سورپرایز سعودی برای بازارنفت

صد و هفتاد و هفتمین نشست وزرای اوپک در وین، پنج‌شنبه گذشته پس از هفت ساعت مذاکره پشت درهای بسته به اتمام رسید تا روز گذشته و پس از دیدار با وزرای کشورهای غیرعضو اوپک، با یک سورپرایز نفتی به پایان برسد. آنچه از نشست وزرای اوپک در تاریخ 5 دسامبر به بیرون درز کرد، تصمیم اوپک برای کاهش 500 هزار بشکه در روز بیش از توافق کاهش تولید 2/ 1 میلیون بشکه‌ای در روز بود. این خبر اثر چندانی در روند قیمت‌ها در بازار روز پنج‌شنبه نداشت زیرا کاهش تولید حدودا 7/ 1 میلیون بشکه‌ای پیش از این و در نوامبر گذشته با پایبندی بالای100درصد اوپک به کاهش تولید محقق شده بود.

با این حال واکنش خنثای بازار در روز گذشته به جهش قیمت‌ها تغییر کرد.

روز گذشته پس از پایان نشست وزرای عضو و غیرعضو اوپک، شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان سعودی به خبرنگاران گفت که بر اساس تصمیم اتخاذ شده در نشست، عربستان به کاهش تولید 167 هزار بشکه‌ای علاوه بر توافق قبلی متعهد شده است. او همچنین گفت که پادشاهی عربستان علاوه بر پایبندی به کاهش تولید تعیین شده در توافق، به صورت داوطلبانه به میزان 400 هزار بشکه در روز بیش از سقف تعهد خود، تولیدات روزانه‌اش را کاهش خواهد داد. این اظهارنظر وزیر نفت عربستان که در بیانیه پایانی نشست روز گذشته نیز انعکاس پیدا کرده، به این معنی است که با اقدام داوطلبانه سعودی‌ها در کاهش تولید، مجموع کاهش تولید اوپک پلاس به 1/ 2 میلیون بشکه در روز نزدیک می‌شود. این سورپرایز سعودی‌ها در ساعاتی برای بازار نفت رو شد که تا پیش از اعلام آن، قیمت‌ها به علت بی‌اثر بودن تصمیم برای کاهش تولید بیشتر تا سقف 7/ 1 میلیون بشکه در روز، روندی نزولی در پیش گرفته بودند.

بر این اساس دیروز و تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 19 به وقت تهران) هر دو شاخص نفت خام در بازار جهانی رشدی نزدیک به 2 درصدی را تجربه کردند. هر بشکه نفت خام برنت 13/ 1 دلار بر بشکه افزایش قیمت داشت و روی 52/ 64 دلار بر بشکه ایستاد. شاخص نفت خام آمریکا نیز 03/ 1 دلار بر بشکه رشد کرد و به 46/ 59 دلار بر بشکه رسید. توافق جدید از ژانویه 2020 تا پایان مارس این سال اجرایی خواهد شد. طبق بیانیه رسمی اوپک، هجدهمین نشست نظارتی اوپک پلاس در هفته اول مارس 2020 در وین برگزار خواهد شد و دیدار وزرای عضو و غیرعضو اوپک نیز در تاریخ 6 مارس انجام می‌شود. این نشست نقشی اساسی در تعیین سرنوشت توافق کاهش تولید خواهد داشت.

همچنین بر اساس این بیانیه، اوپک پلاس برای کاهش تولید 500 هزار بشکه در روز بیش از رقم 2/ 1 میلیون بشکه در روز، به توافق رسیدند.

از این میزان سهم اوپک برای کاهش تولید 340 هزار بشکه و سهم کشورهای غیرعضو اوپک 160 هزار بشکه در روز است. کاهش تولید بیشتر برای روسیه 70 هزار بشکه، عراق 50 هزار بشکه، نیجریه 21 هزار بشکه، امارات 60 هزار بشکه، کویت 55 هزار بشکه، الجزایر 12 هزار بشکه و عمان 9 هزار بشکه در روز عنوان شده است. علاوه بر عمیق‌تر شدن کاهش تولید، اوپک پلاس تصمیمات دیگری نیز در نشست روز گذشته اتخاذ کرده است. بر اساس گزارش‌ شانا، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک با منابع ثانویه بعنوان مرجع اعلام تولید نفت موافقت کردند، میعانات گازی از محاسبه تولید نفت‌خام کشورهای غیرعضو اوپک هم کنار گذاشته شد، وزیر انرژی الجزایر به عنوان رئیس دوره‌ای اوپک براساس حروف الفبا انتخاب شد و در نهایت ایران نائب رئیس هیات عامل اوپک شد.

در نشست اوپک چه گذشت؟

نشست 177 اوپک از عصر پنج‌شنبه در وین آغاز شد و پس از حدود هفت ساعت درحالی پایان یافت که نه بیانیه‌ای در رابطه با آن صادر و نه کنفرانس خبری برای توضیح آنچه در جلسه گذشته، برگزار شد.    شنیده‌ها حاکی از آن است که یکی از علت‌های اصلی طولانی شدن این نشست، اختلافی است که میان عربستان و سایر اعضا، به‌ویژه عراق بر سر میزان پایبندی به کاهش تولید وجود داشته.

