داستان برند: نایک، از مربی‌گری فوتبال تا تولید کفش‌های ورزشی

نایک یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های آمریکایی چند ملیتی در زمینه‌ی‌ تولید کفش‌، لباس و ابزار ورزشی است. این شرکت در تاریخ 25 ژانویه 1964 و با نام Blue Ribbon Sports توسط بیل بُوِرمن و فیل نایت تاسیس شد. آن‌ها در تاریخ 30 می 1971 نام این برند را به نایک تغییر دادند. این اسم جدید که تلفظ آمریکایی آن نایکی است از نام الهه‌ی پیروزی در یونان باستان گرفته شده است. لوگوی معروف این برند نیز در سال 1971 با الهام گرفتن از بال‌های این الهه و با قیمت تنها 35 دلار توسط کارولین دیویدسون طراحی شد. شاید کمتر کسی پیدا شود که با لوگو و شعار معروف این برند یعنی «Just Do It» آشنایی نداشته باشد. در حال حاضر دفتر مرکزی این شرکت در شهر بیورتون ایالت اورگان آمریکا قرار دارد و مارک پارکر مدیرعامل اجرایی آن است.

داستان شکل گیری برند نایک

فیل نایت در طول سفری که در سال 1963 به ژاپن داشت از شرکت سازنده‌ی کفش‌های Tiger دیدن کرد. این شرکت مایل بود تا محصولات خود را به دوندگان آمریکایی بفروشد بنابراین نایت هم که تحت تاثیر کیفیت و قیمت ارزان این محصول قرار گرفته بود چند نمونه از کفش‌ها را برای تنها شخصی که به او اعتماد داشت یعنی بیل بُوِرمن فرستاد. بُوِرمن مربی سابق نایت در دانشگاه اورگان بود. او به کفش دوندگان خود اهمیت زیادی می‌داد و زمانی که مشاهده کرد کارخانه‌ها به نصیحت‌های او برای تولید کفش‌های باکیفیت اهمیتی نمی‌دهند، به گاراژ شخصی خودش رفت و نمونه کفش‌های موجود در بازار را تبدیل به یک کفش سبک‌ و راحت‌ برای دوندگانش کرد.

بُوِرمن تحت تاثیر کفش‌هایی که نایت برای او فرستاده بود قرار گرفت. آن‌ها تصمیم گرفتند که کفش‌های Tiger را وارد آمریکا کنند. درنهایت در سال 1964 شرکت Blue Ribbon Sports با سرمایه‌گذاری این دو شریک و به مبلغ 500 دلار از طرف هرکدام راه‌اندازی شد. در سال‌های بعد نایت کفش‌هایی که از ژاپن وارد می‌کردند را پشت وانت خود می‌گذاشت و برای فروش به میادین مسابقات دو و میدانی می‌برد. آن‌ها بعد از فروش خوبی که داشتند تصمیم گرفتند تا طراحی کفش‌های Tiger را عوض کنند.

طرح Nike Cortez

داستان تغییر دادن طراحی‌ کفش‌های برند Tiger از آنجا آغاز شد که یکی از دوندگان دوی ماراتن دانشگاه اورگان یعنی کنی مور (Kenny Moore) یکی از این کفش‌ها را برای شرکت در مسابقه به پا کرد. در طول این مسابقه و درنتیجه‌ی قدم اشتباهی که دونده برداشته بود، میخی که در ته کفش بود به پای دونده ضربه وارد کرد و باعث شکستگی استخوان پای او شد. درواقع شرکت Blue Ribbon Sports این کفش را به اشتباه و به‌عنوان کفش مخصوص دویدن فروخته بود. بُوِرمن کفش‌های مور را مورد بررسی قرار داد و متوجه شد که این کفش‌ها در قسمت پاشنه و جلوی کفش دارای اسفنج هستند اما در قسمت قوس کفش هیچ‌چیزی قرار نگرفته است. این حادثه آغازی بود برای طراحی یکی از ماندگارترین کفش‌های نایک توسط بیل بُوِرمن.

بُوِرمن طراحی این کفش را عوض کرد. او قسمت‌های داخلی کف کفش را با بالشتک‌های نرم پر کرد، قسمت جلو و بالای پاشنه‌ی کفش اسفنج نرم گذاشت و برای قسمت میانی آن از اسفنج سفت استفاده کرد و درنهایت در قسمت زیرین آن لاستیک سفت قرار داد. او در سال 1965 این نمونه طرح را برای سازندگان کفش‌های Tiger ارسال کرد. یک ماه بعد آن‌ها موافقت خودشان را اعلام کردند. آن‌ها طراحی بُوِرمن را مقداری تغییر دادند تا فشار کمتری به تاندون‌های پا  وارد شود. در تابستان همان سال شکستگی پای کنی مور بهبود پیدا کرد و او با کفش‌های جدید بُوِرمن به دوندگی ادامه داد.

