«امیر ناظمی»، معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات، امروز در حاشیه نشست خبری طرح «رتبه بندی مراکز داده در کشور»، به سوالات خبرنگاران درباره آینده شبکه ملی اطلاعات، پیام‌رسان‌ها و جویشگرهای بومی، و نسخه سفارشی سازی شده اندروید ایرانی پاسخ داد. خلاصه مهم‌ترین اظهارنظرهای ناظمی را می‌توانید در این ویدیو ببینید، هرچند در متن این گزارش، به شکلی کامل‌تر هر بخش را توضیح داده‌ایم.
شبکه ملی اطلاعات
ناظمی اعلام کرد که شبکه ملی اطلاعات در 3 لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تعریف شده است و بر اساس مصوبات نهادهای سیاستگذار عالی کشور، وظیفه توسعه زیرساخت بر عهده وزارت ارتباطات بود اما دو لایه‌ی خدمات و محتوا در مسئولیت‌های وزارت ارتباطات نبود. او خبر داد که حالا وزارت ارتباطات مسئول لایه خدمات نیز شده است و در همین رابطه گفت:
«دستور جدیدی به ما داده شده تا در لایه خدمات هم برنامه ریزی کنیم و آن را ارائه دهیم. شاید تفسیرهای متفاوتی وجود داشته باشد اما من فکر می‌کنم دیگرانی که متولی لایه خدمات و محتوا بودند، نتوانستند به شکل مناسب کارشان را انجام دهند. ما برای لایه خدمات، برنامه‌های خودمان را تا 3 هفته دیگر اعلام می‌کنیم. لایه خدمات، شامل دو بخش خدمات پایه و خدمات کسب‌وکار می‌شود.»
اما اظهار نظر جنجالی معاون وزیر ارتباطات مربوط به نحوه استفاده از شبکه ملی اطلاعات بود. او گفت که این شبکه قرار است مکمل اینترنت باشد نه جایگزین آن:
«ما همچنان اعتقاد داریم که شبکه ملی اطلاعات، مکمل اینترنت است، نه رقیب یا جایگزین اینترنت. اگر کسی چنین فکری را می‌کند، احتمالاً با روندهای دنیا قهر کرده است. شبکه ملی اطلاعات زمانی برای شهروندان معنا دارد که بتوانند از آن سرویس بگیرند؛ اینکه شهروند ایرانی بتواند یک فیلم، سریال یا برنامه‌ای که رقیب صداوسیما شده را ببیند. این‌ها برداشت ما از شبکه ملی اطلاعات است؛ یعنی چیزی که به رفاه شهروندان و دریافت سرویس بهتر کمک می‌کند. شبکه ملی اطلاعات به عقیده ما شبکه‌ای است که مقرون به صرفه‌تر است و رفاه بیشتری ایجاد می‌کند. به هیچ عنوان هم رقیب اینترنت نیست.»
او توضیح داد حالا برنامه‌های وزارت ارتباطات برای لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات هم، بر اساس همین دیدگاه نوشته و به شکل عمومی منتشر خواهد شد؛ با این حال او منکر این موضوع نشد که عده‌ای علاقه دارند از شبکه ملی اطلاعات استفاده‌ی دیگری داشته باشند:
«ما با همین دیدگاه برنامه خودمان را می‌نویسیم. ممکن است دیدگاه‌های دیگری هم وجود داشته باشد اما دیدگاه ما به شبکه ملی اطلاعات همین است و برنامه خود را ارائه می‌دهیم، آن را منتشر می‌کنیم تا اگر قرار است تغییراتی هم داده شود، شفافیت حق مردم است و بدانند چه پیشنهادی داده شده و اگر تغییری داده شده، چه بوده است.»
پیام رسان‌های بومی
موضوع دیگری که ناظمی به آن اشاره کرد، ماهیت و کارکرد پیام‌رسان‌های بومی بود. او گفت که علی‌رغم تمام تلخی‌هایی که در دوران قطع اینترنت وجود داشت، یک موضوع برای مردم مشخص شد، و آن‌هم اینکه خیلی از اپلیکیشن‌ها مثل تاکسی‌های اینترنتی یا مسیریاب‌ها فعالیت می‌کردند و مشکل نداشتند. ناظمی اشاره می‌کند اگر مشکلی وجود دارد که یک اپلیکیشن نمی‌تواند پاسخگوی نیاز شهروندان باشد، باید در دو نقطه مسئله را جستجو کرد. او در همین رابطه توضیح داد و گفت:
«یکی میزان اعتماد شهروندان است که تمایل ندارند از پیام‌رسان داخلی، که با محدودسازی حق انتخاب آن‌ها جلوی آن‌ها گذاشته شده استفاده کنند و مسئله دوم، احتمالاً مربوط به توان فنی می‌شود که در خود این اپلیکیشن‌ها وجود دارد. این تفاوت بین خود آن‌ها هم قابل مشاهده است و نمونه‌هایی که توانمندتر هستند، بیشتر کاربر می‌گیرند و آن‌هایی هم که توانمند نیستند، به زور نمی‌شود مردم را مجبور به استفاده از یک پیام‌رسان یا اپلیکیشن خاص کرد. یک بازار رقابتی وجود دارد؛ بعضی‌ها موفق‌تر و بعضی‌ها هم ناموفق هستند. حتماً کسی هم که ناموفق است، دوست دارد تقصیر را به گردن کسی خارج از مجموعه خودش بیاندازد.»
