خدای سبحان فرمود: احاطه به حقیقت و باطن قرآن مقدور غیر پاکان نخواهد بود «لا یمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»[1] سپس آنان را چنین معرّفی می کند: «إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً»[2] رسول اکرم، علی بن ابی طالب و اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم اجمعین را خدا از هر گونه آلودگی منزه و پاک کرده و ایشان که پاکند می توانند با روح و جان قرآن در ارتباط باشند.
این بزرگان تجلّی ذات اقدس اله را در قرآن می بینند در حالی که دیگران از مشاهدۀ چنان جلوه ای بی بهره اند چنان که امیرالمؤمنین سلام الله علیه می فرماید: «فتجلّی لهم سبحانه فی کتابه من غیر أن یکونوا رأوْه»[3] و نیز فرموده: در قرآن کریم گذشته از مسائل ضروری و لازم زندگی بشری، معارف و مطالب دیگری وجود دارد که قرآن دربارۀ آن ساکت است و من سخنگوی قرآنم! «فاسْتنطقوه ولن ینطق ولکن أُخبرکم عنه»یعنی، تا پرسش خاص به ساحت مقدس قرآن ارائه نشود، جواب جدید و مناسب دریافت نمی شود، و هر کس توان چنین پرسشی را ندارد.
رسیدن به همۀ معارف قرآن، برای انسان کاملی آسان است که اگر مرتبۀ وجودی او مقدّم بر قرآن نباشد، لااقل باید همسان باشد تا بتواند جامع و حافظ همۀ مطالب آن باشد. انسان کاملی که اوّلین ظهور حقّ و ظاهر کنندۀ اسم اعظم ذات باری تعالی باشد، به همۀ حقایق قرآن تکوینی احاطه پیدا می کند و نیز انسان کاملی که به منزلۀ جان آن اوّلین تجلّی، تلقّی شده، بی شک به معارف قرآن تدوینی راه دارد و همۀ معصومین علیهم السّلام که نور واحدند، خود، قرآنند. در عالم عقل، قرآن معقول و در عالم مثال، قرآن مجسّم و در مرحلۀ طبیعت، قرآن ناطقند. امامان معصوم علیهم السّلام اگر چه ممکن است در بعضی از مظاهر با یکدیگر تفاوت داشته باشند ولی در علم به قوانین الهی و تفسیر قرآن کریم یکسانند چنانکه امام صادق علیه السّلام در جواب کسی که پرسید آیا امامان برتری علمی نسبت به یکدیگر دارند؟ فرمود: «نعم و علْمهم بالحلال و الحرام و تفسیر القرآن واحد». [4]
از این رو می توان ادعا کرد که «لا یبلغ أحد کنْه معنی حقیقة تفسیر کتاب الله تعالی و تأویله إلا نبیه صلّی الله علیه و آله و أوصیائه علیهم السّلام»[5] یعنی هیچ کس به کنه معنای حقیقت تفسیر کتاب خدا و تأویلش نمی رسد مگر رسول اکرم و اوصیای طاهرین ایشان. معنای سخن امام باقر علیه السّلام که فرموده اند: «إنما یعرف القرآن من خوطب به»[6]همین است که اسرار و بواطن قرآن را تنها مخاطبان اصلی قرآن که رسول الله صلّی الله علیه و آله و اهل بیت ایشان می باشند، می فهمند و می دانند و لذا وجود مبارک امام باقر علیه السّلام به ابوحنیفه که یکی از فقهای معروف اهل سنت است فرمودند: «...فبما تفتیهم؟ قال بکتاب الله و سنة نبیه...و ما ورثّک الله من القرآن حرفاً؟»[7] چگونه به قرآن فتوا می دهی در حالی که خداوند یک حرف از آن را به تو ارث نداده است؟ تو «علم الدّراسه»را فرا گرفتی و درس تفسیر را خوانده ای ولی «علم الوراثه»را خداوند نصیب تو نفرمود.
و نیز آن حضرت فرمود: «إنّ رسول الله صلّی الله علیه و آله أفضل الراسخین فی العلم فقد علم جمیع ما أنزل الله علیه من التاویل و التنزیل و ما کان الله لینزّل علیه شیئا لم یعلمه التاویل و أوصیاؤه من بعد یعلمونه کلّه»[8] یعنی رسول الله صلّی الله علیه و آله برترین راسخین در علم قرآن است که تحقیقاً علم جمیع آنچه را که خدای سبحان بر ایشان نازل فرموده از تأویل و تنزیل، می داند و خداوند چیزی را بر ایشان نازل نکرده که تأویل آن را به وی تعلیم نداده باشد و پس از ایشان نیز اوصیای آن حضرت، همۀاین علوم را می دانند.
حضرت صادق سلام الله علیه می فرماید: «قد ولدنی رسول الله صلّی الله علیه و آله و أنا أعلم کتاب الله و فیه بدء الخلق و ما هو کائن إلی یوم القیامة و فیه خبر السماء و خبر الأرض و خبر الجنّه و خبر النّار و خبر ما کان و خبر ما هو کائن، أعلم ذلک کأنّما أنظر إلی کفّی إن الله یقول: فیه تبیان کلّ شیء»[9] من علم به کتاب خدا دارم که در آن، آغاز خلق و آنچه موجود است تا روز قیامت و نیز خبر آسمان و خبر زمین، و خبر بهشت و خبر جهنم و خبر آنچه در گذشته بوده و آنچه در آینده خواهد بود، همگی آمده است و من این اخبار را می دانم مثل اینکه به کف دستم نگاه می کنم.
علم اهل بیت علیهم السّلام به همۀ کتاب های آسمانی
اهل بیت عصمت و طهارت، نه تنها به حقیقت قرآن و تفسیر آن علم دارند بلکه به همۀ کتاب های الهی نیز آگاهند؛ زیرا قرآن رهبر بر همۀ کتاب های انبیای الهی است و کسی که به کتاب اصلی و رهبر علم دارد، همۀک تاب های الهی را نیز می شناسد و لذا امیرالمؤمنین سلام الله علیه می فرماید: قسم به خداوند که اگر برای من جایگاهی فراهم شود و بر آن بنشینم می توانم برای اهل تورات به تورات و برای اهل انجیل به انجیل و برای اهل قرآن به قرآن فتوا دهم: «اما والله لو ثُنیت لی الوسادة فجلست علیها لأفتیت أهل التوراة بتوراتهم...و أهل الإنجیل بإنجیلهم...و أهل القرآن بقرآنهم». [10] غزالی از امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل می کند که اگر خداوند سبحان و پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله مرا اذن دهند، به اندازۀبار چهل شتر «الف»فاتحة الکتاب را شرح می کنم و لذا ابن عباس، مفسّر معروف می گوید: «و ما علمی وعلم أصحاب محمّد صلّی الله علیه و آله فی علم علی علیه السّلام إلاّ کقطرة فی سبْعة أبحرُ»: علم من و علم اصحاب رسول خدا در مقایسه با علمِ علی علیه السّلام نیست جز مانند قطره ای در هفت دریا!.
پی نوشت
[2] سوره احزاب، آیه 33؛ خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.
[3] نهج البلاغه، خطبه 147.
[4] بحار، ج 89، ص 95؛ بلی و آگاهی آنان به حلال و حرام و تفسیر قرآن یکی است.
[7] بحار، ج 2، ص 293، ح 12؛ به چه چیز فتوای می‌دهی؟ گفت به واسطه قرآن سنّت پیغمبر خدا.
