این ژن های ما هستند که ما را به چیزی که هستیم تبدیل می کنند و بسیاری از وقایع زندگی ما را تعیین می کنند. درک و فهم دی ان ای به حل معما می ماند و بسیاری از مسائل عادی ای که برای ما رخ می دهد را برایمان روشن می سازد. مثلاً دانشمندان حالا می دانند که ژن های ما چطور ممکن است روی عادت های غذایی مان تأثیر بگذارند، چرا احتمالاً زندگی ابدی برای انسان ها امری غیر ممکن است کنیم و واقعاً چه چیزهایی را می توانیم از پدر و مادرمان به ارث ببریم. با حقایقی جالب و خواندنی درباره ی دنیای خارق العاده ی ژنتیک همراه باشید.
1- نفرت بعضی افراد از کلم بروکلی بی دلیل نیست
دانشمندان بالاخره متوجه شدند چرا بعضی افراد نفرت زیادی از کلم بروکلی دارند. سبزیجات راسته ی کلم سانان مثل کلم بروکلی و کلم پیچ، حاوی مواد شیمایی ای شبیه به فنیل تیو کاربامید هستند. این ماده ی شیمیایی بسته به استعداد ژنتیکی و پرزهای چشایی افراد، ممکن است برای هر کس مزه ی متفاوتی داشته باشد. به همین دلیل ممکن است این سبزیجات برای بعضی افراد بی مزه یا تلخ باشند.
2- ممکن است ژن های ما اجازه ندهند بیشتر از 125 سال زندگی کنیم
زیست شناسان معتقدند ما مدت زمان محدودی می توانیم زندگی کنیم. همه ی گونه ها، از جمله انسان، طول عمر از پیش تعیین شده ای دارند و ما هر قدر هم که خوب زندگی کنیم نمی توانیم بیشتر از آن زنده بمانیم. گرچه داشتن یک سبک زندگی سالم و همینطور دسترسی به خدمات درمانی و پزشکی مناسب می تواند امید به زندگی را به میزان چشمگیری افزایش دهد، اما احتمالاً میان بالا رفتن سن و آسیب دی ان ای که امری جبران ناپذیر است، ارتباطاتی وجود دارد. پیرترین فرد شناخته شده ی دنیا ژان کالمنت بود که در سن 122 سالگی از دنیا رفت.
3- دوقلوهای همسان با وجود یکسان بودن کد ژنتیکی شان، تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند
دوقلوهای همسان وقتی نطفه ی آن ها درون رحم بسته می شود، از دی ان ای یکسانی برخوردارند، اما عوامل دیگری وجود دارد که ممکن است روی رشد آن ها در رحم و بعدها در زندگی تأثیر بگذارد. مثلاً ممکن است مواد مغذی به طور مساوی به جنین ها نرسد، مسأله ای که ممکن است در نهایت باعث متفاوت شدن قد آن ها شود، با وجود اینکه هر دو جنین از استعداد ژنتیکی یکسانی برخوردارند.
4- احتمالاً یک ژن «خلاقیت» وجود دارد
به ادعای دانشمندان، ممکن است میان خلاقیت و برخی ویژگی های فردی که ژن ها تعیین کننده ی آن ها هستند، ارتباط وجود داشته باشد. محققان پی برده اند هنرمندان عملکردهای مغزی مشابهی دارند و هر کدام از نیمکره های مغزشان می تواند تخصص خودش را داشته باشد. همین مسأله به افزایش خلاقیت کمک می کند و آن ها را بیشتر مستعد تفکر واگرا می سازد. این افراد ممکن است در پردازش احساسات و عواطف خود هم عملکرد بهتری داشته باشند.
5- انسان ها شباهت زیادی به یکدیگر دارند
99/9 درصد از دی ان ای همه ی انسان ها یکسان است. عملکرد بسیاری از بخش های ژنوم (مجموعه ی کامل دستورالعمل های ژنتیکی هر موجود زنده) ما شبیه به عملکرد این بخش ها در حیوانات است. ما ویژگی های فردی مان را از آن 0/1 درصد باقیمانده داریم، از موها و رنگ چشم هایمان گرفته تا استعداد ژنتیکی مان و بیماری های خاص. بنابراین فقط بخش کوچکی از ژنوم ما است که ما را منحصر به فرد می کند.
6- بسیاری از ویژگی های ظاهری غیر معمول بر اثر جهش های ژنتیکی به وجود می آیند
گاهی نقص عملکرد ژن ها باعث ایجاد یک ویژگی غیر عادی در ظاهر شخص می شود. پیسی، چند رنگ بودن چشم ها و زالی، همگی در نتیجه ی جهش های ژنتیکی به وجود می آیند. این تغییرات همیشه آنقدر برجسته و چشمگیر نیستند. مثلاً الیزابت تیلور، بازیگر مشهور سینما، به مژه های زیبایش معروف بود. دانشمندان متعقدند احتمالاً یک جهش ژنتیکی باعث دو برابر شدن ردیف مژه های او شده بود و او را از چنین ویژگی ای برخوردار کرده بود.
7- برخورداری همزمان از دو دی ان ای متفاوت امر غیر ممکنی نیست
به موجوداتی که دو دی ان ای متفاوت دارند آمیژه (شیمر یا کایمرا) گفته می شود، که در اساطیر یونانی به موجوداتی اشاره دارد که همزمان شبیه به شیر، بز و اژدها هستند. این حالت ممکن است بعد از پیوند مغز استخوان یا در دوران رشد جنینی رخ دهد. ونوس، گربه ی دو چهره، را یک آمیژه می دانند، گرچه صحت آن هنوز به اثبات نرسیده.
8- دی ان ای ما از حدود 5 تا 8 درصد از دی ان ای ویروسی تشکیل شده
این بقایای ویروس های باستانی در دی ان ای ما است که هزاران سال قبل به اجداد ما سرایت کردند. بدن ما بخشی از این دی ان ای ویروسی را پذیرفت تا خود را با محیط تطبیق دهد یا از خود در برابر ویروس ها محافظت کند. دیگر بخش های این دی ان ای ویروسی نتیجه ی عفونتی است که مدت ها قبل رخ داده.
9- بخشی از دی ان ای ما با حیوانات و گیاهان مشترک است
در ژن های همه ی موجودات زنده ی روی کره زمین شباهت های خاصی وجود دارد. به اعتقاد دانشمندان علت این مسأله آن است که همگی ما یک نیای مشترک داریم که از آن به وجود آمده ایم. جدا از شباهت ژنتیکی 96 درصدی ما با شامپانزه ها، ما انسان ها از نظر ژنتیکی به گربه ها (90 درصد)، گاوها (80 درصد)، مگس های میوه (حدود 60 درصد) و موزها (60 درصد) شبیه هستیم.
10- در طول زندگی یک شخص میلیون ها جهش ژنتیکی در بدن او رخ می دهد
دی ان ای تک تک سلول های بدن انسان در طول حیات شان دست کم 10 هزار بار صدمه می بیند. بدن ما می تواند بیشتر پیامدهای این آسیب را ترمیم کند، اما گاهی ممکن است آسیب به حدی باشد که این ترمیم ها کافی نباشد. انباشت صدمات و ناتوانی بدن در ترمیم آن ها، ممکن است باعث تغییر عملکرد ژن و بروز برخی بیماری ها از جمله سرطان شود. این جهش ها معمولاً در اثر عوامل محیطی مثل نور فرابنفش، مواد شیمیایی، آلودگی و ویروس ها رخ می دهند.
