مرکز تحقیقات گوارش و کبد
1- علت سرطان معده
هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori)
این نوع باکتری که منجر به زخم معده و التهاب معده و علائم ورم معده می‌شود یکی از علل اصلی سرطان معده شناخته می‌شود.
این نوع باکتری انواع مختلفی دارد که برخی از آن‌ها خطرناک‌ترند.
آزمایش خون می‌تواند نوع آن‌ها را مشخص کند. هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) را می‌توان با آنتی‌بیوتیک درمان کرد به همین دلیل می‌توان گفت چرا آمار این نوع سرطان از سال 1930 رو به کاهش است.
تنها راه تشخیص این نوع باکتری آزمایش خون است. اگر والدین، خواهر، برادر یا فرزندی دارید که سرطان معده دارند حتماً آزمایش دهید.
علائم سرطان معده
علائم سرطان معده اغلب نامشخص است و متأسفانه بسیاری از بیماران در مراحل پیشرفته متوجه بیماری خود میشوند.
اکثریت قریب به‌اتفاق این بیماران با علائم مبهمی مانند ناراحتی در قسمت بالای معده یا سوءهاضمه، بی‌اشتهایی، استفراغ، آروغ یا عدم توانایی در خوردن وعده غذایی زیاد مواجه میشوند.
علائم دیگری مانند کاهش وزن بی‌دلیل، ضعف و خستگی همراه باکم خونی نیز می‌تواند دیده شود.
این علائم سرطان معده اغلب در بیماران مبتلابه زخم معده یا گاستریت دیده می‌شود به همین دلیل احتمال دارد در بیمارانی که سرطان معده آن‌ها خوش‌خیم است بیماری آن‌ها با زخم معده اشتباه گرفته شود.
نشانه‌های سرطان دیگری مانند خون بالا آوردن یا مشکل در بلعیدن غذا که کمتر شایع است نیز باید فوراً موردبررسی قرار گیرند. در مواردی که سرطان پیشرفته شده است تورم شکمی نیز دیده می‌شود.
2- سرطان روده باریک
عوامل خطرساز
مذکر بودن، سن بالا، سابقه سرطان روده در خانواده، مصرف دخانیات و الکل، بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن موجود در گندم و جو)؛ بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)، سابقه سرطان روده بزرگ، رژیم غذایی نامناسب، مصرف فیبر کم، مصرف بیش‌ازاندازه قند و شکر و مواد غذایی پرنمک یا دودی شده
علائم ابتلا
درد شکم همراه با تهوع، نفخ و کاهش اشتها از علائم این سرطان هستند.
خستگی، کاهش وزن، کم‌خونی ناشی از فقر آهن، تهوع و استفراغ شدید به دلیل انسداد در روده کوچک، مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ و زردی پوست نیز ممکن است نشان‌دهنده پیشرفت بیماری باشند.
تشخیص
بررسی عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده باریک، آزمایش خون و بررسی تعداد گلبول‌های خونی برای تشخیص کم‌خونی، آندوسکوپی دستگاه گوارش، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی ناحیه شکم، کولونوسکوپی و تست باریوم.
3- سرطان کبد
کبد بزرگ‌‌ترین ارگان شکم است و پشت دنده‌ها در سمت راست بدن قرار دارد. وظیفه اصلی آن نیز پاک‌سازی خون از مواد مضر است.
کبد همچنین با تولید صفرا و آنزیم‌های خاص به هضم غذا کمک می‌کند. اغلب سرطان‌‌‌های بدخیم کبد از سلولهای هپاتوسیت کبد آغاز میشوند. بااین‌حال بعضی تومورهای کبد نیز خوش‌خیم هستند.
عوامل خطرساز
عفونت با ویروس هپاتیت یا ویروس هپاتیت، مصرف بیش‌ازحد الکل، آفلاتوکسین (ماده سمی تولیدشده توسط انواع خاصی از کپک‌‌‌ها روی بادام‌زمینی، ذرت و سایر حبوبات و دانه‌‌‌های کهنه و غیربهداشتی)، بیماری ذخیره‌‌‌ای آهن (ذخیره بیش‌ازحد آهن در کبد یا سایر اندامها)، سیروز کبدی (آسیب‌دیدن سلولهای کبد و جایگزین شدن آن‌ها به‌وسیله بافت جوشگاه)، چاقی و دیابت
علائم ابتلا
سرطان کبد معمولاً در مراحل ابتدایی علامتی ندارد اما با پیشرفت به‌تدریج باعث علائمی مانند درد یا احساس توده و سنگینی در بخش بالایی شکم زیر دنده‌های سمت راست یا نزدیک به کتف راست، ورم و نفخ شکم، کاهش اشتها و احساس سیری زودرس، کاهش وزن، احساس ضعف، حالت تهوع و استفراغ، تب، زرد شدن پوست و چشمها، مدفوع کمرنگ و ادرار تیره ناشی از یرقان می‌شود.
تشخیص
بررسی و معاینه فیزیکی ناحیه شکم، کبد، طحال و سایر اندام‌‌‌های مجاور ازلحاظ وجود توده یا هرگونه تغییر در اندازه یا شکل اندامها؛ معاینه چشمها و پوست ازلحاظ وجود علائم یرقان، آزمایشهای خون، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، سونوگرافی و نمونه‌برداری.
4- سرطان روده بزرگ
روده بزرگ حدود 1/5 متر طول دارد و وظیفه آن گرفتن آب و مواد مغذی از غذاهای هضم‌شده و دفع باقی‌مانده آن‌ها از بدن است.
