به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، توپ‌های گاتلینگ و راکت اندازهای سبک، در سالهای جنگ سرد به عنوان بخشی از تسلیحات هواپیماهای رزمی و بالگردهای ضد زره وارد خدمت نیروهای مسلح جهان شدند. از سری ولکان آمریکایی تا سری GSh ساخت شوروی سابق و راکت‌های هایدرای ساخت ابرقدرت غرب در برابر سری S ساخته شده توسط ابرقدرت شرق. اما به دلایل مختلف و شرایط متنوع، توپ و راکت‌های هوا پایه در آسمان باقی نماندند.
مسلسل‌ها و توپ‌های چند لول که بیشتر به عنوان سلاح‌های گاتلینگ شناخته می‌شوند از جمله سلاح‌هایی هستند که ابتدا دوره‌ای قدیمی را در نبردهای گذشته طی کرده و امروزه دوباره با شمایلی جدید وارد میدان نبرد شده است. اولین سلاح به این شکل در سال 1861 میلادی توسط مخترعی به نام «ریچارد جردن گاتلینگ» طراحی و ساخته شده و به به همین دلیل این سلاح‌ها به عنوان "گاتلینگ" شناخته می‌شوند.
ریچارد جردن گاتلینگ و یکی از نمونه‌های اولیه مسلسل گاتلینگ
نحوه کلی کار این سلاح به این گونه بود که تعدادی فشنگ از بالا به درون سلاح تغذیه می‌شد و کاربر سلاح با چرخاندن یک دسته در کنار سلاح مکانیزم آن را فعال می‌کرد و هر گلوله در یک لوله قرار می‌گرفت و پس از شلیک شدن و خروج پوکه، تغییر موقعیت می‌داد و یک حرکت به سمت پایین می‌رفت و با هر چرخ دسته این عمل تکرار می‌شد و در آن زمان نواخت تیری در حدود 800 تیر در دقیقه داشت که البته با توجه به محدودیت ظرفیت گلوله گذاری و محدودیت توان انسانی، کمتر از این مقدار بود.
بیشتر بخوانیم:
در سالهای پس از جنگ دوم جهانی و با ورود نسل جدید جنگنده‌های پر سرعت، هدف قرار دادن جنگنده‌های دشمن هر روز سخت‌تر می‌شد. آمریکا به عنوان کشوری که به توان هوایی به عنوان یک برگ برنده نگاه می‌کرد به دنبال مسلح کردن جنگنده‌های خود با توپی پر قدرت و در عین حال با نواخت تیر بالا بود. شرکت جنرال الکتریک یکی از شرکت‌های فعال در این زمینه بود و در سال 1959 توپ گاتلینگ 20 میلی متری M61 ولکان را معرفی کرد. این سلاح از آن تاریخ تا به امروز به عنوان یکی از سلاح‌های اصلی هوا پایه جنگنده‌های آمریکایی به شمار می‌رود و در کشور ما نیز بر روی جنگنده‌های اف 4 و اف 14 نیز وجود دارد. بالگردهای کبری هوانیروز نیز به توپ 20 میلی متری مدل M197 مجهز شدند.
توپ ام 61 ولکان
گاتلینگ ها همه جا رفتند
امروزه دیگر حضور این نوع سلاح به هواپیماها و بالگردهای رزمی محدود نمی‌شود. از کشتی‌های جنگی تا سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه برد و حتی خودروهای تاکتیکی، شاهد حضور توپ‌ها و مسلسل‌های گاتلینگ در کالیبرهای مختلف از 7.62 تا 30 میلی متری هستیم.
مسلسل گاتلینگ با کالیبر 7.62 میلی متر در اختیار نیروی دریایی آمریکا
توپ ها و مسلسل های سری گاتلینگ در سالهای اخیر در نقش های آفندی و پدافندی در بسیاری از نیروهای دریایی جهان وارد خدمت شده اند. سامانه هایی مثل فالانکس و AK-630 ساخت آمریکا و روسیه از جمله معروف ترین سیستم های پدافندی دریا پایه به حساب می آیند. در نقش تهاجمی نیز یگان های گارد ساحلی و عملیات ویژه علاقه خاصی به مدل های سبک گاتلینگ در کالیبرهای 12.7 و 7.62 میلی متر نشان داده اند. یگان های عملیات رودخانه ای و نقل و انتقال یگان های سیلز نیروی دریایی آمریکا از جمله کاربران این سری از مسلسل ها محسوب می شوند.
راکت‌های هدایت شونده، یک گزینه مناسب برای نیروهای ویژه
در سالهای پس از وقوع حادثه 11 سپتامبر بحث مجهز کردن نیروهای ویژه برای نبرد در شرایط خاص در فواصل دور از خطوط خودی اولویت بالایی پیدا کرد. یکی از گزینه‌ها برای ارتقا توان آتش این نیروها نصب راکت‌های هوا پرتاب بر روی خودروهای تاکتیکی و ارتقا آنها به وضعیت هدایت شونده بوده است. البته در جریان نبردها در سوریه، عراق و لیبی از سال 2011 به این طرف نیز شاهد استفاده عادی از پادهای راکت به صورت معمولی بوده ایم. توانایی که خصوصاً در لیبی بسیار پرطرفدار بوده است.