شرکت Tiger در سال 1967 این مدل از کفش‌ها را با نام Tiger Cortez و به‌عنوان بهترین و راحت‌ترین کفش‌ها برای دویدن در مسیر طولانی معرفی کرد. آن‌ها همچنین اعلام کردند که این کفش‌ها به دلیل پاشنه‌ی نرمی که دارند می‌توانند ضربه‌ی حاصل از قدم برداشتن را جذب کنند. مشتری‌ها از این مدل کفش بسیار استقبال کردند. بُوِرمن و نایت بعد از تغییر دادن نام Blue Ribbon Sports به Nike، این مدل از کفش‌ها را با طراحی جدید ارائه داده و نام آن را Nike Cortez گذاشتند. این کفش تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین محصولات آن‌ها شد و تا امروز به‌عنوان یکی از طراحی‌های نمادین این شرکت باقی مانده است.     

طرح Waffle Trainer

Cortez اولین طراحی بُوِرمن بود که تبدیل به سبک‌ترین کفش ورزشی مخصوص دویدن شد. او همچنان به فکر بهبود دادن کفش‌های مخصوص دوندگی بود. او می‌خواست لایه‌‌های زیرین کفش را طوری طراحی کند که نیازی به استفاده از میخ‌های فلزی نداشته باشند و درنتیجه سبک‌تر شوند. صبح یکی از روزها و هنگام صرف صبحانه، او درحالی‌که مشغول ریختن شربت روی شیرینی وافل خود بود فکر جدیدی به ذهنش رسید.

او به این نتیجه رسید که از دستگاه وافل‌پزی همسرش می‌تواند برای شکل دادن کفی کفش استفاده کند. او بلافاصله ایده‌ی خود را عملی کرد و فوم مخصوص کفی کفش را داخل دستگاه گذاشت. بُوِرمن متاسفانه در اولین تلاش فراموش کرد که دستگاه را چرب کند درنتیجه نتوانست نتیجه‌ی خوبی بگیرد. اما درنهایت این ایده‌ی او منجر به طراحی یک کفش انعطاف‌پذیر، جدید و سبک شد. این مدل کفش در سال 1972 با نام Moon Shoe شناخته شد. دلیل نام‌گذاری آن هم این بود که ردپایی که از کف این کفش به جای می‌ماند شبیه به آثار به جا مانده از ردپای فضانوردان در سطح ماه است. بُوِرمن طراحی این مدل را کمی توسعه داد و در سال 1974 با نام Waffle Trainer شناخته شد.

مدل Nike Air Max

Nike Air Max یک خط تولیدی کفش است که در سال 1987 توسط نایک راه‌اندازی شد. این مدل از کفش‌ها را تینکر هتفیلد طراحی کرد. او بسیاری از کفش‌های بسکتبال ایر جردن را نیز طراحی کرده است. در طراحی پاشنه‌ی این مدل کفش‌ها از کپسول‌های بزرگ هوا استفاده شده است که از بیرون هم قابل مشاهده هستند. این مدل از کفش‌ها نیز خیلی زود در میان مصرف‌کنندگان به محبوبیت رسیدند.  

بیل بُوِرمن، از مربی‌گری فوتبال تا طراحی کفش‌های نایک

زندگی شخصی

بیل بُوِرمن در تاریخ 19 فوریه سال 1911 در شهر پورتلند در ایالت اورگان به دنیا آمد. او به ورزش فوتبال علاقه‌ی زیادی داشت و در سال 1929 برای تحصیل در رشته‌ی روزنامه‌نگاری وارد دانشگاه شد. او بعد از فارغ‌التحصیلی به یاد گرفتن بیولوژی و مربی‌گری فوتبال در دبیرستان فرانکلین پرداخت و در سال 1935 به شهر مدفورد رفت و مربی‌گری تیم فوتبال را آغاز کرد. بیل بُوِرمن در سال 1936 با باربارا یانگ ازدواج کرد و صاحب 3 فرزند پسر شد.

