به گزارش ایسنا، نخستین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی بایسته‌های ترجمه در حوزه ادبیات و مستند نگاری دفاع مقدس با عنوان «تجربه نگاری ترجمه از / به زبان عربی در حوزه کتاب‌های دفاع مقدس» با حضور دکتر هادی نظری منظم و برخی از مترجمان و ویراستاران و اصحاب رسانه فعال عرب‌زبان برگزار شد.
این نشست با نگاهی به نظریه‌های پسا استعماری ترجمه به‌منظور ارتقاء کیفیت ترجمه‌های معکوس و ایجاد وحدت رویه بین مترجمان مختلف مرکز و نیز شکل‌گیری مرجعیت علمی آن در امر ترجمه معکوس کتاب‌های پژوهشی، اسناد، ادبیات و خاطره دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای مراسم مهدی شاکری مدیر نشست، در رابطه با اهداف این نشست سخن گفت و بر سلسله وار بودن این نوع نشست‌ها تا رسیدن به یک نقشه راه مناسب و شیوه‌نامه تخصصی ترجمه برای استفاده مترجمان، ویراستاران و سایر افرادی که در تولید یک کتاب ترجمه‌شده فعالیت دارند، تأکید کرد.
همچنین مسئول واحد ترجمه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بیان کرد: در این نشست‌ها ما فقط به دنبال طرح مسئله و شناسایی مشکلات هستیم و در این راستا هم‌افزایی و به اشتراک گذاشتن تجربیات همکاران، ما را در فعال کردن حوزه ترجمه در مرکز کمک خواهد کرد.
در ادامه دکتر هادی نظری منظم با اشاره به نقش ترجمه آثار به زبان‌های دیگر گفت: آثار ایرانی زمانی که به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شوند، مرزها را پیموده و در میان سایر ملل شناخته می‌شوند. اثری مانند رباعیات خیام، زمانی که به زبان انگلیسی ترجمه شد، تازه در جهان شناخته شد و از آن زمان جزو شناخته‌ترین رباعیات در جهان است.
وی با اشاره به اینکه رسالت ترجمه، انسان‌دوستی و صلح و امنیت در جهان است، به اهمیت و ضرورت ترجمه اشاره کرد و بیان کرد: ترجمه مقوله‌ای بین‌رشته‌ای، بین زبانی و بین فرهنگی است. به همین دلیل کار مترجم بسیار مهم و دشوار است و گاهی متنی که ترجمه می‌شود ممکن است از متن اصلی هم مهم‌تر باشد.
نظری منظم ترجمه را به‌عنوان ابزاری مولد برشمرد و گفت: بسیاری از ژانرها، مکاتب فکری، جنبش‌ها، شگردها، تکنیک‌های مختلف نویسنده، فیلم‌ها، داستان‌ها و رمان‌ها به یمن ترجمه وارد کشورهای دیگر ازجمله ایران و کشورهای عربی می‌شود.
وی افزود: امروزه ترجمه ابزار قدرت است و اکنون این سؤال مطرح است که چرا ما از مقوله قدرت فاصله گرفته‌ایم و بااین‌حال می‌خواهیم با رسانه‌های پرقدرت دنیا رقابت کنیم. آثار ایرانی تا زمانی که ترجمه نشده‌اند جزو فرهنگ فارسی است ولی وقتی ترجمه می‌شوند جزو فرهنگ آن کشور مقصد می‌شوند؛ بنابراین باید آثاری که ترجمه می‌شوند با جامعه پذیرنده متناسب کنیم.
وی یادآور شد: ترجمه نادرست ممکن است باعث ایجاد کدورت و حتی دشمنی شود. زبان، قدرت و ایدئولوژی را نمی‌توان از هم جدا کرد. مترجم هم‌اینک جایگاهی در شأن مؤلف و حتی گاهی فراتر از او دارد و درواقع، به همت مترجم است که بقای یک متن در فرهنگ و زبانی دیگر تضمین می‌شود. مترجم معاصر با نوشتن مقدمه و پی‌نوشت و افزودن پاورقی‌ها و دخل و تصرف‌هایی که در متن مبدأ اعمال می‌کند متن جدید را با فرهنگ و ایدئولوژی و سیاست جامعه خویش هماهنگ می‌سازد.
نظری به برخی از وظایف اولیه مترجم پرداخت و بیان کرد: مترجم باید در مقدمه روش کار خودش را توضیح دهد، علت انتخاب کتاب، جایگاه کتاب در کشور مبدأ را بیان کند و علائم اختصاری که به‌کاربرده و یا تغییر عناوینی که انجام داده را مطرح نکند. در آثار دفاع مقدس باوجود محتوای ارزشمند گاهی اوقات مؤلفه توازن بین مخاطب عام و خاص وجود ندارد. اگر می‌خواهیم این نوع کتاب‌ها مخاطب داشته باشند ابتدا باید از کشورهای همسایه شروع کنیم.
وی یادآور شد: برای جهانی‌شدن آثار دفاع مقدس بخشی مربوط به محتوا و بخشی هم مرتبط با عوامل بیرونی است. البته نوع اثرگذاری محتوای کتاب نیز بر جهانی شمول بودن آن مهم است.
این مترجم در خصوص برخی از اشکالاتی که بر ترجمه آثار در حوزه دفاع مقدس وارد است، اشاره کرد و گفت: برخی از کلمات در میان عرب‌ها بومی‌سازی شده است در این صورت باید بدانیم وظیفه مترجم در برخورد با اسامی خاص مانند خلیج‌فارس و شهرهایی مثل اهواز چیست؟ چنان چه معادل برساخته عربی الخلیج (الخلیج العربی) و اسامی مصطلحی قدیمی یا مجعولی مانند الأحواز هویت ایرانی این اماکن را زدوده و در راستای خشنودسازی همسایگان عرب خود و تحریف تاریخ ایرانی این اماکن گام برداشته‌ایم و در برابر تاریخ مسئول هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به حساسیت‌های و ملاحظات سیاسی متنوع د جامعه مقصد، وبه ویژه تصویر خودی و دشمن، خواستار توجه و دقت بیشتر در ترجمه به زبان عربی، و در حوزه مخاطبان عراقی شد، تا ترجمه ابزار تفاهم و ترمیم روابط دو کلت ایران و عراق و مروج صلح و دوستی و حس و ارزشهای مشترک باشد.
نظری منظم در خاتمه در خصوص شیوه ترجمه آثار و روش برخورد با برخی از چالش‌ها، پیشنهاد داد: بررسی موضوعات و چالش‌ها در ترجمه متون دفاع مقدس، نیازمند هم‌اندیشی‌ها و برگزاری کارگاه‌های متعدد است و امیدوارم این نشست‌ها تا رسیدن به نتیجه و شیوه‌نامه‌ای صحیح برای ترجمه آثار تداوم داشته باشد.
در ادامه این نشست مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، با تبیین تلاش‌های انجام گرفته در یک سال گذشته بر اهمیت این نشست و ضرورت تداوم آن تا رسیدن به شیوه نامه های تخصصی ترجمه در حوزه دفاع مقدس تاکید کرد.
در ادامه گروهی از مترجمان و ویراستاران همکار مرکز اسناد در حوزه زبان های عربی، انگلیسی و فرانسوی به بیان نظرها و تجربه های مشترک درباره مسائل کاربردی ترجمه در حوزه دفاع مقدس پرداختند.
این نشست، نخستین نشست از سلسله نشست های بایسته های ترجمه بود و جلسه آینده در پایان بهمن ماه برگزار خواهد شد.
