سرطان پوست به‌معنایِ رشد غیرعادی سلول‌های پوستی است. بیشتر انواع این سرطان‌، بدخیم هستند و با ازدیاد سلول‌های سطح بیرونی پوست شروع می‌شوند. در ادامه با عوامل بروز این بیماری،‌ علائم، راه‌های تشخیص، پیشگیری و درمان سرطان پوست آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.

درمان سرطان پوست و پاسخ به سؤالات رایج درمورد آن

توسط نیلوفر شهدوست آخرین به‌روزرسانی فروردین 98 زمان مطالعه: - دقیقه

بیماری ها

درمان سرطان پوست چگونه است؟
مهم‌ترین عوامل بروز سرطان پوست چیست؟
انواع سرطان پوست چیست؟
علائم و نشانه‌های سرطان‌های پوستی چیست؟
وجود خال‌ها چه زمانی خطرناک و نشانه سرطان است؟
سرطان پوست معمولا در کدام نواحی بدن ایجاد می‌شود؟
تشخیص سرطان پوست توسط پزشکان چگونه انجام می‌شود؟
سطوح مختلف سرطان پوست چطور است؟
درمان سرطان پوست توسط کدام متخصصان انجام می شود؟
سرنوشت بیماران چه خواهد شد؟
امکان پیشگیری از سرطان پوست وجود دارد؟
تأثیر کرم ضدآفتاب و ویتامین D بر پیشگیری از سرطان پوست

برخلاف ملانومای پوستی، بیشتر انواع سرطان پوست به‌ندرت به نواحی دیگر بدن تسری پیدا می‌کنند و خطر مرگ را به همراه دارند. سه نوع سرطان پوست اصلی وجود دارد: سرطان سلول پایه‌ای (رایج‌ترین نوع سرطان پوست)، کارسینوم سلول سنگ‌فرشی (دومین نوع رایج سرطان پوست) که از سلول‌های پوستی بدن آغاز می‌شود و ملانوما که از سلول‌های تولیدکننده رنگ‌دانه پوستی نشئت (ملانوسیت) می‌گیرد. سرطان پوست ملانوما نسبت به دو نوع دیگر رواج کمتر اما خطرات بیشتری دارد. انواع دیگری از سرطان مانند لنفوم و سرطان‌های دیگر بافت‌های پوستی (سارکوم یا به وجود آمدن تومور در غدد تعریق و مو) هم وجود دارد که چندان شایع نیستند. در این مقاله فقط به رایج‌ترین انواع سرطان پوست یعنی سرطان سلول پایه‌ای و کارسینوم سلول سنگ‌فرشی می‌پردازیم.

درمان سرطان پوست چگونه است؟

روش‌های مؤثر متنوعی برای درمان سرطان پوست وجود دارد. انتخاب شیوه درمان به موقعیت، اندازه، ویژگی‌های میکروسکوپی تومور و سلامت عمومی فرد وابسته است.

1. داروهای موضعی

در صورت ابتلای بیمار به سرطان سلول پایه‌ای، استفاده از درمان‌های موضعی مانند برخی کِرِم‌ها، ژِل‌ها و محلول‌ها مفید است. مثلا داروی ایمی‌کیمود با نام تجاری آلدارا، سیستم ایمنی بدن را تحریک به تولید ماده اینترفرون می‌کند تا به سلول‌های سرطانی حمله کنند. فلوروراسیل هم داروی دیگری است که در زمان شیمی درمانی استفاده می‌شود. بعضی از بیماران با مصرف داروهای موضعی، هیچ عارضه‌ای را تحمل نمی‌کنند، اما برخی دچار قرمزی پوست، تورم و آزردگی می‌شوند. یکی از مشکلات درمان‌های موضعی، این است که دیگر هیچ بافتی برای معاینه وضعیت تومور باقی نمی‌ماند.

2. روش (EDC)

در این روش، از بی‌حسی موضعی برای تومور استفاده می‌شود و بعد با وسیله‌ای تیز موسوم به کورت (curette) به طور متداوم از آن لایه‌برداری و لبه‌های آن با سوزنی الکتریکی سوزانده می‌شود. مزیت این روش در سادگی عمل، ارزان بودن و سرعت آن است. از معایب آن هم می‌توان به ایجاد زخمی محسوس و امکان 15 درصدی بازگشت اشاره کرد.

