در شرایطی که کشورمان در سال های اخیر تحت تاثیر پدیده «گرد و غبار» قرار گرفته، کارشناسان سازمان فضایی ایران بر این باورند که می توان با استفاده از ماهواره سنجش از راه دور و داده های آن، از آثار مخرب این پدیده کاست.
به گزارش به نقل از ایرنا، طوفان های گردوغبار از پدیده هایی است که در مناطق خشک و نیمه خشک جهان رخ می دهد و در طی سالهای اخیر این پدیده آن هم با تعداد بالا از جمله مخرب ترین بلایای زیست‌محیطی در منطقه خاورمیانه و به خصوص ایران بوده است؛ به دلیل تغییرات سریع در ماهیت و مکان گسترش طوفان های گرد و غبار، محدودیت هایی در پایش و اندازه گیری های مربوط به آن وجود دارد.
امروزه فناوری سنجش از دور با فراهم آوردن تصاویر متعدد جهانی و منطقه ای با مقیاس های زمانی و مکانی مختلف ابزاری مناسب برای پایش، اندازه گیری و شناسایی کانون های برداشت گرد و غبار شناخته شده است.
سازمان فضایی ایران در تازه ترین گزارش خود آورده است: کشورمان بر اساس تصاویر ماهواره ای از ابتدای امسال تا 15 آبان ماه گذشته 28 بار تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفته که 20 بار آن در استان سیستان و بلوچستان روی داده است؛ اکنون این پرسش مطرح است که چگونه می توان از اطلاعات ماهواره ای برای غلبه بر چالش ها استفاده کرد.
** آغاز پایش پدیده گرد و غبار از سال 1395
یکی از کارشناسان پایش گرد و غبار در سازمان فضایی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سامانه پایش ماهواره ای گرد و غبار از سال 1395 در سازمان فضایی ایران فعال است؛ ورودی این سامانه داده های ماهواره ای سنجنده مودیس (MODIS) ماهواره های تیرا (TERRA) و آ.کیو.آ (AQUA) است که به صورت مستقیم در مرکز فضایی ماهدشت دریافت و با تحلیل داده های آنها، وقوع گرد و غبار در محدوده ای بین کشور های عربستان و سوریه تا کشورهای پاکستان و افغانستان پایش می شود.
مهدی جنتی با اعلام اینکه تاثیر این گرد و غبار بیشتر خارج از کشور است، افزود: آخرین طوفان گرد و غبار هفتم دی ماه روی داد و کانون آن جنوب غرب خلیج فارس بود.
وی ادامه داد: با تحلیل و پردازش تصاویر ماهواره ای، فراوانی وقوع و غلظت تجمعی گرد و غبار برای سطح کشور و به تفکیک استان ها قابل استخراج است.
«روند حرکت گرد و غبار نیز با کمک تصاویر ماهواره ای قابل مشاهده بوده و به کمک تحلیل تصاویر فوق می توان سرچشمه و کانون وقوع گرد و غبار را شناسایی کرد.»
جنتی معتقد است: بنابراین تواتر زمانی بالای تصاویر ماهواره ای و تحلیل سری های زمانی این تصاویر به کارشناسان کمک می کند تا بتوانند در خصوص شکل گیری کانون ها، الگوی حرکت، فراونی وقوع، شدت و غلظت گرد و غبار در سطح کشور و خارج از آن قضاوت کنند.
این کارشناس سازمان فضایی ایران می گوید: اکنون توسعه و بومی سازی الگوریتم های موجود در سامانه پایش گرد و غبار برای تدقیق خروجی های حاصل از پردازش تصاویر ماهواره ای جزو الویت های سازمان است و سازمان های متولی در امر مطالعه و بررسی گرد و غبار، می توانند در توسعه مدل ها، الگوریتم ها و پیش بینی های خود از نقشه های حاصل از سامانه پایش گرد و غبار استفاده کنند.
به عقیده وی، پدیده گرد و غبار یکی از دهها چالش زیست محیطی است که کشورمان را با خود درگیر کرده و عوارض و عواقب آن همواره خسارت هایی را به همراه داشته است و آگاهی کامل از زمان وقوع و منشاء آن می تواند کاهش آسیب ها را به همراه داشته باشد.
* تدوین سند پایش گرد و غبار
سازمان فضایی ایران از سال گذشته اقدام هایی در زمینه استفاده از داده های ماهواره ای برای پایش گرد و غبار در دستور کار قرار داد و سندی هم برای این موضوع تدوین کرد.