عربستان سعودی طبق توافق کاهش تولید 2/ 1 میلیون بشکه‌ای که از ژانویه سال‌جاری میلادی آغاز شده، این مجوز را داشت که تا سقف 3/ 10 میلیون بشکه در روز نفت تولید داشته باشد با این حال بررسی‌های بلومبرگ نشان می‌دهد این کشور از ابتدای سال تا کنون به‌طور متوسط 8/ 9 میلیون بشکه در روز تولید داشته که بسیار کمتر از سقف تعهدش است. پایبندی بیش از اندازه عربستان به توافق کاهش تولید درحالی بوده که اعضای دیگر نسبت به تعهدات خود پایبند نبوده‌اند. در این میان عراق نه تنها تلاشی برای کاهش تولید براساس سقف تعهدات خود نکرده، بلکه در بسیاری مواقع از رقم تعیین شده برای سقف تولید روزانه این کشور پا را فراتر گذاشته است. عراق از یکسو وابستگی بالایی به درآمدهای نفتی خود دارد و از سوی دیگر برنامه‌های فراوانی برای توسعه تولید نفت این کشور در دست اجرا دارد. به این ترتیب اقدامات عراق درست در جهت عکس خواسته‌های عربستان سعودی برای پایبندی جدی‌تر اعضا به توافق کاهش تولید قرار داشته و ظاهرا یکی از موضوعات اصلی نشست حدودا هفت ساعته اوپک پشت درهای بسته نیز مساله عراق بوده است.

روسیه نیز اگرچه یکی از بازیگران اصلی در توافق کاهش تولید است، اما به گزارش بلومبرگ در سال‌جاری تنها سه ماه به سقف تعهداتش برای کاهش تولید پایبند بوده که آن نیز ناخواسته و به‌دلیل مشکل آلودگی نفت‌‌های صادراتی‌اش بوده است. با این حال بعد از پذیرش پیشنهاد روسیه برای جدا کردن میعانات گازی از تولیدات نفتی این کشور، پایبندی این کشور به سقف تعیین شده برای تولید این کشور بیشتر خواهد شد. براساس آمارهای موجود این کشور در ماه نوامبر 833 هزار بشکه در روز تولید میعانات گازی داشته که به آمار تولیدات نفت این کشور افزوده می‌شده است.

براساس شنیده‌ها با توجه به آنکه همین حالا نیز به علت پایبندی بیش از اندازه اوپک، سقف کاهش تولید این سازمان به توافق برای کاهش 7/ 1 میلیون بشکه‌ در روز نزدیک است، در نشست وین بر این نکته تاکید شده است که سهم هر کشور برای پایبندی به توافق رسمی برای عمیق‌تر شدن سقف کاهش تولید اوپک، به‌طور عادلانه میان تمام کشورهای حاضر در توافق اجرایی شود. عربستان سعودی پیش از این سیگنال‌هایی از افزایش سختگیری به سایر اعضا برای پایبندی به کاهش تولید ارسال کرده بود. دیگر سیگنالی که سعودی‌ها در حمایت از قیمت‌ها صادر کرده بودند، پشتیبانی از عمیق‌تر کردن کاهش تولیدات بود؛ اتفاقی که در نهایت رخ داد.

خنثی کردن یک توافق بی‌اثر به روش سعودی‌ها

علت اصرار عربستان بر عمیق‌تر کردن کاهش تولید نخست به عرضه اولیه 5/ 1 درصد از سهام شرکت دولتی نفت این کشور در بورس داخلی این کشور باز می‌گردد و دیگر علت آن نیز حفظ قیمت‌ها در سطوح فعلی برای پیشگیری از افت درآمدهای نفتی این کشور و پیشگیری از کسری بودجه است. این اصرار سرانجام نتیجه داد و روز گذشته علاوه بر عمیق‌تر شدن 500 هزار بشکه‌ای تولیدات اوپک پلاس، عربستان سعودی این اطمینان را به بازار داد که به صورت داوطلبانه 400 هزار بشکه بیش از تعهدش از سطح تولیداتش خواهد کاست.

این تلاش عربستان کافی بود تا واکنش خنثای بازار به تصمیم عمیق‌تر کردن 500 هزار بشکه‌ای تولیدات در روز، به جهش قیمت‌ها تبدیل شود. به این ترتیب اگرچه عربستان سعودی بر اساس توافق جدید می‌تواند تا سقف 151/ 10 میلیون بشکه در روز تولید داشته باشد، اما برای حفظ قیمت‌ها در بازار نفت 400 هزار بشکه در روز تولیداتش را بیشتر کاهش می‌دهد تا به این ترتیب تولیدات روزانه‌ای حول و حوش 7/ 9 میلیون بشکه در روز باشد. به این ترتیب در شرایطی که اوپک پلاس برای اجرایی کردن توافق تازه نیازی به کاهش تولید بیشتر نداشت (زیرا قبلا در اکتبر 2019، سطح کاهش تولید با پایبندی بیش از اندازه، به 7/ 1 میلیون بشکه رسیده بود)، عربستان سعودی بار دیگر پیش‌قدم شد تا بار کاهش تولید بیش از سقف تعیین شده را به دوش بکشد تا با حفظ قیمت‌ها در بازار، به اهداف خود نظیر پیش‌‌گیری از کسری بودجه و ارزشمندتر کردن عرضه اولیه سهام آرامکو، دست پیدا کند.  