3. جراحی

در این روش که با بی‌حسی موضعی اطراف تومور همراه است، قسمتی از آن که بی‌شباهت به توپ نیست، برداشته و بعد زخم‌های ناشی از جراحی بخیه زده می‌شود. برای تومورهای بزرگ نیاز به پیوند پوستی وجود دارد تا عفونت ایجاد نشود. احتمال بهبود و درمان با کمک روش جراحی بیش از 90 درصد است. با وجود این عمل، می‌توان از خروج کامل تومور مطمئن بود و زخم جراحی هم نسبت به روش‌های دیگر بهتر با جراحی پلاستیک رفع خواهد شد. البته جراحی نسبت به روش EDC سخت‌تر و گران‌تر است.

4. جراحی به روش ماز (MOHS)

در این روش باز هم جراحی موضعی نواحی اطراف تومور وجود دارد و پزشک تومور را با بخش کوچکی از بافت سالم اطراف آن برمی‌دارد. بافت بلافاصله به کمک میکروسکوپ بررسی می‌شود و اگر بقایایی از تومور در بافت دیده شود، حاشیه اطراف تومور برداشته خواهد شد و حواشی تومور به‌دقت معاینه می‌‌شود. این چرخه ادامه پیدا می‌کند تا دیگر اثری از تومور باقی نماند. این روش درمانی پیچیده و پرهزینه است و برای تومورهایی انجام می‌شود که حفاظت از بافت سالم در اطراف تومور ضروری است و مرز تومور در آنها کاملا مشخص نیست. برای تومورهایی که قبلا درمان شده و بازگشت مجدد داشته‌اند و تومورهای خطرناک هم از این روش استفاده می‌شود.

5. پرتودرمانی

پرتو درمانی بین 10 تا 15 جلسه است. در این جلسات، اشعه با درجه زیاد به تومور و محدوده اطراف آن تابیده می‌شود. این روش برای کسانی مناسب است که نمی‌توانند از روش‌های جراحی استفاده کنند. از مزایای پرتودرمانی می‌توان به نبود تیغ و جراحی اشاره کرد. از معایب آن هم باید به این نکته اشاره کرد که نمی‌توان ناحیه تحت پرتودرمانی را برای اطمینان از رفع صد در صدی تومور آزمایش کرد و زخم‌های ناشی از این روش به مرور زمان بدتر می‌شوند. از این درمان نسبتا گران بیشتر برای افراد مسن استفاده می‌شود.

6. روش‌های دیگری مانند کریوسِرجری (cryosurgery)

هم برای درمان وجود دارد که در آن بافت‌ها با منجمد شدن تخریب می‌شوند. یا روش دیگری موسوم به فوتوداینامیک تراپی (PDT) برای سرطان پوست استفاده می‌شود که در آن از داروهای مخصوص و نور آبی برای تخریب بافت‌های سرطانی بهره می‌برند. درمان‌های دیگری هم وجود دارد: لیزردرمانی برای از بین بردن لایه سطحی پوست و تخریب تومور، مصرف داروهای خاص اِریوِج (Erivedge) و ادومزو (Odomzo).

سوالات رایج درمورد سرطان پوست

1. مهم‌ترین عوامل بروز سرطان پوست چیست؟

درمان سرطان پوست

رایج‌ترین عوامل خطرناکی که باعث بروز سرطان پوست می‌شوند به شرح زیر هستند:

قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید در هنگام آفتاب گرفتن به ویژه برای افرادی که پوست روشن، چشم‌های روشن (عسلی و آبی و سبز) یا موهای قرمز و بلوند دارند، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. این خطر در مناطق مرتفع و نزدیک به خط استوا بیشتر هم می‌شود، چون شدت تابش و قرار گرفتن در معرض نور خورشید بیشتر است.
قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس یا مواد شیمیایی خطرناک مانند آرسِنیک هم می‌تواند باعث بروز سرطان پوست شود.
برخی از عفونت‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی هم منجر به سرطان‌های پوست می‌شوند.
افرادی که سابقا به نوعی از سرطان‌های پوست دچار بوده‌اند، به‌احتمال 20 درصد، دو سال بعد از ابتلا، به نوع دیگری از سرطان پوستی دچار می‌شوند.
افراد مسن، بیشتر به سرطان پوست دچار می‌شوند.

