اخیرا تحقیقات در این زمینه بیشتر شده و محققان اروپایی و آمریکایی رد بسیاری از کتاب‌های مسروقه را گرفته‌اند. بسیاری از این کتاب‌ها هنوز در قفسه‌های کتابخانههای اروپا موجود است.
این محققان با بهره و کمک از آرشیوهای باز امروزی و اینترنت و تعداد رو به رشد کتابخانههای اروپایی که اینچنین تحقیقاتی را در اولویت خود قرار می‌دهند به نتایج خوبی دست یافته‌اند.
«اندرس رایدل» نویسنده کتاب «سارقان کتاب: غارت کتابخانههای اروپا توسط نازی‌ها و دوران بازگشت میراث ادبی» در این مورد می‌گوید: «مردم برای سالیان با این مقوله کاری نداشتند لیکن من فکر نمی‌کنم که آنها نمی‌توانند هیچ‌کاری از پیش ببرند. البته با توجه به دامنه وسیع این غارت، کار پیش رو بسیار زیاد است.»
بنابر اظهارات سباستین فینستِر والدر محقق مستقر در برلین، در بخش مرکزی و منطقه‌ای کتابخانه برلین تقریبا یک سوم از 3 و نیم میلیون جلد کتاب از عناوین غارت شده توسط نازی‌ها هستند.
وی در ادامه می‌گوید: «بیشتر کتابخانههای عمده آلمان دارای کتاب‌های غارت شده توسط نازی‌ها هستند.»
اما محققان می‌گویند نشانه‌هایی وجود دارد که می‌توان به بازگرداندن این حجم عظیم از کتاب‌ها امیدوار بود.
به عنوان مثال طی 10 سال گذشته کتابخانههای آلمان و اتریش حدود 30 هزار عنوان کتاب غارت شده توسط نازی‌ها را به 600 هزار صاحبان، وارثان و موسسات بازگردانده‌اند. در یک مثال از سال 2015 تقریبا 700 کتاب مسروقه از کتابخانه «لئوپولد سینگر»، ـ متخصص در زمینه مهندسی نفت ـ توسط کتابخانه دانشگاه اقتصاد و بازرگانی وین به وارثانش برگردانده شده است.
«پاتریشیا کندی گریمستِد» محقق ارشد مرکز تحقیقاتی موسسه اوکراینی دانشگاه هاروارد و یکی از برجسته‌ترین متخصصان در حوزه کتابخانه و آرشیوهای مسروقه در طی جنگ جهانی دوم در این مورد گفت: «قطعا در زمینه پیگیری کتاب‌های مسروقه و بازگرداندن آنها پیشرفت داشته‌ایم لیکن این پیشرفت به کُندی صورت می‌گیرد. برخی مواقع یک جلد کتاب یه یک خانواده تعلق دارد و مدت‌های زیادی صرف پیگیری این موارد می‌شود.»
سال گذشته در آلمان، کتابخانه دانشگاه پوتسدام یک جلد کتاب ارزشمند و مهم متعلق به قرن شانزدهم را به خانواده صاحب آن برگرداند. صاحب اصلی مردی بود که در سال 1943 در یک اردوگاه کار اجباری کشته شده بود. کتاب در سال 1564 توسط یک خاخام نوشته شده بود که بعدها به سرقت رفت. این کتاب اصول 613 فرمان کتاب تورات را شرح می‌دهد. نوه صاحب این کتاب آن را از یک فهرست از آثار به غارت رفته که به صورت آن‌لاین پست شده بود شناسایی کرد. سپس او و پدرش که خود نیز نجات یافته اردوگاه‌های مرگ نازی بودند و آمدند و کتاب را تحویل گرفتند.
«دیوید شور» نوه صاحب اصلی کتاب گفت: «این واقعا یک تجربه کاملا احساسی برای من و پدرم بود.»
«برل شور» 91 ساله و پسر 52 ساله‌اش دیوید درحال خواندن کتاب قرن شانزدهمی متعلق به پدرش که در اردوگاه‌های کار اجباری آلمان نازدی جان خود را از دست داد.
خانم گریمستِد کار یافتن کتاب‌های مسروقه و گم شده را به صورت جدی از سال 1990 زمانیکه 10 فهرست از آیتم‌های به سرقت رفته از کتاب‌خانه‌هایی در فرانسه توسط نازی را کشف کرد، آغاز کرد. این کشف شامل 6000 کتابخانه و آرشیو در سراسر اروپا می‌شد.
صدها هزار از سوابق این غارت‌ها در سال‌های اخیر در اینترنت به اشتراک گذاشته شده که بخشی از تلاش برای یافتن این کتاب‌های مسروقه بوده تا در اختیار محققان، کتابخانه‌ها، موزه‌ها، تاریخدانان و خانواده‌هایی که دنبال آثارشان می‌گردند، قرار گیرد. خانم گریمستد در مرکز این کار و تلاش یافتن کتاب‌ها بوده و در این راستا کتابی راهنما با عنوان «بازسازی سوابق غارت‌های فرهنگی نازی‌ها: راهنمایی بر آرشیوهای پراکنده آینستاستاب رایش‌لایتر روزنبرگ و بازیابی پساجنگی کتاب‌ها» نوشته که بسیاری اسناد در آن موجود است.
گرچه روزنبرگ در سال 1946 بخاطر جنایات جنگی اعدام شد لیکن به عنوان نیروی اصلی پس غارت کتاب‌ها محسوب می‌شود و به نوعی رقیب «هاینریش هیملر» رئیس نیروی مخوف اس‌اسِ نازی که عوامل او نیز به جمع‌آوری کُتُب به ویژه کتاب‌های مربوط به فراماسونری اقدام می‌کردند، محسوب می‌شد.
خانم گریمستد در مورد سرنوشت میلیون‌ها کتاب مسروقه می‌گوید: «پس از جنگ دوم جهانی واحد آرشیو و هنرهای زیبای ارتش ایالات متحده میلیون‌ها کتاب غارت شده توسط نازی‌ها را بازگرداند. نقطه اصلی محل نگهداری کتاب‌ها در انبار آرشیو «اُفِنباخ» بیرون از فرانکفورت بود که در سابق ستاد مرکزی آی‌جی فاربن، که یک کارخانه شیمیایی تولید گاز سمی برای کشتار مردم بود. ارتش آمریکا بلافاصله پس از جنگ توانست 3 میلیون از آن کتاب‌ها و نسخه‌ها را به کشورهای مبداشان بازگرداند.»
او در ادامه می‌افزاید: «بسیاری از کتاب‌هایی که در آن زمان نازی‌ها چپاول کرده بودند به دست روس‌ها افتادند. روس‌ها برای بازپس دادن این کتاب‌ها مقاومت می‌کنند. آنها میلیون‌ها کتاب را که نازی‌ها به سرقت برده بودند را به روسیه برده و در کتابخانههای مسکو تا ولادی‌ووستوک جای دادند. بسیاری از آنها نیز در مینسک هستند لیکن روس‌ها قصد پس دادن کتاب‌ها را ندارند. در بلاروس آنها در مورد احتمال تبادل کتاب با آلمان صحبت کردند ولی تاکنون هیچ حرکتی صورت نگرفته است.»