مرتضی براری رئیس این سازمان اسفندماه پارسال در گفت و گو با ایرنا اعلام کرد: سند پایش گرد و غبار کشور با استفاده از فناوری فضایی تا پیش از تابستان سال آینده (امسال) نهایی خواهد شد.
وی یکی از کاربردهای مهم و عام المنفعه فناوری فضایی را موضوع مدیریت بلایای طبیعی برشمرد و ادامه داد: فناوری فضایی در کل چرخه مدیریت بحران از پیش آگاهی تا بازسازی می تواند به متولیان مدیریت بحران کمک کرده و با ارائه اطلاعات ماهواره ای دقیق امدادرسانی را موفق تر کند.
معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه سازمان فضایی ایران به انتخاب سازمان ملل متحد از سال 1388به عنوان یکی از دفاتر منطقه ای برنامه اسپایدر شناخته شده است، خاطرنشان کرد: مقر برنامه اسپایدر در شهر وین اتریش است، هدف این برنامه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بلایا و واکنش سریع است.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2007 برنامه اسپایدر (SPIDER) را به عنوان یکی از ماموریت های دفتر امور فضای ماوراء جو سازمان ملل(UN-OOSA) تدوین کرد. این برنامه به منظور سهولت استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بلایای طبیعی از جمله پیش آگاهی قبل از وقوع حوادث و نیز واکنش سریع پس از وقوع بلایا تعریف شده است.
اکنون سازمان فضایی ایران در گزارش خود درباره میزان وقوع پدیده گرد و غبار آورده است: پردازش تصاویر ماهواره ای نشان می دهد از
بیشترین فراوانی وقوع گرد و غبار در ضلع جنوب و غرب کشور افغانستان، غرب کشور پاکستان و شمال استان سیستان و غرب استان کرمان است.
پردازش تصاویر ماهواره ای در سازمان فضایی ایران نشان می دهد در سال 1396 تعداد 52 روز در ماه های مختلف سال پدیده گردوغبار رخ داده که از این تعداد 29 بار پدیده گردوغبار استان سیستان و بلوچستان را تحت تاثیر قرار داده است.
بنا بر همین گزارش در همین استان مناطقی بوده که در سال 1396 حتی تا 15 بار رخداد گرد و غبار نیز اتفاق افتاده است.
بیشترین فراوانی وقوع در ضلع جنوبی کشور افغانستان و غرب کشور پاکستان بوده است.
کارشناس پایش گرد و غبار سازمان فضایی در این باره می گوید: دانش سنجش از دور و تحلیل تصاویر ماهواره ای به ما در نشان دادن وضع موجود و مقایسه آن با شرایط گذشته کمک می کند، بر همین اساس اکنون خروجی سامانه پایش گرد و غبار شناسایی پهنه هایی است که تحت تاثیر گرد و غبار بوده اند.
جنتی اضافه کرد: تحلیل خسارات ناشی از وقوع گرد و غبار از جمله در زمینه سلامت شهروندان و نیز سلامت انواع پوشش های گیاهی اعم از اراضی مرتعی، جنگلی و کشاورزی می تواند با استفاده از خروجی های سامانه پایش گرد و غبار و از طریق متولیان این حوزه در همکاری با سازمان فضایی ایران، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی یا بخش خصوصی انجام پذیرد.
وی خاطرنشان ساخت: امروزه فناوری سنجش از دور با فراهم آوردن تصاویر متعدد جهانی و منطقه ای با مقیاس های زمانی و مکانی مختلف ابزاری مناسب برای پایش، اندازه گیری و شناسایی کانون های برداشت گردوغبار شناخته شده است.
این کارشناس فضایی گفت: بی شک تواتر زمانی بالای تصاویر ماهواره ای و گستردگی محدوده تحت پوشش این تصاویر علاوه بر پایش گرد و غبار در شناسایی برخی پارامترهای تاثیر گذار در وقوع و شکل گیری گرد و غبار برای متولیان امر اهمیت داشته و در کاهش هزینه ها و تخمین خسارات این پدیده موثر و مفید است.
اکنون سازمان فضایی ایران در تلاش است با بهره گیری از ماهواره ها گام مهمی درکاهش عوارض مخرب بلایایی طبیعی بردارد بنابراین سایر دستگاه های نیز باید در این زمینه به کمک این سازمان بشتابند تا به زودی شاهد کاهش خسارت های ناشی از پدیده زیست مخرب گرد و غبار باشیم.
ا