2. آیا ابتلا به سرطان پوست ارثی است؟

از آنجا که بیشتر سرطان‌های پوستی به خاطر قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش ایجاد می‌شوند، وراثت عامل اصلی دچار شدن به آنها نیست. اما با توجه به اینکه ابتلا به این مشکل در افراد با رنگ‌دانه‌های پوستی و مویی اندک بیشتر است، می‌توان نتیجه گرفت که سرطان پوست تا حدی ارثی است. به هر حال، رنگ مو و پوست ارثی است و می‌توان ارتباطی میان این موضوع و ابتلا به سرطان پیدا کرد. سندرم‌های پوستی بسیار نادری وجود دارند که احتمال ابتلا به سرطان‌های پوستی را افزایش می‌دهند.

3. علت سرطان پوست چیست؟

به‌جز مواردی نادر، بیشتر سرطان‌های پوستی ناشی از جهش‌های DNA است که به واسطه قرار گرفتن سطح پوست در اشعه فرابنفش به وجود می‌آیند. به نظر می‌رسد، بیشتر سرطان‌ها از سوی سیستم ایمنی بدن کنترل می‌شوند و بیماری‌هایی خودایمنی هستند؛ یعنی سیستم ایمنی بدن، اجازه تولید سلول‌های بدخیمی را می‌دهد که موجب شکل‌گیری تومورها می‌شوند.

4. انواع سرطان پوست چیست؟

انواع مختلفی از سرطان‌های پوستی وجود دارد:

سرطان سلول پایه‌ای: این نوع سرطان، رایج‌ترین شکل از سرطان‌های پوستی در انسان‌هاست. مثلا در کشور آمریکا هر سال، یک میلیون نفر مبتلا به سرطان سلول پایه‌ای تشخیص داده می‌شوند. این نوع از سرطان، خود دارای انواعی است: سرطان سطحی که چندان نگران‌کننده نیست، سرطان پوست گره‌ای که رایج‌ترین نوع سرطان هم هست و سرطان از نوع مورفه‌آ (morpheaform) که درمان آن چالش‌برانگیزترین درمان در میان انواع مختلف سرطان است. معمولا تومورهای آن بدون داشتن مرزی مشخص به بافت‌های دیگر پوست هم منتقل می‌شود.
کارسینوم سلول سنگفرشی: سهم ابتلای افراد به این نوع از سرطان در میان سرطان‌های پوستی، 20 درصد است و بیشتر در افرادی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی سرکوب‌شده دارند. علائم این نوع از مشکل در بسیاری از موارد شبیه سرطان سلول پایه‌ای است، اما احتمال اینکه سلول‌های سرطانی به نواحی دیگر بدن پخش شوند، بیشتر است.
ملانوما، سرطان مارکل سِل (Merkel cell)، لنفوم پوستی، فیبروکسانتومای بی‌قاعده (fibroxanthoma) و درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma) هم از انواع دیگر سرطان‌های پوستی هستند که شیوع کمتری دارند.

5. علائم سرطان های پوستی چیست؟

درمان سرطان پوست - شناخت علائم و نشانه ها

بیشتر انواع سرطان‌های سلول پایه‌ای فاقد نشانه و علامت خاصی هستند یا اگر هم علامتی در کار باشد، بسیار محدود است. اما سرطان‌های کارسینوم سلول سنگ‌فرشی دردناک هستند. در هر دو مورد از انواع سرطان، زخم‌هایی روی پوست ایجاد می‌شود که خون‌ریزی می‌کنند، ترشحاتی از آنها خارج می‌شود و روی آنها پوسته‌ای زخیم به وجود می‌آید. این زخم‌ها معمولا بهبود پیدا نمی‌کنند و به شکل برآمدگی‌هایی هستند که به‌کُندی بزرگ می‌شوند و با یک تحریک سطحی، خون‌ریزی می‌کنند. هر دو نوع از سرطان‌های پوستی نام‌برده همراه با زخم‌هایی لبه‌دار با زخم‌هایی مرکزی در سطح خود هستند.

علائم و نشانه‌های سرطان سلول پایه‌ای به این شرح است:

ظهور برآمدگی‌های نیمه‌شفاف و درخشان صورتی و قرمز؛
ایجاد زخم‌ها و برآمدگی‌های لبه‌داری که در قسمت مرکزی آنها شاهد ضخیم و پوسته‌پوسته شدن هستید؛
قرمز شدن تکه‌هایی از پوست که درد ندارند، اما پوسته‌پوسته می‌شوند یا می‌خارند؛
ایجاد نواحی زرد، سفید یا مومی‌شکل روی پوست که مثل زخم هستند و شکل آنها مرز مشخصی ندارد.