سرطان روده بزرگ بسیار شایع است و به آهستگی رشد می‌کند.
لازم به ذکر است 15 سانتی‌متر انتهایی روده بزرگ رکتوم و مجرای مقعد نامیده می‌شود و سرطانی که هریک از این ارگان‌ها را درگیر کند، سرطان کولورکتال خوانده می‌شود.
عوامل خطرساز
رژیم غذایی پرچرب و مصرف کم فیبر، سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل، فعالیت بدنی کم، چاقی، مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل، سن بالای 50 سال، سابقه خانوادگی سرطان روده، وجود پولیپ‌های روده، کولیت اولسروز (التهاب دیواره روده بزرگ) و سابقه سرطان تخمدان، رحم و پستان
علائم ابتلا
سرطان در مراحل ابتدایی معمولاً علامتی از خود نشان نمی‌دهد. در مراحل پیشرفته‌تر نیز ممکن است احساس خستگی، کاهش اشتها، کاهش وزن، تغییر در دفعات اجابت مزاج، یبوست، اسهال، وجود خون در مدفوع یا مدفوع تیره‌رنگ، کاهش قطر مدفوع، خونریزی از مقعد، ناتوانی در تخلیه کامل مدفوع، درد شکم، نفخ، استفراغ و زردی پوست و چشمها ایجاد شود.
راه تشخیص
معاینات فیزیکی، آزمایشهای خون، کولونوسکوپی، پروکتوسکوپی، آندوسکوپی ماورای صوت، سی‌تی‌اسکن، معاینه راست‌روده و نمونه‌برداری
5- سرطان مری
مری، لوله‌ای 25 سانتی‌متری در قفسه سینه است که غذا به‌وسیله آن از دهان به معده منتقل می‌شود.
سرطان مری معمولاً از سلولهای لایه درونی مری آغاز می‌شود و بعد به‌تدریج به مری و بافت‌های اطراف آن انتقال پیدا می‌کند.
عوامل خطرساز
سن 65 سال یا بالاتر، مذکر بودن، استعمال دخانیات و مشروبات الکلی، برنامه غذایی نامناسب و مصرف کم میوه و سبزی، کمبود آهن و ویتامین‌ها، مصرف زیاد روغن جامد، شکر، نمک، ترشی، نوشابه گازدار و کنسروها، چاقی مفرط، بازگشت اسید معده یا ریفلاکس، مصرف نوشیدنی‌های خیلی داغ و سابقه سرطان مری در خانواده.
علائم ابتلا
سرطان مری در مراحل اولیه معمولاً علامتی ایجاد نمی‌کند اما پیشرفت آن به‌تدریج باعث می‌شود غذا در مری گیر کند یا گاهی برگردد.
حتی بعد از مدتی نوشیدن مایعات نیز دشوار می‌شود. درد هنگام بلع غذا، احساس توده و برجستگی در گلو، درد در قفسه سینه و ناحیه پشت، کاهش وزن، سوزش سر دل یا ترش کردن، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و سکسکه همراه با استفراغ خون‌آلود نیز از علائم این سرطان محسوب میشوند.
تشخیص
ابتدا پزشک بیمار را معاینه و در مورد سوابق سلامت شخصی و خانوادگی او سؤال می‌کند.
سپس با توجه به شرایط بیمار آزمایش خون، تست بلع باریم (عکس‌برداری از مری و معده بعد از نوشیدن محلول حاجب)، آندوسکوپی و نمونه‌برداری درخواست می‌شود.
6- سرطان کیسه صفرا
کیسه صفرا یک ارگان کوچک شبیه گلابی است که زیر کبد قرار دارد. این کیسه از صفرای تولیدشده توسط کبد نگهداری می‌کند. درواقع کبد، مایع صفرا را برای کمک به هضم و تجزیه چربی‌ها تولید می‌کند.
این مایع طی عمل هضم از کیسه صفرا به بخش پایینی دستگاه گوارش تخلیه می‌شود. سرطان کیسه صفرا نسبتاً نادر است اما شیوع آن در خانم‌ها 2 برابر آقایان است.
عوامل خطرساز
وجود سنگ کیسه صفرا یا سابقه ابتلا به آن، کیست کلدوک (کیست پر از صفرا)؛ کیسه صفرای کلسیفیه (پوشانده شدن دیواره کیسه صفرا با رسوبات کلسیمی)، پولیپ‌های کیسه صفرا، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی به‌خصوص در صنایع لاستیک و بافندگی، مؤنث بودن، سن بالای 65 سال، سابقه عفونت مزمن کیسه صفرا، مصرف دخانیات و اضافه‌وزن
علائم ابتلا
سرطان کیسه صفرا ابتدا علائم واضحی ایجاد نمی‌کند. اما به‌تدریج با رشد تومور ممکن است روی معده فشار وارد کند و باعث درد شکم به‌خصوص در ناحیه فوقانی و سمت راست آن شود.
از دیگر علائم این سرطان می‌توان به نفخ، خارش، تب، کاهش اشتها، کاهش وزن بی‌دلیل، حالت تهوع و زردی پوست و چشمها اشاره کرد.
تشخیص
تشخیص سرطان کیسه صفرا در مراحل ابتدایی کمی دشوار است. این بیماری معمولاً طی آزمایش‌ها و جراحی‌های غیر مرتبط کشف می‌شود.
بااین‌حال برای تشخیص آن می‌توان از روش‌هایی مثل آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و تصویر‌برداری از کیسه صفرا از طریق سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و MRI استفاده کرد.
