از همان روزهای اول فیلترینگ تلگرام، زمزمه‌های فیلترینگ دیگر شبکه‌های اجتماعی محبوب و پرمخاطب در ایران شنیده شد و یکی از مهمترین آنها اینستاگرام بود؛ پلتفرمی که بر اساس آخرین گمانه زنی‌ها نزدیک به 30 میلیون ایرانی در آن فعالیت می‌کنند و کسب‌وکارهای خانگی و راه ارتباطی با مشتریان بسیاری از شرکت‌ها و برندهای بزرگ در آن جریان دارد.
رییس قبلی و کنونی معاونت دادستانی کل کشور در امور فضای مجازی هر دو به لزوم فیلترینگ این شبکه تاکید داشته‌اند و اخیرا هم از سوی وزارت ارتباطات نیز اعلام شده که قرار است بسته‌های اینترنتی که اینستاگرام در آنها غیرفعال باشد به مشتریان عرضه شود؛ اما آیا از نظر فنی این کار امکان پذیر خواهد بود؟
خبر انتشار این بسته‌ها جنجال بسیاری در فضای مجازی به پا کرد و کاربران و کارشناسان بسیاری نسبت به عرضه آنها واکنش‌هایی داشتند؛ واکنش‌هایی که عموم آنها منفی بود و البته در این بین عده‌ای نیز ارائه این نوع بسته‌ها را برای خانواده‌های دل‌نگران فرزندانشان توجیه منطقی می‌دانستند.
«جواد دادگر» کارشناس فناوری اطلاعات و امنیت سایبری در گفتگو با دیجیاتو عرضه شدن این بسته‌ها را از نظر فنی امکان پذیر می‌داند اما باور دارد که راه‌های مقابله با آن نیز کم نیست و کاربران امروزی کشور که بنا به گفته‌های دولتمردان بیشتر از پیش رو به استفاده از ابزارهای فیلترشکن آورده‌اند، با این راه‌ها بیگانه نیستند:
«ارایه بسته های اینترنت که در آنها دسترسی به سایت و یا سرویس های خاصی محدود شده باشد از نظر فنی شدنی است. در واقع هر سرویس یا سایتی یک یا چند آدرس IP مشخص دارد و از طرفی به هر کاربر هم میتوان آدرس IP هایی در یک رنج تخصیص داد. در یک رنج بودن برای مثال به این معنی است که که یکسری آدرس پشت سر هم به تعدادی از کاربر ها تخصیص داده شود؛ مثلا از 1 تا 200 به افرادی که بسته مورد نظر را خریداری کنند تخصیص داده می‌شود. حالا در مسیر ارتباط شما با آن سایت و یا سرویس مورد نظر یکسری فایروال وجود دارد که نقش صافی یا فیلتر را ایفا می‌کنند.»
دادگر جزییات بیشتری را در رابطه با عملی شدن این فرایند تشریح می‌کند و معتقد است که محدود کردن آدرس‌ها و نحوه اجرای این موضوع یک عمل پیچیده است و تا زمان اجرایی شدن طرح نمی‌توان به طور قطع درباره آن نظر داد:
«برای مثال شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت یا اپراتورها می‌توانند آدرس محدود شده را اینستاگرام مشخص سازند و بگویند که اگر از همان ادرس های 1 تا 200 که در یک رنج هستند، هر کدام خواستند به این آدرس مشخص شده اینستاگرام دسترسی پیدا کنند اجازه ندهد. یا می‌توانند کاربرهای مشخص شده را از Gateway یا خروجی مشخصی عبور دهند و محدودیت را آنجا اعمال بکنند. بنابراین شما به همه جا میتوانید دسترسی داشته باشید به جز آدرس‌هایی که در آنجا برای شما محدود شده باشد. این مدل البته هزینه بیشتری نسبت به سایر مدل‌ها خواهد داشت.»
دادگر معتقد است برخلاف تصور عده‌ای از کاربران، بلاک کردن DNSها هم نمی‌تواند راهی از پیش ببرد چرا که دیتاهایی که از VPN رد می‌شوند شامل پکت ریکوست های DNS است و کانکشن VPN به تمام ارتباطات روال سیستم اولویت دارد: «در حقیقت باید گفت که درخواست DNS هم از تونل ارتباط VPN رد می شود.»
این کارشناس اما باور دارد که عادت کردن مردم به استفاده از فیلترشکن بعد از مسدودسازی تلگرام، می‌تواند پاشنه آشیل این طرح باشد چرا که امروزه کاربران خردسال و کهنسال هم با این ابزارها کار می‌کنند و هشدارهایی که درباره وضعیت رایج شدن این برنامه‌ها در طول چند ماه اخیر گفته می‌شد جدی گرفته نشده است.
کارشناسان گوناگون رایج شدن ابزارهای فیلترشکن را خطری بزرگ برای خانواده‌ها عنوان کردند و ارائه بسته اینترنتی بدون اینستاگرام با بهانه اینکه شاید برخی خانواده‌ها تمایل نداشته باشند که فرزندانشان از این شبکه استفاده کنند در قبال موضوع شایع شدن این برنامه‌ها تقریبا هیچ است. امروزه برنامه‌های فیلترشکن گوناگونی که بسیاری از آنها هم فاقد امنیت لازم هستند در فضای مجازی دست به دست می‌چرخد و خطراتی که این برنامه‌ها می‌توانند برای تمامی کاربران، چه بزرگ و چه کوچک، داشته باشند بسیار بیشتر از گردش در اینستاگرام است.
دادگر همچنان تاکید دارد که جزییات فنی پیاده‌سازی این موضوع هنوز مشخص نشده و باید تا اجرای کامل آن منتظر ماند تا نظرات دقیق‌تر و تخصصی‌تری ارائه داد اما باور دارد که در نهایت تمام این محدودیت‌ها در دنیای تکنولوژی امروزه قابل دور زدن است: «هزینه‌هایی که صرف این فیلترینگ‌ها می‌شود را میتوان در جای درست‌تری و برای ترویج فرهنگ استفاده از فضای مجازی به کار برد.»