بزرگ‌ترین IPO تاریخ

در این میان روز پنج‌شنبه، همزمان با برگزاری نشست اوپک و زمانی که وزیر نفت عربستان در وین درحال چانه‌زنی با دیگر هم‌پیمانان خود برای پایبندی به توافق نفتی بود، در این کشور رویدادی بزرگ رخ داد. آن‌طور که شرکت دولتی نفت عربستان(آرامکو) پیش از این اعلام کرده بود، در این روز در بورس داخلی این کشور (تداول) عرضه اولیه سهام آرامکو انجام شد. بر این اساس، آرامکو برای اولین‌بار از دهه 1970 که این شرکت دولتی شد، مالکانی غیر از خانواده سلطنتی سعودی دارد. در این رویداد، 5/ 1 درصد از سهام آرامکو به قیمت هر سهم 32 ریال سعودی(معادل 53/ 8 دلار آمریکا) به فروش رسید. بر این اساس، ارزش این شرکت به 7/ 1 هزار میلیارد دلار رسید و عرضه اولیه آن در مجموع 7/ 25 میلیارد دلار درآمد عاید سعودی‌ها کرد؛ درآمدی که قرار است عربستان را در رسیدن به رویای اقتصاد بدون وابستگی به نفت یاری کند.

در این عرضه اولیه عربستان مجبور شد از بسیاری از برنامه‌های خود عقب‌نشینی کند، از جمله اینکه سهام این شرکت تنها در بورس داخلی و بدون استقبال سرمایه‌گذاران خارجی واگذار شد. این عقب‎نشینی‌ها به بزرگ‌نمایی ولیعهد سعودی‌ها از ارزش آرامکو بازمی‌گردد. محمد بن‌سلمان ارزش آرامکو را بیش از 2 هزار میلیارد دلار می‌دانست. اما آن‌طور که موسسه «سانفوردسی. برنشتاین» اعلام کرده بود، متوسط ارزشی که شرکت‎های خارجی برای آرامکو برآورد کرده بودند، 26/ 1 هزار میلیارد دلار بود. این اختلاف عظیم بین برآورد سعودی‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی از ارزش آرامکو موجب شد که بن‌سلمان در نهایت از برخی برنامه‌های خود عقب‌نشینی کند، از جمله اینکه به‌جای 5درصد تنها 5/ 1 درصد از سهام آرامکو را آن‌هم در بورس داخلی این کشور و بدون حضور سرمایه‌گذاران خارجی واگذار کند. او برای تشویق داخلی‌ها برای استقبال و موفقیت در عرضه اولیه آرامکو، علاوه بر اینکه تسهیلات وام‌دهی بانک‎های داخلی به خریداران خرد را آسان کرد، خانواده‌های ثروتمند عربستانی را که بعضا در جریان مبارزه با فساد در سال 2017 دستگیر و زندانی شده بودند، برای خرید سهام آرامکو تحت‌فشار قرار داد. علاوه بر استقبال سرمایه‌گذاران داخلی، موفقیت عرضه اولیه آرامکو تا حدود زیادی به اعتماد متحدان منطقه‌ای عربستان مربوط است. آن‌طور که پیش از این در خبرها آمده است، امارات متحده عربی 5/ 1 میلیارد دلار و کویت یک میلیارد دلار در عرضه اولیه سهام این شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

با وجود همه این تلاش‌ها، آرامکو 300 میلیارد دلار کمتر از آنچه که محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی‌‌ها اعلام می‎کرد، ارزش‌گذاری شد و ارزش IPO تقریبا یک‌چهارم برآوردهای اولیه بود. با این حال با عرضه اولیه‌ای به ارزش 6/ 25 میلیارد دلار، عربستان توانست رکورد بزرگ‌ترین IPO تاریخ را بشکند. رکورد قبلی با ارزش 25 میلیارد دلار به مدت 5 سال در اختیار شرکت چینی علی‌بابا بود. همچنین این تلاش‌ها موجب شد که با وجود عدم خرید کلان سهام این شرکت توسط شرکت‌های خارجی، میزان تقاضا برای سهام این شرکت به 119 میلیارد دلار یعنی 6/ 4 برابر میزان عرضه برسد. این موضوع تضمین می‎کند که هفته آینده به‌عنوان اولین روزهایی که سهام آرامکو معامله خواهد شد، قیمت آن در مسیر افزایشی قرار خواهد گرفت.