قرص پردنیزولون (Prednisolone) استروئید (Steroid) یا کورتیکواستروئید (Corticosteroid) است. البته کورتیکواستروئیدها با استروئیدهای آنابولیک (Anabolic Steroid) فرق دارند. پردنیزولون برای درمان بیماری‌های مختلفی تجویز می‌شود، از جمله حساسیت‌ها، بیماری های خونی، بیماری های پوستی، عفونت‌ها، برخی سرطان ها، و همین‌طور برای جلوگیری از وازنش یا رد پیوند پس از پیوند عضو. در این مقاله با قرص پردنیزولون، عوارض قرص پردنیزولون، بهترین زمان مصرف آن، قرص پردنیزولون برای کودکان، قرص پردنیزولون در بارداری و… آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.
قرص پردنیزولون التهاب را کاهش می‌دهد. سیستم ایمنی بدن را هم تضعیف می‌کند، که این تضعیف سیستم ایمنی در بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis) مفید است؛ در چنین بیماری‌هایی سیستم ایمنی به‌اشتباه به بافت‌های خودش حمله می‌کند. پردنیزولون هم به‌صورت قرص و هم به‌صورت شربت تجویز می‌شود. البته به‌صورت تزریقی هم وجود دارد، اما معمولا فقط در بیمارستان انجام می‌شود.
نکته‌های مهم دربارهٔ مصرف قرص پردنیزولون
- پردنیزولون را یک‌بار در روز، آن‌هم صبح مصرف کنید تا بی‌خواب‌تان نکند. رایج‌ترین عوارض جانبی مصرف پردنیزولون عبارت‌اند از بی خوابی، افزایش وزن، سوءهاضمه و تعریق فراوان.
- مصرف پردنیزولون احتمال ابتلا به عفونت‌ها را افزایش می‌دهد. اگر در معرض بیماری‌های عفونی، مانند آبله‌مرغان یا زونا هستید، حتما به پزشک خود اطلاع بدهید.
- اگر بیش از 3 هفته پردنیزولون مصرف کرده‌اید، یا مقدار مصرف‌تان زیاد است، پیش از هرگونه اقدامی، حتما این مسئله را با پزشک یا دندان‌پزشک خود در میان بگذارید تا بدانند شما پردنیزولون مصرف می‌کنید.
- اگر مصرف پردنیزولون را ناگهان قطع کنید هم ممکن است دچار عوارض جانبی بشوید. اگر بیش از 3 هفته است که پردنیزولون مصرف می‌کنید یا مقدار مصرف‌تان به‌مدت بیش از یک هفته، زیاد بوده است (بیش از 40 میلی‌گرم)، بدون مشورت با پزشک، مصرف این دارو را قطع نکنید.
- بعضی‌ها پردنیزولون را به‌نام این برندها می‌شناسند: دلتاکورتریل (Deltacortril)، دلتاستب (Deltastab)، دیلاکورت (Dilacort) و پوانتی (Pevanti).
چه کسانی می‌توانند قرص پردنیزولون مصرف کنند و چه کسانی نمی‌توانند؟
هم بزرگ‌سالان و هم کودکان می‌توانند پردنیزولون مصرف کنند، اما این دارو برای بعضی‌ها مناسب نیست.
اگر یکی از این شرایط را دارید، حتما پیش از مصرف پردنیزولون، با پزشک در میان بگذارید:
- نسبت به پردنیزولون یا هر داروی دیگری واکنش حساسیتی داشته‌اید؛
- عفونت دارید (از جمله عفونت‌های چشمی)؛
- می‌خواهید باردار شوید، باردار هستید یا به نوزادتان شیر می‌دهید؛
- اخیرا با فردی ارتباط داشته‌اید که مبتلا به زونا، آبله‌مرغان یا سرخک بوده؛
- اخیرا واکسن زده‌اید یا قرار است بزنید.
اگر چنین مشکلاتی دارید، حتما با پزشک در میان بگذارید:
بهترین زمان مصرف قرص پردنیزولون و نحوه مصرف آن
قرص پردنیزولون را حتما طبق تجویز پزشک مصرف کنید. مقدار معمول پردنیزولون بین 5 میلی‌گرم تا 60 میلی‌گرم در روز تفاوت دارد. یک میلی‌لیتر شربت پردنیزولون تقریبا برابر با 10 میلی‌گرم است.
