عملیات بیت‌المقدس به روایت سرهنگ میرحسین میری میانجی

به گزارش ایسنا،سرهنگ بازنشسته  میرحسین میری میانجی از  سازمان حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس ارتش، در یادداشتی به تبیین عملیات بیت‌المقدس پرداخته است. در این یادداشت می‌خوانیم: طرح‌ریزی عملیات و آمادگی برای اجرای نبرد بیت­‌المقدس بلافاصله با پایان موفقیت­‌آمیز عملیات فتح­‌المبین در غرب اندیمشک و دزفول آغاز و با سرعت و بدون وقفه ادامه یافت و یک ماه پس از خاتمه عملیات فتح‌المبین به مرحله اجرا درآمد. منطقه عملیاتی بیت­‌المقدس از شمال به کرخه نور، از غرب به هورالهویزه و از جنوب به اروند رود و از شرق به کارون محدود است. محصور بودن این منطقه به عوارض طبیعی یادشده و گسترش نیروهای دشمن با اتکا به این عوارض طبیعی، کار آفند نیروهای خودی را در مقایسه با سه عملیات پیشین بسیار مشکل­‌تر می­‌کرد و این در حالی بود که در صورت پیشروی نیروها، محدوده منطقه عملیات برخلاف مناطق عملیات­‌های گذشته، خالی از عارضه و ناهمواری بود و به اصطلاح، زمین به نفع نیروی پدافند کننده بود.

منطقه عملیات بیت­‌المقدس چند ویژگی داشت. اولین ویژگی­‌اش این بود که وسیع­‌ترین منطقه عملیاتی را نسبت به عملیات قبلی داشت. وسعت منطقه نبرد شش هزار کیلومتر مربع بود. دومین ویژگی این بود که در تمام جاها باید از رودخانه عبور می­‌شد. در هر سه محور، در محور شمال(قرارگاه قدس) باید از کرخه نور عبور می‌کرد. در محور شرق، که دو قرارگاه فتح  و نصر باید حمله می‌کردند، باز باید از رودخانه کارون عبور می­‌شد.

محورهای عملیاتی هر یک از قرارگاه‌ها به ترتیب زیر مقرر گردید:

محور شمالی؛ قرارگاه قدس (با عبور از رودخانه کرخه)

محور میانی؛ قرارگاه فتح (با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز – خرمشهر)

محور جنوبی؛ قرارگاه نصر (با عبور از کارون و پیشروی به سمت خرمشهر).

عملیات در نیمه شب 61/2/10 با اعلام رمز «یاعلی بن ابی­طالب(ع)» از طریق قرارگاه کربلا مرکز عملیات مشترک، آغاز و یگان‌های تحت امر 3 قرارگاه تک خود علیه مواضع دشمن را آغاز کردند.

در مرحله اول عملیات که تا 61/2/16 ادامه یافت، یگان­‌های قرارگاه قدس با دشمن درگیر شدند اما با توجه به وجود استحکامات پیچیده و استقرار نیروهای دو لشکر زبده 5 مکانیزه و 6 زرهی عراق که گمان می­‌برد تلاش اصلی تک از این منطقه است، تنها در محور قدس4، نیروها موفق به تصرف سرپل شدند. یگان­‌های قرارگاه فتح نیز با توجه با ماهیت زرهی لشکر 92 به سرعت خود را به جاده اهواز– خرمشهر رسانده و مستقر شدند. در محورقرارگاه نصر با وجود پیشروی برخی یگان­‌ها، برخی دیگر از یگان­‌های آن به دلیل ناهماهنگی موفق به تامین اهداف خود نشدند و عدم الحاق دوقرارگاه فتح و نصر موجب افزایش فشار دشمن شد. در مجموع تلاش این دو قرارگاه در پایان روز اول تصرف سرپل 800 کیلومتر مربع شد.

همان­طور که انتظار می­‌رفت، دشمن با از دست دادن سرپل­‌ها، اقدام به پاتک­‌های سنگین کرد و موفق به بازپس­ گیری سرپل آزاد شده در منطقه قرارگاه قدس شد. دشمن تلاش کرد با استفاده از شکاف بین دو قرارگاه فتح و نصر با حملات سنگین نیروهای خودی را از پشت جاده اهواز – خرمشهر به عقب براند و سرانجام تیپ­‌های 7 ولی­عصر(عج) و حضرت رسول(ص) را مجبور به عقب­‌نشینی کند. در منطقه عمل قرارگاه نصر وضعیت سخت بود و فشار دشمن با استفاده از تیپ 10 زرهی مجهز به تانک­‌های تی – 72 منجر به نفوذ تعدادی تانک دشمن در مواضع خودی شد که در مقابل با رشادت کم­ نظیر نیروهای خودی رخنه­‌ها ترمیم و تمامی سرپل حفظ گردید. در شب دوم تلاش قرارگاه قدس برای بازپس­ گیری منطقه از دست رفته راه به جایی نبرد و نیروها به مواضع پیشین برگشتند.