او سپس به سراغ رویکردهای مختلف در رابطه با بحث پیام رسان داخلی و مسیریاب‌های ایرانی رفت و گفت از یک سو حق انتخاب کاربر در بحث پیام رسان گرفته شده و این سرویس‌ها اکنون با چالش مواجه‌اند اما از سوی دیگر، در بحث مسیریاب‌ها، کاربران حق انتخاب دارند و خودشان تصمیم گرفته‌اند تا به جای اپلیکیشن خارجی، سرویس‌های ایرانی را آزمایش کنند:
«امروز مردم خودشان مسیریاب‌های ایرانی را انتخاب کرده‌اند چون محدودیتی در این زمینه اعمال نشد. از طرفی در بحث پیام‌رسان‌ها محدودسازی و اجبار شهروندان مطرح بوده و می‌توان تفاوت این دو رویکرد را امروز مقایسه کرد.»
معاون وزیر ارتباطات گفت در دوره‌ای که اینترنت قطع شده بود می‌بینیم که کاربران اپلیکیشن‌های بومی زیادی را نصب کردند، مانند مسیریاب‌ها، اما بعد از اتصال اینترنت، این نوع اپلیکیشن‌ها حذف نشده‌اند ولی پیام‌رسان‌ها از گوشی کاربران حذف شده است: «این یک هشدار جدی به سیاست‌گذارانی است فکر می‌کنند با اجبار و محدودسازی حق انتخاب، می‌تواند یک کالای بومی یا ایرانی را جایگزین کند.»
او در پاسخ به سوال خبرنگار صداوسیما که گفت پیام‌رسان‌های ایرانی مشکل مالی دارند، اعلام کرد: «همه شرکت‌ها مشکل مالی دارند. بازار رقابتی است و قرار نیست هزینه‌ها را دولت تامین کند تا کسی پیام‌رسانش را بالا بیاورد. دیگر نمی‌شود اسم این شرکت‌ها را هم خصوصی گذاشت و زشت است که ما، پیام‌رسان‌هایی که علاقه داریم رشد کنند را به مردم بگوییم خصوصی هستند. مردم می‌توانند بروند ببینند و متوجه شوند که چه چیزی خصوصی است و چه چیزی خصوصی نیست. در بازار رقابتی، دولت باید تسهیلگر باشد نه اینکه هزینه پرسنل و اشتباهات دیگران را پرداخت کند.»
او همچنین اشاره کرد که پیام‌رسان‌های داخلی باید مزیت رقابتی ایجاد کنند و این مزیت، پول و سرور دادن نیست، و اتفاقاً چنین کاری، مداخله در بازار است. او می‌گوید مزیت اصلی برای پیام‌رسان‌های ایرانی، آزادسازی داده‌ها از سوی دستگاه‌های مختلف است تا کاربر ایرانی از طریق پیام رسان‌های ایرانی هم به آن‌ها دسترسی داشته باشد و همین موضوع، تبدیل به مزیت رقابتی پیام‌رسان‌های ایرانی می‌شود.
جویشگرهای بومی
ناظمی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا قرار است جویشگرهای بومی کنار گذاشته شوند یا خیر، و اینکه چه چشم‌اندازی برای آن‌ها وجود دارد، گفت:
«یوز متعلق به گروهی است که در دانشگاه امام حسین فعال هستند. مجموعه سپاه باید درباره ادامه فعالیت موتور جستجوگر یوز تصمیم‌گیری کند. تصور من این است که اگر این موضوع به بخش خصوصی واگذار می‌شد و به جای کمک‌های مستمر مالی، رقابت در این زمینه شکل می‌گرفت، احتمالاً با نتیجه بهتری روبه‌رو می‌شدیم.»
رییس سازمان فناوری اعلام کرد که سه حوزه‌ی «کودکان»، «انتشارات مربوط به کتاب‌ها و مقاله‌ها» و نهایتاً «جستجو در سایت‌های ایرانی» می‌توانند مواردی باشند که جویشگرهای بومی روی آن فعالیت کنند. با این حال او اشاره می‌کند که تصمیم‌گیری در این رابطه، با نهادهای دیگری است: «این نهادها باید هرچه سریع‌تر در این رابطه تصمیم خود را بگیرند. ما به عنوان سازمان فناوری، دوست داریم این حوزه رشد کند اما از راه خودش؛ نه از طریق محدودسازی، مداخله مستقیم یا از طریق انتخاب برخی بازیگران و حذف بازیگران دیگر.»
او همچنین تاکید کرد جویشگرها تاکنون از تسهیلات خاصی استفاده نکرده‌اند.