بهتر این است که روزی یک‌بار، درست بعد از صبحانه پردنیزولون مصرف کنید، مگر اینکه پزشک تجویز دیگری کرده باشد. مثلا اگر مقدار مصرف روزانه‌تان 40 میلی‌گرم است، پزشک می‌گوید 8 عدد قرص پردنیزولون 5 میلی‌گرم را یک‌جا مصرف کنید.
قرص پردنیزولون را با صبحانه بخورید تا معده‌تان اذیت نشود. ضمن اینکه وقتی پردنیزولون را صبح مصرف می‌کنید، دیگر بی‌خواب‌تان نمی‌کند.
اگر روی بستهٔ قرص پردنیزولون شما برچسب دارای پوشش روده‌ای (Enteric Coated) یا مقاوم در برابر گوارش (Gastro Resistant) زده شده، می‌توانید این قرص‌ها را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید، اما حتما آن را به‌طور کامل قورت بدهید. اگر قرص پردنیزولون دارای پوشش روده‌ای یا مقاوم در برابر گوارش مصرف کرده‌اید، تا 2 ساعت قبل و بعد از آن، داروهای سوءهاضمه مصرف نکنید.
گاهی‌اوقات هم توصیه می‌شود پردنیزولون را یک روز در میان مصرف کنید.
مقدار مصرف قرص پردنیزولون
مقدار مصرف، به بیماری و کوتاهی یا بلدی زمانِ مصرف بستگی دارد. این مقدار در کودکان، کمتر از بزرگ‌سالانی است که همان بیماری را دارند، چون برحسب قد و وزن محاسبه می‌شود.
آیا مقدار مصرف پردنیزولون کم و زیاد هم می‌شود؟
ممکن است مقدار مصرف پردنیزولون بنابر تجویز پزشک بیشتر یا کمتر شود. همین که بیماری شروع به بهبود کند، مقدار مصرف‌تان هم احتمالا کمتر خواهد شد.
احتمالا پزشک پیش از توقف کامل درمان، مقدار مصرف را کمتر می‌کند تا دچار عوارض جانبی قطع ناگهانی مصرف پردنیزولون نشوید. اگر بیماری وخیم‌تر شود هم احتمالا مقدار مصرف افزایش می‌یابد.
فراموش کردن یک نوبت مصرف قرص پردنیزولون
اگر یادتان رفت قرص پردنیزولون خود را بخورید، به‌محض یادآوری، آن را مصرف کنید. اگر تا فردای آن روز یادتان نیامد که قرص‌تان را نخورده‌اید، دیگر آن وعدهٔ فراموش‌شده را مصرف نکنید.
اگر یک وعده را فراموش کردید، در وعدهٔ بعدی برای جبران آن، دو قرص مصرف نکنید.
اگر معمولا یادتان می‌روید قرص‌تان را بخورید، می‌توانید از زنگ هشدار ساعت یا موبایل برای یادآوری استفاده کنید. می‌توانید از داروخانه‌ها هم توصیه‌هایی برای فراموش نکردن مصرف دارو بخواهید.
مصرف زیاد پردنیزولون
بعید است مصرف تصادفی چند قرص پردنیزولون با هم، آسیبی بزند. اما اگر نگران هستید، با پزشک مشورت کنید.
عوارض قرص پردنیزولون
هر قدر مقدار مصرف پردنیزولون بیشتر باشد، احتمال ابتلا به عوارض جانبی هم بیشتر می‌شود. با مصرف کمتر از 20 میلی‌گرم در روز، بعید است دچار عوارض جانبی شوید.
شاید بعضی عوارض جانبی، مانند معده درد یا تغییر حالات روحی، به‌سرعت رخ دهند. بعضی عوارض دیگر مانند پُف‌کردن صورت هم چند هفته یا ماه طول می‌کشند.
