دکتر شادی نعیمی؛ متخصص نوزادان و کودکان
در جریان بیماری‌های کودکان گاه خارش پوستی وجود دارد. در بعضی از این موارد بثورات پوستی دیده می‌شود و گاه خارش اولین و تنها علامت یک بیماری داخلی است.
در میان بیمارانی که به دلیل خارش بدون ضایعه پوستی به ملاقات متخصصین پوست فرستاده می‌شوند، 14 تا 24 درصد از آنها یک بیماری داخلی دارند.
در این موارد متخصص پوست آنها را از نظر بیماری‌های تیروئید، کبد، کلیه و حتی بدخیمی‌هایی مثل هوچکین (یک بیماری بدخیم است که سیستم لنفاوی را درگیر می‌کند و در کودکان شایع نیست) بررسی می‌کند.
خارش گاه می‌تواند خواب و خوراک کودک و تمام خانواده را تحت تاثیر قرار دهد.
در مورد خارش هم مثل هر بیماری دیگر برای رسیدن به تشخیص دقیق، شرح‌حال و معاینه بالینی حرف اول را می‌زند.
باید درباره تغذیه کودک، سفرهای اخیر، تماس با مواد شیمیایی، تماس با بیماری‌های واگیردار، تماس با شوینده‌ها، تماس اتفاقی با کرم‌ها و مواد آرایشی، تماس طولانی با آفتاب، شروع مصرف داروها و یا مکمل‌های جدید سوال شود.
دقت بفرمایید که در سفر تماس با انگل‌ها، حشرات و حیوانات جدید و غذاهای متفاوت همگی مطرح است.
در معاینه باید به بزرگی طحال و کبد توجه شود که می‌تواند نشان دهد این خارش به یک بیماری داخلی مربوط است.
همین‌طور باید بپرسیم ضایعات از چند روز پیش ایجاد شده‌اند؟ آیا تغییر شکل داشته‌اند یا از ابتدا به همین شکل بوده‌اند و اگر زیادتر شده‌اند، در کدام قسمت‌ها به تازگی بیدار شده‌اند؟
متاسفانه گاه خود‌درمانی با کرم‌های نامناسب صورت گرفته که شکل ضایعه را عوض کرده و تشخیص را به تاخیر می‌اندازد.
علت‌های خارش در کودکان
درماتیت آتوپیک
شایع‌ترین علت خارش در کودکان درماتیت آتوپیک (التهاب پوست در اثر وجود زمینه آلرژی) است.
این بیماران اغلب از دوران نوزادی به طور تکرار شونده ضایعات پوستی خارش‌دار داشته‌اند، سابقه خانوادگی اغلب مثبت است و در خانواده‌های آنها سایر بیماری‌های وابسته به زمینه آلرژی مثل آسم و تب یونجه هم موجود است.
در این نوع بیماران به جز درمان، مراقبت دائمی پوست، شوینده مناسب، لباس مناسب و دوری از عوامل تشدید کننده و تحریک‌کننده پوست، باید به خانواده آموزش داده شود. یک لباس مخمل تنگ با رنگ
غیر استاندارد می‌تواند در این کودکان دردسر زیادی ایجاد کند.
در این بیماران اگر ضایعه در یک نقطه از پوست زیاد تکرار شود، پوست ضخیم و دچار تغییر رنگ می‌شود.
درماتیت تماسی (التهاب پوست در اثر تماس با مواد آزاردهنده پوست در یک نقطه مشخص)
در اثر تماس مستقیم پوست با ماده‌ای که فرد به آن آلرژی دارد ایجاد می‌شود و ضایعه محدود به نقطه تماس است.
دکمه لباس از جنس فلز نیکل، بند ساعت و اجزای برخی اسباب‌بازی‌ها می‌توانند در این موارد مقصر باشند.
غیر از درمان باید روی دوری از آن ماده خاص تاکید کرد، چون با تماس مجدد دوباره ضایعه خواهیم داشت.
قارچ پوستی
ضایعات گرد با پوسته‌ریزی در اطراف و گاه سرخی و خارش در مرکز مهم‌ترین مشخصه است.
در کشاله ران، بدن و گاه پوست سر رخ می‌دهد، البته عامل آن در این مناطق متفاوت است.