بیل بُوِرمن در طول 24 سالی که مربی ورزشی دانشگاه اورگان بود توانست افتخارات و عناوین قهرمانی زیادی را برای این دانشگاه به ارمغان بیاورد. که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به 31 ورزشکار المپیک، 12 ورزشکار دارنده‌ی رکورد و 22 قهرمان انجمن ملی ورزش دانشگاهی اشاره کرد. او در سال 1973 از مربی‌گری کناره‌گیری کرد و تمرکز خود را روی تولید کفش‌های نایک گذاشت.

ورود به صنعت کفش‌ سازی

بیل بُوِرمن در اواخر دهه‌ی 1950 از کیفیت کفش‌های مخصوص دوندگی که از چرم و آهن تهیه می‌شدند و وزن زیادی داشتند ناراضی بود. او نامه‌های زیادی به شرکت‌‌های تولید کفش نوشت و به آن‌ها ایده‌هایی برای بهبود کیفیت کفش‌هایشان پیشنهاد داد. اما هیچ‌کدام از شرکت‌ها پیشنهادهای او را نپذیرفتند. بیل درنهایت تصمیم گرفت که خودش دست به کار شود و با کم کردن وزن کفش‌های موجود، در زمان دویدن دوندگان صرفه‌جویی کند. او در نهایت کفش‌های جدیدی را برای شاگردان خود تهیه کرد.

بورمن معتقد بود که هر کفش باید 3 ویژگی اصلی داشته باشد: یعنی سبک، راحت و بادوام باشد. برای شروع، او کفش‌های ورزشی موجود در بازار را با اره از هم شکافت تا آناتومی آن‌ها را به‌طور دقیق بررسی کنید. سپس با استفاده از صفحات فلزی و پلاستیکی، رویه‌های متنوعی به وجود آورد. درنهایت یک سازنده‌ی کفش به او نشان داد که چگونه بتواند الگوهای کفش را طراحی کرده و بسازد.

فیل نایت یکی از شاگردان بُوِرمن و اولین نفری بود که کفش‌های ساخته شده توسط او را امتحان کرد. او در سال 1958 یک رژیم غذایی و ورزشی برای نایت تهیه کرد و در پایان نوشت: «اگر یک جفت کفش با کفی مناسب داری برای من بفرست. من تا شروع مدارس آن‌ها را آماده خواهم کرد.» نایت کفش‌های خودش را برای او فرستاد و بُوِرمن آن‌ها را با توجه به سایز پای نایت آماده کرد. چندین سال بعد نایت در یکی از مصاحبه‌های خود گفت: «بُوِرمن اولین کفش‌های دست‌ساز خودش را برای من آماده کرد نه به این دلیل که من یکی بهترین دوندگان تیم ورزشی او بودم، بلکه به این دلیل که فکر می‌کرد امتحان کردن روی من ریسک کمتری دارد.» درنهایت نایت از کفش‌ها برای تمرین‌های ورزشی استفاده کرد اما زیاد آن‌ها را نپوشید. یکی از هم‌تیمی‌های او به نام اوتیس دیویس کفش‌های او را دید و آن‌ها را امتحان کرد. و به‌قدری از آن‌ها خوشش آمد که حاضر نشد آن‌ها را به نایت برگرداند. دیویس با همان کفش‌ها در مسابقات دوی 400 متر المپیک سال 1960 شرکت کرد و توانست برنده‌ی مدال طلا شود.

بیل بُوِرمن فعالیت‌های خودش را ادامه داد و با کشیدن و اندازه‌گیری کردن سایز پای شاگردانش برای آن‌ها کفش‌های دست‌ساز تهیه کرد. او برای ساختن این کفش‌ها از مواد متنوعی مانند چرم کانگورو، پارچه‌ی مخمل، پوست مار و پوست ماهی استفاده کرد تا بتواند به وزن و خاصیت ارتجاعی مورد نظر خود برسد.

در سال 1960 او نامه‌ای به شرکت پورتلند نوشت و از آن‌ها درخواست کرد تا برای ساختن میخ کفش برای او آهن بفرستند. او در نامه‌ی خود نوشت: «بیشتر کفش ‌سازان آمریکایی علاقه‌ای به ایده‌های ما برای ساختن کفش ندارند. در حال حاضر کفش‌های آلمانی بهترین کفش‌های موجود در بازار هستند اما آن‌ها هم لایه‌ی زیرین مناسبی ندارند. من معتقدم که کفش‌های من بهترین کفش‌های موجود در دنیا هستند و به دنبال شخصی هستم که در ساختن آن‌ها با من همکاری کند.»

