بهترین نقش‌ آفرینی‌ های پیمان معادی

پیمان معادی از معدود هنرمندان بدون حاشیه سینمای ایران است. کسی که می‌توان او را به تعبیری یک ایرانی-آمریکایی دانست که در آمریکا متولد شد و در کودکی به ایران بازگشت. پیمان معادی سال‌ها پیش‌تر از اینکه فیلم بسازد یا بازیگر باشد، به عنوان فیلمنامه‌نویس در سینمای ایران فعالیت می‌کرد. او فیلمنامه‌های مطرحی مانند «کما» و «آواز قو» و «کافه ستاره» را در کارنامه سینمایی خود دارد.
اما حضورش در فیلم‌های ایرانی و هالیوودی در سال‌های اخیر نشان داده است که بازیگری را هم خوب بلد است و می‌تواند از عهده ایفای نقش‌های خاص و سخت بربیاید. در این یادداشت به بهانه تولد او نگاهی انداخته‌ایم به پنج نقش‌آفرینی برترش در سینمای ایران.

همچنین بخوانید:
بررسی فیلم «متری شش و نیم»: از تبار پایین‌شهر و بن‌بست‌های باریک

«درباره الی»

اولین حضور پیمان معادی بر پرده سینما در بهترین فیلم اصغر فرهادی رقم می‌خورد. او نقش یکی از جوانان آن جمع «بچه‌های دانشکده حقوق»‌ را بازی می‌کند و البته یکی از سرسخت‌ترین‌ها و جدی‌ترین‌هایشان. همسرش با بازی مریلا زارعی معلوم است چندسالی از خودش بزرگ‌تر است و این مناسبات خاصی را به رابطه آن‌ها می‌بخشد. هم از طرفی او را جدی‌تر می‌کند و از طرف دیگر در مواجهه با همسرش گاهی شبیه به یک پسرک جوان می‌شود.
یکی از نکات بازی معادی در «درباره الی»‌ رابطه‌اش با بچه‌هاست. هم خودش بچه دارد و هم با بچه‌های رفقایش رابطه خوبی دارد و به عبارتی طرف حساب آن‌هاست و باید شیرفهمشان کند که درباره الی به نامزدش چه بگویند. رابطه میان او و فرزندش و همچنین همسرش با فرزندشان یکی از همان نقاط طلایی مناسبات میان این زوج است و از معدود لحظاتی که او می‌تواند از آن قالب جدی یک مرد حقوقی بزند بیرون و همراه پسرش، به کودک درون خود مجال بروز دهد، ضمن اینکه جلوتر می‌بینیم که در مقابل همسرش از کودکانگی فرزندش دفاع می‌کند.
هرچند چهره معادی تا پیش از این برای تماشاگر شناخته شده نیست اما خیلی زود به آن خو می‌گیرد و بعد از شهاب حسینی که نقشش اصلی‌تر است، همه نگاه‌‌ها روی اوست.

«جدایی نادر از سیمین»

