.

افراد مسن: ممکن است افراد مسن دچار نارسایی‌های کلیوی باشند. این امر موجب می‌شود بدن‌ آنها دارو را آهسته‌تر جذب بکند. بنابراین مقدار بیشتری از دارو و برای مدت‌طولانی‌تری در بدن‌ باقی می‌ماند. این امر خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. در برخی موارد نادر ممکن است رانیتیدین موجب بروز کنفوزیون (نوعی حالت گیجی و کاهش هوشیاری)، افسردگی، اضطراب و توهم در فرد بشود. این عوارض در افراد مسنی که بیماری‌های دیگری دارند، شایع‌تر است.

در کودکان: تأثیرگذاری و بی‌خطربودن این دارو برای کودکان زیر ‍1 ماه برای درمان هیچ بیماری‌ای تأیید نشده است. رانیتیدین برای افرادی زیر 18 سالی که بر اثر بیماری معده‌شان اسید زیاد تولید می‌کند، نیز فایده‌ای ندارد. ازجمله بیماری‌های ناشی از تولید بیش‌ازحد اسید معده می‌توان به نشانگان زولینگر-الیسون اشاره کرد.