علائم و نشانه‌های کارسینوم سلول سنگ‌فرشی به این شرح است:

ایجاد بخش‌ها و تکه‌هایی قرمز روی پوست که مرزبندی مشخصی ندارند و به‌آسانی خون‌ریزی می‌کنند؛
وجود زخم‌های سربازی که هفته‌ها روی بدن باقی می‌مانند؛
برجسته شدن سطح پوست به شکل گوشت اضافی که مرکز آن ضخیم است؛
ایجاد برآمدگی و گوشت اضافه‌ای شبیه زگیل.

سولار کراتوزیس هم ضایعات زبر و سختی هستند که در اثر قرار گرفتن پوست سر، صورت و پشت دست‌ها در معرض اشعه ماورأبنفش ایجاد می‌شوند. اگر به این زخم‌ها رسیدگی نکنید، تا 10 درصد احتمال تبدیل شدن آنها به سرطان پوست وجود خواهد داشت.

6. وجود خال‌ها چه زمانی خطرناک و نشانه سرطان است؟

وجود خال‌ها روی صورت معمولا نگران‌کننده نیست و به‌ندرت سرطانی می‌شوند. خال سرطانی و خطرناک به ملانوما تبدیل می‌شود. بعضی خال‌ها موسوم به خال‌های دیسپلاستیک، یک مرحله قبل از وقوع سرطان به وجود می‌آیند. این خال‌ها کمی با خال‌های عادی فرق دارند و به نظر غیرعادی می‌رسند. مثلا در شکل آنها تقارن وجود ندارد، مرزهای مشخصی ندارند، رنگشان تغییر می‌کند و قطرشان زیاد می‌شود. تغییرات دیگری هم در خال‌های ملانوما به وجود می‌آید. خال‌ها هیچ‌وقت به کارسینوم سلول سنگ‌فرشی یا سرطان‌های سلول پایه‌ای تبدیل نمی‌شوند.

7. سرطان پوست معمولا در کدام نواحی بدن ایجاد می‌شود؟

سرطان پوست معمولا در قسمت‌هایی از پوست ظاهر می‌شود که طی سال‌ها بیشتر از بخش‌های دیگر بدن در معرض نور خورشید هستند. مثلا صورت، بینی، گوش‌ها، پشت گردن و پوست سر بیشتر در معرض نور خورشید است. در نواحی دیگر بدن مانند پشت، سینه و به طور کلی قسمت‌هایی که در معرض نور خورشید نیستند، کمتر می‌توان شاهد بروز سرطان بود. اما به طور قطع امکان قضاوت درباره مکان بروز سرطان در بدن وجود ندارد و احتمال وقوع سرطان پوست در هر بخش از بدن به قوت خود باقی است.

8. تشخیص سرطان پوست توسط پزشکان چگونه انجام می‌شود؟

پزشکان با معاینه پوست، اقدام به تشخیص سرطان می‌کنند. در بسیاری از موارد، معاینه ظاهری پوست برای تشخیص کافی است. نمونه‌برداری یا بیوپسی پوست برای بررسی ابتلا به سرطان هم روش دیگری است که پزشکان از آن استفاده می‌کنند. این روش با بی‌حسی موضعی ناحیه با موادی مانند لیدوکائین انجام می‌شود. بخش کوچکی از تومور برداشته می‌شود و برای بررسی با میکروسکوپ در اختیار متخصص پاتولوژی (آسیب‌شناسی) قرار می‌گیرد. پاتولوژیست‌ها با توجه به ویژگی‌ها و مشخصات تومور به تشخیص وضعیت فرد کمک می‌کنند.

9. سطوح مختلف سرطان پوست چطور است؟

سطح‌بندی خاصی برای سرطان‌های پوست از نوع سلول پایه‌ای وجود ندارد. اما اگر تومور پهن‌تر از 2 سانتی‌متر باشد، باید آن را جدی گرفت. اگر سلول‌های سرطانی سلول پایه‌ای در نواحی گوش‌ها، بینی و پشت چشم به وجود بیایند، احتمال اینکه مشکل حادتر و خطرناک‌تر باشد، بیشتر خواهد بود.

برای سرطان سلول سنگ‌فرشی سطوحی در نظر گرفته می‌شود. تومورهای بزرگی که بزرگ‌تر از دو میلی‌متر هستند، به ساختار عصبی پوست حمله می‌کنند. اگر این تومورها در ناحیه گوش به وجود آیند و ویژگی‌های متفاوتشان نسبت به تومورهای دیگر زیر میکروسکوپ شناخته شود، وضعیت نگران‌کننده‌ای وجود خواهد داشت. درصورتی‌که تومور به نواحی دیگر بدن هم سرایت کند، احتمال بدخیم بودن آن بسیار زیاد می‌شود.

