امتحان همیشه برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان مهم بوده است چراکه در درجه اول میزان آموختگی دانش‌آموز دانسته می‌شود و معیار سنجش درس خواندن او است و علاوه بر این، می‌تواند در مراحل بعدی تحصیلی او نیز موثر باشد؛ مثلا ورودی یک مدرسه خاص نیاز به معدل خاصی داشته باشد و یا سوابق تحصیلی در نتیجه کنکور که در سال‌های اخیر به فرآیند ارزیابی داوطلبان اضافه شده، بر انتخاب رشته و دانشگاه او موثر باشد.
به گزارش به نقل از روزنامه ابتکار ،در کنار درس خواندن اما شرایط جسمی و روحی دانش‌آموزان نیز در نتیجه امتحان مهم هستند و نمی‌توان تمام نتیجه امتحان را به میزان درس خواندن دانش‌آموز ربط داد. این روزها که در ایام امتحانات برخی مقاطع هستیم و به امتحانات برخی مقاطع دیگر نیز نزدیک می‌شویم، مرور شرایطی که می‌تواند دانش‌آموزان و حتی دانشجویان را در وضعیت مطلوب‌تری به جلسه امتحان برساند، مهم است.
اگر کسانی را که اصطلاحا «درس نخوان» هستند را کنار بگذاریم، بسیاری تنها مطالعه زیاد در طول زمان تحصیل را راه موفقیت در امتحانات می‌دانند و برخی دیگر هم خواندن‌های شدید شب امتحانی را ترجیح می‌دهند.
برخی که حساسیت بیشتری در این زمینه دارند، هر دو راه را با هم پی می‌گیرند. به هر حال اصل موضوع این است که به عقیده اغلب دانش‌آموزان، دانشجویان، والدین، معلمان و اساتیدشان، آنچه موفقیت در امتحان را تضمین می‌کند، خواندن و یادگیری دروس است. البته این موضوع بسیار مهم است. اصولا ناآموخته نمی‌تواند در امتحان از چیزهایی که نمی‌داند موفق شود.
اما این همه ماجرا نیست. چه بسا دانش‌آموزان و دانشجویانی که علی‌رغم خواندن زیاد، در امتحان موفق نشده‌اند. دلایلی مثل بی‌خوابی شب امتحان، بیماری، استرس فراوان و دلایل دیگر که می‌تواند موجب ایجاد اختلال در تمرکز و بازیابی حافظه فرد شود، ممکن است باعث شوند که آموخته‌ها در زمان امتحان مجال بروز نیابند و در‌نتیجه، نتیجه امتحان چنانکه باید با میزان خواندن یا یادگیری فرد مطابق نباشد.
همین موضوع نشان می‌دهد که سلامت جسم و روح نیز در کنار مطالعه و یادگیری، مثلثی را تشکیل می‌دهند که از جمله عوامل موفقیت در امتحانات به شمار می‌روند.
تغذیه امتحانی!
تغذیه، موضوع مهمی در سلامت و شرایط فرد برای آمادگی در ایام امتحانات است. خدیجه رحمانی متخصص تغذیه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان در‌این‌باره اظهار کرد: دانش‌آموزان در ایام امتحانات باید به تغذیه خود توجه کنند تا بتوانند این ایام را به خوبی پشت سر بگذارند؛ یکی از بهترین راه‌ها برای اطمینان از تامین نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان، استفاده از 6 گروه اصلی غذایی است که باید در برنامه غذایی روزانه از آن استفاده شود.
رحمانی بیان کرد: 6 گروه اصلی غذایی که دانش‌آموزان باید از آن استفاده کنند شامل نان و غلات، گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزها، گروه میوه‌ها و سبزیجات و گروه شیر و لبنیات است.
این متخصص تغذیه ادامه داد: صبحانه از مهم‌ترین وعده‌های غذایی برای دانش‌آموزان به شمار می‌رود؛ دانش‌آموزانی که صبحانه نمی‌خورند در یادگیری مطالب و درک مطالب ضعیف هستند که قدرت خلاقیت و ابتکار آنها را کم می‌کند بنابراین نخوردن صبحانه باعث کمبود موادغذایی روزانه است که چه بسا در وعده‌های دیگر غذایی جبران نشود.
وی گفت: مطالعات اخیر نشان داده که تغذیه صحیح در قدرت یادگیری تاثیر بسزایی دارد و نخوردن صبحانه می‌تواند تاثیرات منفی بر تمرکز و یادگیری آنها داشته باشد. نخوردن صبحانه باعث کاهش قدرت یادگیری می‌شود. رحمانی با بیان اینکه دانش‌آموزان باید به خواب و خوراک خود اهمیت دهند، گفت: خواب و خوراک منظم فرآیند درک یادگیری را زیاد می‌کند.
توصیه می‌شود به خواب خود توجه و استرس خود را کنید. این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه اصلاح الگوی رفتار خواب و غذا در تقویت حافظه کوتاه‌مدت تاثیر بسزایی دارد، گفت: دانش‌آموزان حتما باید در روز سه وعده اصلی شامل صبحانه، ناهار و شام را میل کنند. دانش‌آموزان از مصرف تنقلات در ایام امتحانات خودداری کنند.
