به گزارش مشرق، آیت‌الله مجتبی تهرانی یا حاج آقا مجتبی تهرانی را همه می شناسیم. هر از گاهی از طریق برنامه‌های رسانه ملی هم صحبت‌های گرم و تاثیرگذارش را شنیده ایم؛ عالم دینی برجسته ای که علاوه بر مرجع تقلید بودن به عنوان استاد اخلاق مشهور است.
هر چند حرف‌هایش خیلی هم ساده نیست و وارد مباحث کلامی و فلسفی پیچیده ای می شود که ممکن است فهم همه اش برایمان سخت باشد، اما باز هم لابه لای حرف‌هایش ظرایف و نکاتی هست که می تواند حال شنونده را برای لحظاتی تغییر دهد و البته او را به فکر فرو ببرد و به این سمت بکشاند که آدم خوبی بودن آنقدرها هم دشوار نیست، می شود با رعایت اخلاق و درک حضور خداوند در همه لحظات زندگی آدم بهتری شد. تهرانی‌ها برای سال‌ها این شانس را داشتند تا پای منبر معلم اخلاق شهر بنشینند. ماه رمضان هر سال منبر حاج آقا مجتبی در خیابان ایران برقرار بود و از گوشه و کنار شهر خیلی‌ها خودشان را به مرکز پایتخت می‌رساندند. شب‌های قدر البته جلسه حاج‌آقا در بازار تهران برقرا ر بود . از دی ماه سال 91 و با فوت حاج آقا مجتبی، فرصت نشستن پای منبرهایش هم از همه گرفته شد. امشب و در نخستین شب قدر امسال خلاصه‌ای از سخنرانی‌های حاج‌آقا مجتبی را مرور کرده‌ایم...
سفره‌ای برای مسلمان و ملحد
بخواهید یا نخواهید، شما در این ماه مهمان هستید. یک مثال بزنم: مهمانی‌ها و ضیافت‌هایی که ما بر پا می‌کنیم، این‌طور است که شخصی را به منزل خودمان یا محلی که مربوط به ماست دعوت می‌کنیم که از او پذیرایی کنیم. او در پذیرش آمدن یا نیامدن مختار است. اگر خواست می‌پذیرد و اگر نخواست نمی‌پذیرد. این دعوت به ضیافت الهی از این سنخ دعوت نیست که خدا مهمانی به پا کرده و ما را دعوت کرده و گفته بیایید. بعد اگر خواستیم می‌رویم و اگر نخواستیم نمی‌رویم. این‌طور نیست. این دعوت الهی تکوینی است و اصلا تشریعی نیست. سبک دعوتی که خودمان دعوت می‌کنیم، تشریعی است. اگر خواستید می‌پذیرید و اگر نخواستید نمی‌پذیرید. تشریعی یعنی چه؟ مثل احکام. مثلا خدا گفته نماز بخوان. خواستی می‌خوانی و نخواستی نمی‌خوانی. این را تشریعی می‌گویند. اما در باب مساله ماه مبارک رمضان دعوت به ضیافت، تشریعی نیست. دلبخواهی نیست که اگر خواستی وارد شوی و اگر نخواستی وارد نشوی. این‌طور نیست، بلکه همه وارد می‌شوند. از مؤمن، کافر و ملحد همه وارد می‌شوند.
ماه نزول قرآن و صعود انسان
ماه مبارک رمضان این طور است که هم ماه «نزول» است و هم ماه «صعود». این که ماه نزول است را شما خوب می‌توانید بفهمید؛ چون در قرآن و در دعاهای ماه مبارک رمضان مطرح است که کلام الهی- قرآن کریم- در این ماه، از مصدر وحی بر نبی مکرم اسلام رضی‌ا... عنه نازل می‌شود که خداوند به وسیله همان کلمات، انسان‌ها را در جمیع ابعاد پرورش می‌دهد و می‌سازد.
به تعبیر دیگر، ماه رمضان ماه سخن گفتن رب است با عبدش؛ یعنی ماهی است که رب برای ساختن عبدش و راهنمایی او به سوی قرب خویش، با او سخن می‌گوید و سخن گفته است. بنابراین قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شد و به تعبیر اهلش به صورت «جمله واحده» - به طور کلی و یک پارچه- در شب قدر، بر قلب پیغمبر اکرم رضی‌ا... عنه فرود آمد. این همان قوس نزولی این ماه است. تا این جای مطلب شبهه‌ای نیست؛ این آیات قرآن است و این هم دعاهایی که شما در ماه رمضان می‌بینید و این مطلب در همه آنها هست.
«صمت» اصلا حرف نزدن نیست!
پیغمبر اکرم(ص) فرمود: «وَ مِیرَاثُ الصَّمْتِ أنَّهَا تُورِثُ الْحِکمَةَ»؛ یعنی میراث سکوت، حکمت است. پس معلوم می‌شود منظور از این «صوم صمت» که در روایات هست، «حرف نزدن» مطلق نیست، بلکه مراد همان «قلّت کلام» و پرهیز از بیهوده‌گویی است.
اتفاقا بعضی جاها باید حرف بزنی؛ با خدا باید حرف بزنی؛ باید دعا بخوانی. نه این‌که هر چیزی که از دهانت بیرون بیاید را بگویی. آن چیزی که برای تو حُجُب را برطرف می‌کند و تو را به «مقام رضا» می‌رساند، آن را مراقبت کن...