دومین تجربه بازیگری معادی هم با فرهادی رقم می‌خورد، اینبار اما در نقشی بسیار متفاوت. نادر؛ مردی است با مناسبات یک زندگی کارمندی که در پی سرباز زدن از مهاجرت به خارج از کشور، در روابط خانوادگی خود دچار مشکل می‌شود و این داستان‌های بعدی را با خود در پی دارد.
دو نکته برجسته شخصیت‌پردازی پیمان در «درباره الی» که آن کاراکتر را ویژه می‌کرد، در شخصیت نادر هم وجود دارد و تشدید شده است و از این حیث حتی می‌توان نادر را ادامه‌ای بر پیمان «درباره الی» دانست.
اگر پیمان جدی بود، نادر در اینجا مصمم است و مهم‌تر از آن جدیتش اجازه نمی‌دهد به هیچ قیمتی زیر بار حرف زور برود. او مردی منطقی است که باید در برابر احساسات شدید و طغیان غیرقابل کنترل همسرش بیاستد و درحالیکه در موضع اتهام قرار دارد، باید از خود دفاع کند.
منطق و شخصیت رفتاری خود معادی در این‌جا کمک ویژه‌ای به او کرده است تا بتواند یک نادر منطقی و جدی خلق کند که به کسی باج نمی‌دهد و در بخش پایانی فیلم، جایی که خود را در برابر اصرار و نگرانی همسرش برای دخترشان، خلع سلاح‌شده می‌یابد و تن به مصامحه با خانواده شاکی می‌دهد و به خانه آن‌ها می‌رود، ناراحتی و معذب بودن از حضور در آن‌جا، در تک‌تک اکت‌های ریز و درشتش دیده می‌شود و تماشاگر را با خود همراه می‌کند.
رابطه خوب و باورپذیری که با دخترش در فیلم می‌سازد، در مقابل سراسیمگی و فاصله مادر با او، هم یکی از اصلی‌ترین المان‌هایی است که باعث می‌شود تماشاگر حق را به او بدهد. «جدایی نادر از سیمین» با درخشش بین‌المللی خود خصوصا در اسکار، باعث می‌شود تا پیمان معادی مورد توجه سینمای آمریکا قرار بگیرد و در چند تجربه بعدی خود بازی در فیلم‌ها و سریال‌های هالیوودی را در کنار بازیگران مطرحی مانند مورگان فریمن و کریستین استوارت، تجربه کند. «کمپ ایکس ری»، «آخرین شوالیه» و «13 ساعت: سربازان مخفی بنغازی» از جمله این فیلم‌ها هستند.

«ابد و یک روز»

پیمان معادی بعد از بازی در «جدایی» سراغ ساخت اولین فیلمش «برف روی کاج‌ها» می‌رود که یک تجربه اول البته نه‌چندان خوب و پر از پوز و ادعاست و بعد هم مدتی را در سینمای آمریکا می‌گذراند. بازی در «ملبورن» نیما جاویدی تجربه موفقی برای او نیست و از آن‌جایی که فیلم همه‌چیزش اسکی رفتن از روی دست اصغر فرهادی و سبک به‌خصوصش است، کاراکتر او هم نمونه دست چندمی از همان چیزی است که پیشتر بهترش را در آثار فرهادی دیده‌ایم. سومین بازی ویژه معادی که البته انتخاب بسیار خاص و غیرمنتظره‌ای هم هست، در «ابد و یک روز» فیلم اول سعید روستایی اتفاق می‌افتد. فیلمی که نه به شکل بازی و مضمونی آثار قبلی معادی ربطی داشته و شاید نه حتی به زیست خودش به عنوان پسر یک تاجر بزرگ و متمول.
در فیلم‌های مهم قبلی یکی از نکاتی که منجر به گیرایی نقش‌آفرینی معادی می‌شد، جدیت و پافشاری بر اصول اخلاقی و طبقاتی‌ای بود که انگار از جایی از وجود خود معادی نشات می‌گرفت و به‌نظر می‌رسید که اصلا نیازی نیست نقشش را «بازی کند» و فقط کافیست آن‌را شبیه به خود متشخص واقعیش زندگی کند. حضور در «ابد و یک روز»‌ اما اولین جایی بود که معادی باید نشان می‌داد در فن بازیگری چند مرده حلاج است و حالا نقش یک مرد پایین شهری پر دوز و کلک را که هیچ ربطی به خود او ندارد، چطور قرار است به اجرا دربیاورد. ضمن اینکه برخلاف فرهادی که معتقد به بازی‌های تقلیل گرایانه و بدون اکت‌های اغراق‌آمیز است، فضای سوپر ملودراماتیک فیلم روستایی، یک اغراق و ننه من غریبم بازی خاص خودش را می‌طلبید که پیش از این در بازی معادی ندیده بودیم اما اینجا به‌خوبی از پس درآوردن به‌اندازه و به‌جای این اغراق برآمده بود.
بازی معادی در «ابد و یک روز» گرم و دلنشین است. او راحت و روان در قالب شخصیت مرتضی می‌غلتد و شکل او را به‌خود می‌گیرد و در لحظات حساس تاثیر دوچندانی بر مخاطب خود می‌گذارد. اما ته ته‌اش هنوز رگه‌هایی از آن «بچه خیابان‌های ولنجک» در بازیش مشهود است که نتوانسته کنارش بگذارد و اگر در بازی او دقیق شویم قابل ردیابی است.