عوارض جانبی معمول پردنیزولون
این عوارض جانبی در بیش از یک مورد از 100 نفر رخ می‌دهند. اگر با چنین عوارضی مواجه شدید، مصرف را قطع نکنید، اما اگر اذیت می‌شوید یا عوارض از بین نمی‌روند، با پزشک خود مشورت کنید.
- افزایش وزن؛
- سوءهاضمه؛
- بی‌خوابی؛
- اضطراب؛
- تعریق فراوان.
عوارض جانبی جدی پردنیزولون
اگر مقدار مصرف‌تان بیش از 20 میلی‌گرم در روز است، یا بیش از چند هفته است که قرص پردنیزولون را مصرف می‌کنید، احتمال بیشتری دارد که به عوارض جانبی جدی آن دچار شوید.
اگر با این شرایط مواجه شدید، به‌سرعت با پزشک تماس بگیرید:
- تب، لرز، گلودرد، گوش درد یا درد سینوس شدید، سرفه، ترشح بیشتر بزاق، یا تغییر رنگ بزاق، درد هنگام ادرار، زخم‌دهان یا زخمی که بهبود نمی‌یابد؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ عفونت باشند.
- خواب‌آلودگی یا سرگیجه، احساس تشنگی یا گرسنگی زیاد، ادرار زیاد، قرمزی پوست، تنفس سریع یا تنفسی که بوی میوه می‌دهد؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ قند خون بالا باشند.
- افزایش وزن در ناحیهٔ بالای پشت یا شکم، پف کردن یا گرد شدن صورت، سردردهای بسیار بد و کُندی در بهبودی زخم؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ سندرم کوشینگ (Cushing’s Syndrome) باشند.
- معده‌درد شدید یا استفراغ، سرگیجهٔ شدید یا بیهوشی، ضعف عضلانی، خستگی زیاد، تغییر حالات روحی، از دست دادن اشتها و کاهش وزن؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ مشکل غدد فوق‌کلیوی باشند.
- درد یا ضعف عضلات، گرفتگی عضلات، یا ضربان قلب غیرمعمول؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ سطح پایین پتاسیم باشند.
- معده‌درد شدید، پشت‌درد شدید، استفراغ؛ این‌ها ممکن است نشانهٔ مشکلات لوزالمعده باشند.
اگر با این شرایط مواجه شدید هم به‌سرعت با پزشک تماس بگیرید:
- نفس‌نفس زدن؛
- ورم دست‌ها و پاها؛
- تغییر بینایی؛
- هرگونه کبودی یا خون‌ریزی که معمولی نیست؛
- مدفوع سیاه؛
- استفراغ سیاه یا قهوه‌ای تیره یا استفراغ خون.
واکنش حساسیتی جدی
در موارد نادر، ممکن است واکنش حساسیتی جدی (آنافیلاکسی) هم به پردنیزولون داشته باشید.
اگر با این شرایط مواجه شدید، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید:
- دچار ضایعهٔ پوستی راش (Rash) شدید که خارش پوست، قرمزی، ورم، زخم یا پوسته‌‌پوسته‌شدن به همراه دارد؛
- نفس‌تان به خس‌خس افتاد؛
- در سینه یا گلو احساس سفتی کردید؛
- به‌سختی نفس می‌کشید یا حرف می‌زنید؛
- دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلویتان شروع به تورم کرد.
این‌ها نشانه‌های هشداردهندهٔ واکنش حساسیتی جدی هستند. این واکنش‌های حساسیتی، اورژانسی محسوب می‌شوند.
البته آنچه در اینجا خواندید، همهٔ عوارض جانبی قرص پردنیزولون نیستند. اگر می‌خواهید با همهٔ عوارض جانبی این دارو آشنا شوید، برگهٔ داخل جعبهٔ قرص را بخوانید.
رشد نامنظم در کودکان
درمان‌های طولانی با پردنیزولون، ممکن است سرعت رشد طبیعی کودکان و نوجوانان را کاهش دهند. البته پزشک کودک، رشد او را حین مصرف استروئید، با دقت کنترل می‌کند که در این شرایط، به‌سرعت متوجه کاهش سرعت رشد می‌شود و در صورت لزوم، درمان را تغییر می‌دهد.