روزه‌ای برای همه
من به آن کسانی که از نظر شرعی معذورند و نمی‌توانند روزه بگیرند و غصه می‌خورند که من محروم شدم از برکات صوم و ماه مبارک رمضان، می‌خواهم بگویم که این دیدگاه و نگرش تو یک نگرش مادی است. شما خیال کرده‌اید که روزه، نخوردن و نیاشامیدن است؟ برای تو هم روزه وجود دارد. آنچه بالاتر از «قلّت اکل» و کم خوردن است؛ آن چیست؟ جلوی زبانت را بگیر؛
یک ماه رمضان، از اول تا آخر غیبت نکن، دروغ نگو، تهمت نزن، مومن را اذیت نکن، برو جلوی آفات زبانت را بگیر؛ روزه اینجا هم هست. میراث الصوم این است. بله، اگر صحت مزاج داری و عذر شرعی نداری، قلّت اکل هم در کنارش هست تا درد و اِلم گرسنگی و تشنگی را بچشی که آن هم آثاری دارد.
توسل در شب قدر
شما می‌دانید ما امشب کجا داریم می‌رویم؟! آیا می‌شود ما هم امشب برویم سراغ امام زمان (عج) به او بگوییم، آقا ما بد کردیم، شما کارها را درست کن! مگر می‌شود که ما را رد کنند؟ به خدا نمیشود! حالا فهمیدی! مدعو خود را بشناس! بعد درخواستهایت را می‌توانی تنظیم کنی.
حالا می‌خواهم بروم سراغ توسلم. آقا یا امام زمان! شما ظاهر لیلة‌القدری! امشب فرشتهها خدمت شما میآیند و برای سال آیندهام تقدیراتی را می‌آورند که شما توشیح کنید.
تقاضای من از شما این است که سال آینده من را، چه دنیوی و چه اخروی، از هر جهت به بهترین وجه ترسیم کنید و پای آن را امضا کنید. این توسل برای ظاهر لیلة‌القدر بود. اما مگر این ظاهر باطن ندارد؟ این ظاهر، باطن دارد. در روایات هم ما داریم و ما حضرت را به باطن شب قدر قسم میدهیم. می‌دانید باطن امشب، چه کسی است؟ زهرا (س) است.
اهمیت استغفار و خودسازی
هر شب ماه رمضان، خداوند سه بار این را می‌گوید که «آیا کسی هست که از من درخواستی؛ یعنی دعایی بکند؟ سراغ من بیاید، رجوع به من کند که او را بپذیرم؟» در روایتی از امام‌صادق (ع) داریم که حضرت فرمودند: خداوند در هر شب از ماه رمضان هنگام افطار، 70 هزار هزار کسانی را که مستوجب جهنم و آتشاند، از آتش نجات می‌دهد.» این خصوصیت ماه رمضان است. ماه مبارک رمضان، ماهِ خودسازی است قبل از آن باید گفت به حسب روایاتی که داریم، ماه خودسازی است اما در عین حال ماه این است که آدم خودش را تر و تمیز کند. لذا این ضیافت پهناور طبق کتاب و سنت برای این است که آنچه را زیربنای تمام مقامات معنویه است برای انسان نسبت به سیر الی‌ا... تعالی تا به فنا برسد، تحصیل کند. که عرض کردم با همان بحث سابق من مناسبت داشت. یعنی در این ماه خمیرمایه‌ای درست کند برای این‌که نسبت‌به او حصنِ حصینی باشد. دژی محکم برای این‌که از نظر بُعدِ معنوی آفت‌زدگی پیدا نکند.
درهای آسمان باز است
سنت ائمه در ماه مبارک رمضان ختم قرآن بوده است، یک روایت در وسائل از مُقنع مفید نقل شده که در آن آمده حضرات ائمه در ماه مبارک رمضان 10 ختم قرآن می‌کردند؛ یعنی هر سه روز، یک ختم قرآن.
روایتی است که محدث قمی از مرحوم مجلسی نقل می‌کند که در یک حدیث هست که بعضی از ائمه(ع) در ماه مبارک رمضان، 40 ختم قرآن می‌کردند و اگر هر ختم قرآن را ثوابش را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم(ع) هدیه کند، ثوابش مضاعف می‌شود. در آن روایت دارد که هر ختم قرآنی که می‌کردند، ثوابش را به یکی از معصومین(ع) هدیه می‌کردند.
تمام درهای آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز می‌شود، روایت از علی(ع) دارد: آگاه باشید که درهای آسمان از شب اول ماه مبارک رمضان باز است؛ یعنی تمام حُجُب از ناحیه رب برداشته شده است، در این ماه دیگر هیچ حجابی نیست. یعنی از ناحیه خداوند نسبت به بندگانش هیچ حجابی نیست. هیچ دری بسته نیست؛ اصلا و ابدا، تمام درها باز است ... هر تقاضایی! چه مادی و چه معنوی به رب می‌رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌کند، نتیجه آن این است که این تقاضاها در این ماه بی‌جواب نمی‌ماند، به تعبیر روز هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود!
*جام جم