این فرصت زمانی برای بُوِرمن محیا شد که نایت در طی سفری که به ژاپن داشت با کفش‌های Tiger آشنا شد و چند نمونه از آن‌ها را برای بُوِرمن فرستاد. بعد از این اتفاق همکاری تجاری بین بُوِرمن و نایت شکل گرفت. همکاری بین این مربی ورزشی و شاگردش سال‌های زیادی ادامه داشت تا اینکه بیل بُوِرمن در سال 1999 و در سن 88 سالگی درگذشت.

داستان زندگی فیل نایت

فیل نایت در تاریخ 24 فوریه سال 1938 در شهر پورتلند در ایالت اورگان به دنیا آمد. پدر او وکیل بود و در صنعت چاپ روزنامه فعالیت می‌کرد. پدر فیل از دادن یک شغل تابستانی به او در نشریه خودش امتناع کرد و معتقد بود که فیل خودش باید شغل موردعلاقه‌اش را پیدا کند. بنابراین فیل به نشریه‌ای که رقیب پدرش بود رفت و در شیفت شب این نشریه مشغول به کار شد. او هر روز جدول امتیازبندی مسابقات ورزشی را تهیه می‌کرد و مسیر 11 کیلومتری تا خانه‌شان را می‌دوید.

نایت تحصیلات خودش را در دانشگاه اورگان ادامه داد و در سال 1959 در رشته‌ی روزنامه‌نگاری از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. او سپس وارد ارتش شد و به مدت 1 سال در آنجا خدمت کرد و بعد از آن در دوره‌ی کسب‌و‌کار دانشکده‌ی تحصیلات تکمیلی استنفورد ثبت‌نام کرد. او در این کلاس‌ها متوجه شد که علاوه ‌بر ورزش به کارآفرینی نیز علاقه‌ی زیادی دارد. او تحصیلات خود را ادامه داد و در سال 1962 با مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌ی مدیریت کسب‌و‌کار فارغ‌التحصیل شد. او در سال‌های بعد و بعد از سفر به ژاپن همکاری خودش را با بیل بُوِرمن آغاز کرد.

فیل نایت در سال 2015 اعلام کرد که می‌خواهد از ریاست نایک کناره‌گیری کرده و آن را به مدیرعامل شرکت یعنی مارک پارکر بسپارد. او تا 1 سال بعد نیز در تصمیم‌گیری‌های شرکت دخالت داشت و در سال 2016 بازنشسته شد.

وضعیت کنونی برند نایک در بازار

بیل بُوِرمن و فیل نایت شرکتی را گسترش دادند که در سال 2012 ارزش آن بیش از 240 میلیارد دلار اعلام شده است. این برند دارای زیرمجموعه‌هایی از جمله کانورس (تولید کننده کفش‌های آل‌استار) و همچنین  هارلی اینترنشنال است. این روزها شرکت نایک بیش از 44 هزار کارمند در سراسر دنیا دارد. و علاوه‌ بر کفش‌ محصولات ورزشی دیگری نیز تولید می‌کند.

شرکت نایک موفقیت خودش را مدیون نوآوری‌های مداوم در صنعت تولید کفش و سرمایه‌گذاری‌های به‌موقع است. این شرکت با لوگوی ساده و شعار معروفش یعنی «فقط انجام بده»، محصولات ورزشی زیادی را برای خانم‌ها و آقایان تولید کرده است. این شرکت حامی مالی ورزشکاران بزرگی در سراسر جهان است. و همچنین انجمن‌های بزرگ ورزشی مانند NFL و NBA و رویدادهای ورزشی بزرگ مانند المپیک را حمایت می‌کند. از دیگر عوامل موفقیت این برند می‌توان به همکاری کردن با ستارگان دنیای ورزش از سال 1980 تا به امروز اشاره کرد. مایکل جردن یکی از اولین و محبوب‌ترین تبلیغ کنندگان این برند بود. او به قدری محبوب بود که همکاری خودش را با نایک ادامه داد و خط تولید کفش‌هایی با نام ایر جردن را راه‌اندازی کرد. درنهایت باید بگوییم که نایک از تمام فرصت‌های موجود در بازار برای افزایش درآمد و ارائه‌ی محصولات خود استفاده می‌کند که ازجمله‌ی آن‌ها می‌توان سرمایه‌گذاری در اقتصاد چین و ظهور پررنگ‌تر در تولید محصولات زنانه را نام برد.