10. درمان سرطان پوست توسط کدام متخصصان انجام می شود؟

متخصصان پوست، نخستین پژشکان برای درمان سرطان‌های پوستی هستند. پزشکان دیگر با معاینه بیمار متوجه علائم سرطان می‌شوند، اما برای درمان و معاینه بیشتر نیاز به مراجعه به متخصصان پوست وجود دارد. بیماران می‌توانند به سرطان‌شناسان یا در اصطلاح تخصصی، انکولوژیست‌ها، هم مراجعه کنند. اگر برای درمان از روش‌های جراحی استفاده شود، احتمال دارد که بعد از جراحی، برای از بین بردن جای زخم ها نیاز به کمک جراحان پلاستیک باشد.

11. سرنوشت بیماران چه خواهد شد؟

اگر سلول‌های سرطانی بدخیم و خطرناک نباشند، در هر دو نوع سرطان سلول پایه‌ای و کارسینوم سلول سنگ‌فرشی احتمال بهبود بیماران بسیار زیاد است. مرگ در مبتلایان به سرطان سلول پایه‌ای به‌ندرت اتفاق می‌افتد و در بیماران مبتلا به کارسینوم سلول سنگ‌فرشی هم زمانی به وقوع می‌پیوندد که بیمار دچار مشکلات سیستم ایمنی سرکوب‌شده باشد. بنا به نوع درمان، موقعیت تومور و نوع سرطان، درصد بهبود متفاوت خواهد بود. مثلا امکان بازگشت سرطان در درمان با روش ماز (MOHS)، یک تا دو درصد و در روش (EDC)، این رقم 10 تا 15 درصد است.

تشخیص زودهنگام سرطان به بهبود سریع‌تر و راحت‌تر آن کمک شایانی می‌کند. بنابراین بهتر است پوست خود را بشناسید و هر گونه تغییر مثل ایجاد خال یا لک در آن را پیگیری کنید. هوشیاری و آگاهی، کلیدی‌ترین چیزهایی است که در شناسایی و درمان سرطان پوست نیاز است.

12. امکان پیشگیری از سرطان پوست وجود دارد؟

پیشگیری و درمان سرطان پوست - استفاده از ضدآفتاب

بسیاری از سرطان‌ها با دوری از محرک‌های ایجاد آنها پیشگیری می‌شوند. برای پیشگیری از سرطان پوست هم می‌توان از کرم‌های ضدآفتاب و لباس‌های محافظ در مقابل نور خورشید استفاده کرد. ضمن اینکه در ساعات اوج تابش نور خورشید یعنی نُه صبح تا سه بعدازظهر در معرض این نور قرار نگرفت. والدین باید از کودکان در مقابل نور خورشید محافظت و همه افراد باید از آفتاب گرفتن طی ساعات طولانی پرهیز کنند. زیرا این کار، عمده‌ترین عامل قرار گرفتن در معرض اشعه‌های نامناسب خورشید است. آکادمی پوست آمریکا (AAD) خبر از افزایش مبتلایان به سرطان پوست و هزینه‌های آن می‌دهد. روش‌های تازه درمانی گران هستند، اما معمولا پزشکان از روش‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری برای درمان بیماران بهره می‌برند.

13. تأثیر کرم ضدآفتاب و ویتامین D بر پیشگیری از سرطان پوست

منبع اصلی تولید ویتامین D در بدن از نور خورشید تأمین می‌شود. در واقع، نور خورشید عامل تولید ویتامین D در پوست است. برخی از افراد معتقدند، استفاده از ضدآفتاب‌ها مانع از رسیدن نور خورشید به بدن می‌شود، اما به‌نظر می‌رسد که چنین عقیده‌ای مطرود است. زیرا هیچ‌کس، آن‌قدر برای هر سانتی‌متر از بدن خود از کرم‌های ضدآفتاب استفاده نمی‌کند که مشکل مسدود شدن سطح پوست و دریافت نکردن ضدآفتاب به وجود بیاید. ضمن اینکه خطرات اشعه خورشید بسیار بیشتر از جذب نشدن ویتامین D است. جذب این ویتامین با خوردن سبزیجات و مکمل‌های مولتی‌ویتامین هم ممکن می‌شود.