وی یادآوری کرد: دانش‌آموزان از مصرف تنقلات مثل شیرینی و چیپس و پفک خودداری کنند. می‌توانند برای تقویت خود از مغزها مانند بادام، گردو، پسته و فندق استفاده کنند.
نیاز به روان آرام برای روزهای امتحان
اما سلامت جسم به تنهایی شرایط مناسب برای ایام امتحانات را فراهم نمی‌کند بلکه روح و روان دانش‌آموزان نیز در این ایام به آرامش و دوری از استرس نیاز دارد تا بتوان با استفاده و بهره‌گیری از حداکثر ظرفیت مغز و حافظه، در امتحانات موفق شد. یک متخصص روانشناس کودک با اشاره به تنش‌های روانی دانش‌آموزان در ایام امتحانات، چند راهکار روانشناسی برای پیشگیری از بروز اضطراب و استرس‌های دانش‌آموزان ارائه کرده است.
مژگان ناقل، با بیان اینکه به طور کلی سطح بهینه اضطراب برای عملکرد بسیار مهم است، افزود: اضطراب جنبه انگیزشی دارد و سطح بهینه آن برای تحقق یافتن اهداف لازم است؛ این درحالی است که اگر اضطراب از سطح بهینه خود بیشتر شود، فرد در عملکرد دچار اختلال می‌شود و این اختلال ممکن است در بلندمدت به فرد آسیب برساند.
این روانشناس با بیان اینکه برخی از دانش‌آموزان در ایام امتحانات به دلایل مختلف، استرس‌های آسیب‌زایی را تجربه می‌کنند، یادآور شد: کمال‌گرایی و انتظارات بیش از حد والدین در دوران امتحانات یکی از مسائلی است که باعث تنش‌های روانی دانش‌آموز می‌شود به طوری که کودک در زمان امتحان مدام از این مسئله می‌هراسد که اگر نتواند انتظار والدینش را برآورده کند و امتیاز کامل دریافت نکند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ چراکه متاسفانه ممتاز بودن به خصوص در دوران دبستان با نمره تعریف می‌شود و شایستگی‌های اخلاقی کودکان برای والدین چندان ارزشی ندارد.
وی نداشتن اعتماد به نفس و تحریف‌های شناختی را نیز از دیگر عوامل بروز استرس در کودکان دانست و گفت: افکار تحریف شده باعث می‌شود که کودک مدام در ذهن خود مرور کند که شاید از امتحان نتیجه خوبی دریافت نکند و این مسئله نیز منجر به استرس و اضطراب دانش‌آموزان در ایام امتحانات می‌شود.
بنابر اظهارات ناقل، افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، کابوس‌های شبانه، اختلالات خوابی، فرار از مدرسه، شب ادراری، پرخاشگری، افت تحصیلی و انزوا از عوارض روانی و جسمانی استرس‌های آسیب‌زا در ایام امتحانات به شمار می‌رود. این روانشناس کودک افزود:
درصورتی که این نوع از استرس‌های آسیب‌زا، اصلاح و درمان نشود و به صورت مزمن در فرد تداوم یابد، به طور حتم عملکرد، روابط و زندگی شخصی فرد تحت تاثیر قرار می‌گیرد به طوری که شاید در زندگی فردی او در آینده همه چیز مهیا باشد اما فرد احساس خوشبختی نکند. این موضوع به دلیل فشارهای روانی است که فرد در دوران کودکی تجربه کرده است.
لذا والدین باید آگاه باشند که کودکان‌شان را تحت فشار قرار ندهند. وی با بیان اینکه والدین باید در این ایام برای فرزندشان نقش حمایتی ایفا کنند، تصریح کرد: والدین می‌توانند هنگام مشاهده استرس و اضطراب در فرزندشان با جمله‌های آرامش‌بخش از فرزندشان حمایت کنند و از طرفی دیگر برنامه‌ریزی مناسب والدین برای فرزندشان باعث می‌شود که دانش‌آموزان با الزامات درس کنار بیایند و از استرس به دور باشند.
البته والدین نباید با کودکان‌شان درس بخوانند و برای فرزندان‌شان تمرین حل کنند بلکه باید برای آنها سوال‌های «باز پاسخ» طرح کنند و اجازه دهند ادامه راه‌حل‌های آن سوال را کودک به تنهایی پاسخ دهد زیرا زمانی که بچه‌ها بر روی موضوعی تسلط داشته باشند، از ترس و اضطراب‌شان کاسته خواهد شد.
وی در ادامه برای کاهش استرس و اضطراب نیز به دانش‌آموزان توصیه‌هایی ارائه کرد و گفت: دانش‌آموزان سعی کنند که ذهن خود را از افکار منفی خالی کنند، مثبت اندیشی کنند و جمله‌هایی مانند اینکه من برای امتحان آماده‌ام و به خوبی از عهده آن بر می‌آیم را در ذهن خود مرور کنند. همچنین هنگام احساس نگرانی، تمرین تنفس عمیق شکمی را انجام دهند.