در مرحله دوم  که از 22:30، 16 اردیبهشت ماه آغاز شد. ابتدا قرار بود که نیروهای قرارگاه نصر به سمت جنوب و به­ طرف خرمشهر پیشروی کنند، اما شناسایی­‌ها و عکس­‌های هوایی نشان می­‌داد که فعلاً نمی­‌توان از رده­­‌های پدافندی هفت­گانه عراقی­‌ها در شمال خرمشهر گذشت و حتی یک­بار نیز تک آزمایشی اجرا شد که نتیجه آن تایید کننده شناسایی و بررسی عکس­‌های هوایی بود. بنابراین تهاجم نیروهای خودی هر دو قرارگاه نصر و فتح برای رسیدن به مرز منجر به پس­‌گیری موفق بیست کیلومتر مرز بین‌المللی از زید تا شلمچه شد. تحرکات نیروهای دشمن به­ ویژه امکانات زرهی آن مانع از ارزیابی لازم برای اقدام نیروهای خودی شد و گردوغباری بودن منطقه هم اجازه عکسبرداری هوایی نمی‌داد. دشمن در روزهای 17 و 18 اردیبهشت برای عقب راندن نیروهای خودی و به­ دست گرفتن ابتکار عمل تمامی تلاش خود را به کار گرفت که پس از ناکامی، به­ منظور رفع تهدید عقبه دو لشکر 5 مکانیزه و 6 زرهی در مقابل قرارگاه قدس که تقریباً دست نخورده بود، با سرعت این دو لشکر را به کوشک و طلائیه عقب کشید.

با این وضعیت و پس از یک ­هفته توقف، در مرحله سوم عملیات برای رسیدن به دژ خودمان و تا دو سه کیلومتری دژ عراقی­‌ها شروع شد و نیروها موفق شدند حدود 12 کیلومتردیگر پیشروی کنند. سرعت نیروها بالا بود به­ طوری­که بعداً متوجه شدند در بعضی جاها تا روی دژ عراق هم رفته­‌اند. در ادامه، یگان­‌های قرارگاه نصر در محور بوبیان به شلمچه، از شمال به جنوب عملیات را ادامه دادند. نیروهای خودی از شمال تا منطقه طلائیه جلو رفته بودند و در کوشک به جاده زید – حسینیه رسیده بودند و الحاق انجام شده بود. جاده اهواز به خونین شهر هم کاملاً باز شده بود. پادگان حمید هم آزاد شده بود و سه قرارگاه ( قدس، فتح و نصر ) روی یک خط قرارگرفتند.

برای آزادسازی خرمشهر که پایان عملیات را نیز شامل می­‌شد کار گره خورده بود. سرانجام ساعت 22:45  نوزدهم اردیبهشت61، قرارگاه کربلا با ابلاغ رمز (بسم الله الرحمن الرحیم ، بسم الله القاصم الجبارین، لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم، یا علی ابن ابی طالب(ع) ) به قرارگاه نصر، فرمان آغاز حمله قرارگاه مذکور را به منظور عملیات احاطه و آزادسازی خرمشهر بر اساس دستور جزء به جزء شماره3 خود صادر کرد. نتیجه این عملیات قرارگاه نصر عبارت بود از تأمین خط مرز در جبهه باختری و بین 1 تا حداکثر 3/5 کیلومتر پیشروی در جبهه جنوبی.

ارزیابی نتیجه این عملیات که با شرکت حدود 10 تیپ از نیروهای سپاه و ارتش انجام شده بود، نشان می­‌داد که دشمن مصمم به پایداری سرسختانه بوده و کار فتح خرمشهر به‌سادگی میسر نخواهد بود. عملیات قرارگاه کربلا درشب 61/2/21  نتیجه­‌ای به بار نیاورد و هیچ یک از هدف‌های مورد نظر تأمین نشد.

کار گره خورده بود و نیروهای رزمنده پس از چندین روز جنگ سنگین و پیشروی در منطقه عملیاتی که توام با تلفات بود، توان کافی برای عملیات نداشتند. از این رو و با وجود تمایل شهید صیاد شیرازی بر ادامه عملیات، اجماع فرماندهان در نشست صبح 21 اردیبهشت در قرارگاه نصر بر استراحت دو سه روزه شد که به حدود 10 روز انجامید و با این وضعیت، علاوه بر اعزام حدود 6000 نیروی مردمی از خراسان طی یک شب توسط نیروی هوایی ارتش، دستور انتقال لشکر 77 پیاده از منطقه عملیاتی فتح المبین ( در مقابل فکه ) به منطقه عملیاتی بیت المقدس برای تقویت نیروهای عمل کننده داده شد و به این ترتیب قرارگاه فجر نیز در این منطقه شکل گرفت.