اگر نگران هستید، دربارهٔ خطرات مصرف پردنیزولون برای کودکان با پزشک مشورت کنید.
چطور با عوارض جانبی مقابله کنیم
- در مقابل افزایش وزن: سعی کنید بدون آنکه مقدار غذای خود را افزایش دهید، تغذیهٔ مناسبی داشته باشید تا وزن‌تان خیلی زیاد نشود. ورزش منظم هم به ثابت نگه‌داشتن وزن کمک می‌کند.
- در مقابل سوءهاضمه: پردنیزولون را با غذا مصرف کنید تا احتمال مشکلات معده کاهش یابد. اگر در حین مصرف این دارو، از خوردن غذاهای چرب و پرادویه هم پرهیز کنید، بهتر خواهد بود. اگر با وجود این، همچنان نشانه‌های سوءهاضمه ادامه یافتند، از پزشک خود بخواهید در صورت امکان داروی دیگری هم برای معده‌تان تجویز کند.
- در مقابل مشکلات خواب: قرص پردنیزولون را صبح‌ها بخورید تا زمان خواب، سطح آن در بدن‌تان به پایین‌تر حد برسد.
- در مقابل اضطراب: اگر موقع خواب مضطرب هستید، پردنیزولون را صبح‌ها بخورید تا زمان خواب، سطح آن در بدن‌تان به پایین‌تر حد برسد.
- در مقابل تعریق فراوان: لباس کمتری بپوشید، از اسپری‌های ضدتعریق استفاده کنید و خودتان را با پنکه و کولر خنک نگه دارید. اگر با این توصیه‌ها بهتر نشدید، با پزشک‌تان مشورت کنید؛ شاید داروی دیگری تجویز کند.
قرص پردنیزولون در بارداری
معمولا در دوران بارداری قرص پردنیزولون تجویز نمی‌کنند، مگر اینکه مزایای مصرف آن از خطراتش بیشتر باشد.
قرص پردنیزولون گاهی‌اوقات طی 12 هفته نخست بارداری مشکلاتی ایجاد می‌کند. مقدار زیاد یا دورهٔ طولانی مصرف این دارو هم ممکن است بر رشد جنین تأثیر بگذارند.
اگر در دورهٔ بارداری از قرص پردنیزولون استفاده می‌کنید، باید رشد بچه را به‌طور مرتب بررسی کنید.
قرص پردنیزولون در دوران شیردهی
معمولا طی دورهٔ شیردهی می‌توان از قرص پردنیزولون استفاده کرد. اما ممکن است پردنیزولون وارد شیر مادر شود. اگر مقدار مصرف‌تان بالاست، باید شرایط و وضعیت عمومی نوزاد تحت بررسی قرار بگیرد تا دچار عوارض جانبی نشود.
برای ایمنی بیشتر، معمولا توصیه می‌شود 3 تا 4 ساعت پس از مصرف قرص پردنیزولون، به کودک خود شیر ندهید.
اگر سعی دارید باردار شوید، باردار هستید، یا به کودک‌تان شیر می‌دهید، به پزشک اطلاع دهید.
تداخل دارویی پردنیزولون
داروهای زیاد دیگری هستند که با عملکرد قرص پردنیزولون تداخل دارند یا خطر ابتلا به عوارض جانبی را افزایش می‌دهند. اگر می‌خواهید داروی دیگری مصرف کنید، قبل از هر چیز حتما مطمئن شوید که با پردنیزولون تداخلی ندارد.
این مسئله شامل قرص‌هایی هم می‌شود که بدون تجویز پزشک می‌خورید، از جمله آسپرین و مسکن‌های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن.
مصرف هم‌زمان پردنیزولون یا مکمل‌ها و داروهای گیاهی
دربارهٔ عوارض مصرف هم‌زمان پردنیزولون با مکمل‌ها و داروهای گیاهی اطلاعات بسیار اندکی وجود دارد.
برای ایمنی بیشتر، اگر داروی دیگری، از جمله مکمل، ویتامین یا داروی گیاهی مصرف می‌کنید، حتما با پزشک در میان بگذارید.