«متری شیش و نیم»

دومین همکاری سعید روستایی و پیمان معادی یکی از نفس‌گیرترین داستان‌های اکشن پلیسی و یکی از بهترین و به‌یادماندنی‌ترین پلیس‌های سینمای ایران را نتیجه می‌بخشد.
پیمان معادی در این فیلم در نقش یک پلیس جوان در ستاد مبارزه با مواد مخدر را بازی می‌کند که به‌دنبال دستگیری بزرگترین باند تولید شیشه در ایران و دو سرکرده‌اش یعنی ناصر خاکزاد و ژاپنی هستند. صمد، این پلیس بی‌اعصاب، هم روی کاغذ و در میان سطور فیلمنامه به‌خوبی پرداخته شده است و هم پیمان معادی سعی ویژه‌ای در باورپذیر کردن او داشته. پلیسی خشن و بددهن که بدش نمی‌آید گاهی هم حرصش از دنیا و معضلاتش را سر زندانی‌ها و خلافکارها خالی کند. خشونت صمد در این فیلم نکته غیرمنتظره بازی معادی است. هرچند او قبل از این هم در عموم نقش‌آفرینی‌های خود آدمی جدی و سرسخت بوده اما هرگز این میزان از خشونت کلامی و دستی را نداشته و اساسا تماشاگر هم از تشخص او اصلا انتظار کتک‌کاری و فحش و بد و بیراه گفتن را ندارد.
اما این خشونت صورتی روانی هم دارد که شاید حتی تاثیرگذاریش بیشتر هم باشد. او از تحقیر کردن مجرم لذت می‌برد و این برایش به یک عقده‌گشایی می‌ماند. مثلا صحنه‌ای که خاکزاد را در خیابان برای لحظه‌ای رها می‌کند و او چند قدمی می‌دود اما متوجه می‌شود راه فراری برایش نمانده است را به‌یاد بیاورید؛ لبخند تحقیرآمیز معادی بعد از فرار و بازگشت خاکزاد به داخل ماشین عمیقا تماشاگر را دچار غلیان عاطفی می‌کند.
ضمن اینکه مهم‌ترین پیشرفت شخصی معادی در بازیگری در «متری شیش و نیم» در حذف کامل آن «بچه خیابان‌های ولنجک» از جنس اجرایش است. دیگر خبری از آن بچه متشخص بالاشهر در استایل او نیست و بددهنی‌ها و خشونت پرعقده‌اش آن‌را زیر خود پنهان کرده است.

«ناگهان درخت»

هرچند این فیلم هنوز اکران نشده اما حیف است نامش در این لیست نباشد چرا که بی‌شک یکی از خاص‌ترین بازی‌های پیمان معادی را شامل می‌شود. «ناگهان درخت» فیلمی است که در همان پلان ابتدایی پیش از تیتراژش تماشاگر را شیفته نقش اول مردش با بازی پیمان معادی می‌کند.
در فیلم فانتزی «ناگهان درخت» که تمامیتش به یک رویای نیمه‌شب می‌ماند، پیمان معادی نقشی بامزه، فانتزی و خواستنی را بازی می‌ند که نمونه‌اش را پیش از این در کارنامه بازیگری او ندیده‌ایم. برخلاف همیشه و برخلاف آن‌چه که تماشاگر از جدیت، سبعیت و روحیه مردانه خشن در همه بازی‌ها معادی به‌یاد می‌آورد در «ناگهان درخت» او یک مرد بسیار کول و آرام و بی‌خیال است که انگار خود را در جریان باد رها کرده و با آن سبک‌بالانه در عوالم خیالش پرواز می‌کند.
او در «ناگهان درخت» هرچند نقش مردی در آستانه میانسالی را بازی می‌کند اما همزمان یک پسربچه کوچک لوس و مامانی هم هست که مدام احتیاج به مراقبت و توجه دارد. در برابر شخصیت و بازی سرد و بی‌روح مهناز افشار، او بسیار گرم و صمیمی و دوست‌داشتنی است و همه توجه و فوکوس تماشاگر را به‌سمت خود می‌کشد.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.