درمان ساده می‌باشد و البته شوینده‌های ضدقارچ نقش مهمی در درمان دارند.
شپش
باعث خارش در پوست سر می‌شود. متاسفانه امروزه با وجود امکانات بهداشتی فراوان در زندگی شهری مشاهده می‌گردد.
بی‌توجهی به بهداشت کودکان و تماس با افراد آلوده، مهم‌ترین عامل انتقال است.
اگر به نکات درمانی توجه شود، درمان قطعی و آسان می‌باشد.
باید خانواده نیز درمان شوند تا میزان انتقال آلودگی به افراد دیگر کم شود.
خارش فصلی
گاه در اثر مشکلات رژیم غذایی خاص در بیماران خاص یا خشکی ذاتی پوست در پاییز و زمستان خارش پوستی داریم.
این نوع خارش در بهار و تابستان کمتر اتفاق می‌افتد.
اغلب ضایعه‌ای دیده نمی‌شود، مگر آنکه خارش پوست را تحت تاثیر گذاشته باشد و مریض با خاراندن، پوست را آسیب‌دیده و زخم کرده باشد.
درمان شامل آموزش نحوه استفاده از شوینده‌های مناسب، لوسیون‌های مرطوب‌کننده و لباس مناسب است و البته باید دفعات شستن نیز مناسب باشد.
شستشوی زیاد با شوینده نامناسب در این بیماران عوارض بسیار شدیدی به همراه دارد.
بیماری‌های واگیردار
بیماری‌های واگیردار مثل آبله‌مرغان، مولوسکوم کونتاژیوزوم (یک عارضه ویروسی که ضایعاتی شبیه آبله‌مرغان در بدن، دست و پا پدید می‌آورد، اما علائم عمومی مثل تب و آبریزش ندارد، ضایعات آن همیشه مثل آبله‌مرغان آبدار نیست و در اثر استفاده از لباس و حوله مرطوب فرد مبتلا، منتقل می‌شود). مخملک و سایر بیماری‌های بثوری دوران کودکی نیز با خارش خود را نشان می‌دهند که البته علائم همراه منجر به تشخیص و درمان می‌شوند.
گزش حشرات
حتی گزش پشه نیز می‌تواند خارش ایجاد کند، البته گزش سایر حشرات مثل زنبور و گاه هزارپا خارش و عوارض بیشتری دارد.
گال
در اثر وجود تخم جرب یا مایت زیر پوست پیدا می‌شود.
بیمار در منطقه آلوده مورد گزش قرار می‌گیرد و بعد دچار خارش می‌شود.
گرم شدن بدن در موقع خواب شب‌ها به شدت باعث خارش است. اغلب بیش از یک نفر در خانواده آلوده است.
کهیر
در 25 درصد موارد خارش‌ها، بیمار در تماس با مواد غذایی، رنگ‌ها، افزودنی‌ها، نوشیدنی‌های کارخانه‌ای و گاه داروها ضایعاتی دارد که در طول 24 ساعت تعداد و میزان ورم و التهاب و حتی قرمزی آنها تغییر می‌کند.
گاه خارش شدید است و به جز درمان، باید ماده مقصر را شناسایی کرد که از تکرار آن جلوگیری شود.
بیماری مزمن کلیه
چون دفع مواد زائد خوب انجام نمی‌شود، کودک دچار خارش می‌گردد.
بیماری مزمن کبد
در اثر اختلال در ترشح و متابولیزم صفرا خارش دارند. گاه در انسدادهای مادرزادی مجاری صفراوی خارش‌های شدید داریم.
بدخیمی هوچکین
بیماری سیستم لنفاوی که در کودکان نادر است، بدخیم می‌باشد و در 30 درصد موارد تنها علامت اولیه خارش است.
برخی از سرطان‌ها
در سرطان‌های رحم، پستان، کولون (روده) و پروستات گاه خارش غیر قابل کنترل، علامت همراه است که خوشبختانه به کودکان ربطی ندارد.
همین‌طور خارش در MS (مولتیپل اسکلروزیس) و حاملگی.
Pinworm یا اکسیور یا کرم سنجاقی
باعث خارش ناحیه مقعد است. انگل در 10 تا 15 سانتیمتر آخر روده زندگی می‌کند. درمان صحیح، از خارش جلوگیری می‌کند.