راکت‌های اس 5 ساخت شوروی سابق در نقش آتش بار زمینی در لیبی
پروژه هدایت شونده کردن راکت بین آمریکا و امارات متحده عربی
ایران: سرزمینی ایده آل برای راکت‌ها و گاتلینگ ها
سامانه‌های راکتی کوتاه برد از جمله اولین دست آورده‌ای دفاعی ایران در سالهای جنگ بودند که به سرعت توسعه پیدا کرده و امروز در شکل خانواده‌هایی مثل فجر، فلق و زلزال توسعه پیدا کردند. این راکت‌ها از جمله سری 107 میلی متری آنها از جمله سلاح‌های مورد علاقه نیروی دریایی سپاه در سالهای اولیه شکل گیری این نیرو بوده است. قایق‌های سپاه به سرعت در حجم بالایی به مسلسل‌های سری دوشکا و راکت اندازهای 107 میلی متری مجهز شده و در سالهای جنگ در عملیات‌های غافلگیر کننده شرکت کردند.
اما با ظهور نسل جدیدی از تهدیدات در سالهای اخیر، لزوم تغییر در توسعه تسلیحاتی کشور نیز شدیداً نیاز شد. سرعت تیراندازی بیشتر، نیاز به کوچک‌تر شدن و سبک تر شدن سامانه‌ها و البته هوشمند شدن آنها از جمله نیازهای اصلی نیروهای مسلح به حساب آمد. در سالهای اخیر و بر اساس همین تفکر شاهد توسعه انواع مختلفی از مسلسل‌ها و توپ‌های سری گاتلینگ در کشور برای ارتش و سپاه بودیم. در این میان می‌توانیم به سامانه‌هایی مثل اخگر، محرم، عاصه و نصیر اشاره کنیم.
در بخش راکت‌های هوا پرتاب نیز صنایع دفاعی کشور نسل کاملی از انواع راکت اندازها در کالیبرهای مختلف را توسعه داده و برای نصب بر روی انواع پهپادها، بالگردها و جنگنده‌ها آماده کردند. البته صنعت دفاعی بحث توسعه راکت‌های هدایت شونده را نیز برای این بخش ادامه دادند.
نیروی دریایی سپاه؛ مشتری جدید برای سامانه‌های جدید
بر اساس موارد مشاهده شده در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی 40 ساله انقلاب که در مصلای تهران در جریان است، نیروی دریایی سپاه دو سامانه جدید تسلیحاتی را به خدمت گرفته که یکی از آنها یک توپ گاتلینگ 20 میلی متری 3 لوله و دیگری نیز یک پرتاب گر 19 تایی راکت‌های 70 میلی متری است؛ سلاح‌هایی که در ابتدا به عنوان بخشی از تسلیحات بالگردهای کبری وارد ایران شدند و امروز به شکل متفاوت سر از قایق‌های تندروی سپاه در آوردند.
از این سامانه تسلیحاتی، اطلاعات دقیقی در نمایشگاه منتشر نشده اما می‌توان به صورت تخمینی اطلاعاتی را برای آنها ارائه کرد. توپ گاتلینگ وارد خدمت شده برای سپاه به احتمال زیاد با الهام گرفتن از مدل ام 197 که بر روی بالگردهای کبری نصب شده ساخته و در اختیار نیروی دریایی سپاه قرار گرفته است. نرخ تیراندازی ام 197 در حدود 1500 گلوله در دقیقه است که حدوداً می‌توان همین نرخ را برای سامانه جدید ندسا نیز در نظر گرفت.
راکت انداز 70 میلی متری جدید برای نیروی دریایی سپاه - به سیستم‌های هدف گیری و صفحه کنترل دقت کنید
توپ 20 میلی متری 3 لول
بر اساس تصاویر منتشر شده، این توپ 3 لول از سیستم کنترل از راه دور برخوردار است و می‌تواند بدون حضور مستقیم کاربر در پای سلاح فعالیت کند. این ابتکار، مزیت بزرگی برای نصب سامانه در روی شناورها خصوصاً در زمان بروز طوفان‌های سخت و نبردهای سهمگین است و خدمه را از گزند این وضعیت نجات می‌دهد. همچنین بر اساس تصاویر تست‌هایی از این توپ در زمین نیز گرفته شده که مشخصاً در برابر اهداف ثابت دقت این توپ بسیار مناسب بوده است.
فیلم آزمایش توپ 20 میلی متری جدید سپاه
راکت انداز جدید در مرحله آزمایش توسط سپاه
اما در بحث راکت انداز نیز با یک سیستم پرتاب راکت‌های 70 میلی متری رو به رو هستیم که البته راکت‌های نصب شده روی آن -که در نمایشگاه دیده شدند از نوع غیر هدایت شونده بودند- اما در کنار پرتابگر، شاهد نصب دو سیستم اپتیکی و یک صفحه کنترل هستیم که برای هدف گیری دقیق‌تر با این سیستم به کار می‌رود. در حقیقت سپاه نه مهمات بلکه سامانه هدف گیری را ارتقا داده است که اهمیتی ویژه و تاثیرگذار در انهدام هر هدف دریایی یا ساحلی دارد.
این راکت اندازهای استوانه‌ای شکل در مقایسه با نمونه‌های 107 میلی متری، از اندازه کوچک‌تری برخوردار بوده و به لطف سیستم هدف گیری اپتیک نصب شده روی آنها از دقت بالاتری نیز برخوردار هستند. در مجموع با دو سیستم جدید نیروی دریایی سپاه در عین حفظ قدرت آتش خود، از نمونه سیستم‌های بزرگ‌تر و قدیمی به سمت استفاده از سامانه‌هایی هدایت شونده و البته کنترل از راه دور رفته است که این تحول مهم، نقش تاثیرگذاری در ارتقاء توان رزمی آنها و افزایش دقت چه در بحث مقابله با حملات موشکی و راکتی دشمن و چه در زمینه حمله دقیق تر به شناورها مورد استفاده قرار می گیرد.