مرحله نهایی عملیات در 22:25 اول خرداد 1361 آغاز شد و9  تیپ در خط مقدم و تنها یک تیپ در احتیاط قرارگاه، تمامی داشته‌های خود را در آن شب ظلمانی در میدان رزم گذاشته بودند. نیروهای سمت راست باسرعت پیش رفتند و شکافی بین نیروها و مواضع دشمن ایجاد و شلمچه را تامین کردند اما در دو محور دیگر کار گره خورده بود.

شهید سپهبد صیاد شیرازی می­‌گوید : هنگام نماز صبح بود. نماز را که خواندم، احساس کردم دیگر چشمانم بسته می‌شوند. دلم نمی‌آمد از کنار بیسیم بروم. همان جا دراز کشیدم و سعی کردم چند دقیقه بخوابم. در عالم خواب و رویا، ناگهان دیدم سیدی عالیقدر که عمامه‌ای مشکی دارد، وارد قرارگاه شد. چهره‌اش گرفته بود و بسیار محزون و خسته به نظر می‌آمد. به احترامش همه از جا برخاستیم. لحظه‌ای بعد، انگار که دیگر کارش تمام شد و کاری ندارد، بلند شد و گفت: من می­‌خواهم بروم. آیا کسی هست من را در این مسیر کمک کند؟ من زودتر از بقیه جلو دویدم و دستشان را گرفتم تا از قرارگاه خارج شود. بیرون رفتیم. به ذهنم رسید، حیف است این سید بزرگوار با این همه خستگی که دارند، پیاده راه بروند. پس بغلش کردم. دیدم با تبسمی زیبا به من نگریست و اظهار محبت کرد. از این نگاه محبت آمیز او چنان به وجد آمدم که از خوشحالی به گریه افتادم. ناگهان با صدای گریه خودم از خواب پریدم. با  روحیه­‌ای که از این خواب گرفته بودم، دیگر خوابم نمی‌آمد. متوجه شدم از بیسیم صدای تکبیر گفتن  می­‌آید. فهمیدم دو محوری که کارشان گیر کرده بود، توانسته­‌اند به اروندرود برسند. آن لحظه امید بخش، ساعت 04:30 بامداد روزدوم خرداد بود که به قرارگاه (کربلا) اعلام شد که جاده شلمچه– خرمشهر و پل نو آزاد شد. ظهر روز سوم خرداد ماه 1361 نیروهای ایران از سه طرف وارد خرمشهر شدند و در مسجد جامع به هم پیوستند. پرچم جمهوری اسلامی ایران بر بام مسجدم بر افراشته شد و خونین شهر دوباره خرمشهر شد. امام خمینی(ره) در پیامی فرمودند:«خرمشهر را خدا آزاد کرد».

عملیات بیت‌المقدس از ساعت 00:30 دهم اردیبهشت 1361 آغاز شد و در 25 روز و طی4 مرحله عملیات و تقدیم 5553  شهید، خونین شهر، شهر خون پس از مدت  575 روز اشغال توسط ارتش بعث عراق، مجددآً خرمشهر شد و به آغوش میهن بازگشت و به این ترتیب چهارمین عملیات با حضور مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به تعبیر شهید صیاد شیرازی «ترکیب مقدس » با موفقیت به پایان رسید.

نیروهای ایران در این عملیات، منطقه‌ای به وسعت 5380 کیلومتر مربع را آزاد کردند؛ 16000 تَن از نیروهای عراقی را به هلاکت رسانده یا مجروح ساختند، بیش از 19000 نفر از دشمن اسیر گرفتند، حدود 550 تانک و نفربر، 53 هواپیما، 50 خودرو، 3 هلی‌کوپتر و... از تجهیزات دشمن را نابود کردند و حدود 50 دستگاه تانک و نفربر، 300 دستگاه خودرو، 30 قبضه توپ و... را به غنیمت گرفتند.

فتح خرمشهر  موجب شد که بخش قابل توجهی از نیروهای مهاجم عراقی به اسارت نیروهای جمهوری اسلامی ایران درآیند. نبرد بزرگ، سرنوشت ساز و غرورآفرین بیت‌المقدس علاوه بر پایان بخشیدن به 19 ماه اشغال بخشی از حساس‌ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، ضربه‌ای سهمگین و کمرشکن به توان رزمی و جنگ‌طلبی‌های دشمن مهاجم وارد ساخت. کوتاه سخن اینکه عملیات بیت ‌لمقدس به عنوان برجسته ترین عملیات آفندی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در تاریخ نظامی 8 سال دفاع مقدس ثبت شده است.