آیا کیهان آغازی داشت؟ جهان ستارگان و خورشید و زمین و آسمان چگونه پدیدار شد؟ انسان چگونه به وجود آمد؟ این‌ها سؤالاتی است که قدمتی به اندازه تاریخ انسان خردمند دارد و در اسطورههای کهن، مذاهب مختلف، فلسفه و علم جدید پاسخهای متفاوتی داشته است.
اکنون به مدد یافتههای دقیق علمی میدانیم که 14 میلیارد سال پیش و با رخداد مه‌بانگ (بیگ‌بنگ) گیتی و فضا و زمان پدیدار شدند. سپس ذرات بنیادی پدید آمد که دارای جرم بودند. چهار‌میلیارد‌و 600 میلیون سال پیش خورشید و چهار‌میلیارد‌و 540 میلیون سال پیش کرهای آتشین شکل گرفت که زمین نام دارد.
کره ماه هم 20 میلیون سال دیرتر پدیدار شد. چهار‌میلیارد‌و 400 میلیون سال پیش سرتاسر کره زمین از آب پوشیده شد؛ آبی که نه زلال؛ بلکه سوپی غلیظ و جوشان آکنده از مواد کشنده شیمیایی بود. چهار‌میلیارد‌و 200 میلیون سال پیش و در همین آب، حیات پدیدار شد.
سه‌میلیارد‌و 900 میلیون سال پیش نخستین یاخته شکل گرفت. سه‌میلیارد‌و صد میلیون سال پیش میدان مغناطیسی زمین شکل گرفت. پیدایش این میدان، حفظ جو کره زمین و نیز سیال‌بودن آب آن را امکانپذیر کرد. دو‌میلیارد‌و 450 میلیون سال پیش اکسیژن در جو پدیدار شد و 700 میلیون سال پیش نخستین حیوان و 535 میلیون سال پیش نخستین ماهیان پدیدار شدند.
375 میلیون سال پیش گروهی از ماهیان به خشکی آمدند و به خزندگان تکامل یافتند و 220 میلیون سال پیش از شاخهای از خزندگان، پستانداران پدیدار شدند. سه میلیون سال پیش نخستین گونههای انسانی پدیدار شد. 350 هزار سال پیش گونه انسان امروزی پدیدار شد و 50 هزار سال پیش انسان مدرن، انسانی که توانایی گفتار و ایجاد فرهنگ دارد، پدیدار شد و نخستین آثار مکتوب پدید آمد.
در یکی، دو دهه گذشته انتشار کتابهای عامهپسند با موضوع تاریخ مختصر جهان و کیهان رواج یافته که معروفترین آنها کتاب «تاریخ مختصر زمان» با عنوان فرعی «از مه‌بانگ تا سیاهچاله‌ها» اثر مشهور استیون هاوکینگ است که در سال 1988 منتشر شد و به‌عنوان پرخواننده‌ترین کتاب کیهان‌شناسی شهرت یافت و به بیش از 33 زبان از‌جمله فارسی ترجمه و منتشر شد.
هاوکینگ در این کتاب با زبانی ساده به بازگویی داستان جهان میپردازد. آخرین کتابی که در این زمینه شهرت جهانی یافت «انسان خردمند: تاریخ مختصر بشر» نوشته یووال نوح هراری بود که در سال 2011 منتشر شد. این کتاب با دو ترجمه به فارسی هم ترجمه شد و با استقبال زیادی در بازار نشر روبه‌رو شد.
به‌تازگی نیز کتابی با عنوان «از مه‌بانگ تا انسان؛ سمفونی پیدایش» تألیف احمد معافی و به همت نشر سپهر خرد منتشر شده که به همین سیاق نوشته شده است. از این نویسنده پیش‌از‌این کتاب و مقالاتی به زبان انگلسی و ژاپنی منتشر شده است.
موضوع کتاب بیان چگونگی پیدایش انسان است. در فرایند توضیح، نویسنده به ناچار وارد مقولههایی مانند اخترشناسی، فیزیک کوانتوم، زمینشناسی، شیمی، علم ژنتیک و... شده است. تک‌تک مقوله‌های گفته‌شده مباحث پیچیدهای هستند و پیچیدهتر از همه آنها چگونگی تکامل (فرگشت) است که موضوع اصلی کتاب است.
هرچند برخی نوشتههای دشوار در کتاب وجود دارد (که پیچیدهترین آنها به پیوست‌های کتاب انتقال یافته)؛ اما کوشش نویسنده بر این است که مطالب ساده نگاشته شده و حتی برای دانش‌آموزان دوره دبیرستان قابل‌درک باشد. باوجوداین نویسنده در پیشگفتار می‌نویسد که دانشپژوهان و استادان علوم زیستشناسی هم نکات جذاب و جدیدی در این کتاب خواهند یافت.
نویسنده توضیح میدهد که هماکنون ما با یک انفجار بزرگ در علوم مواجه هستیم. در همه جنبههای مربوط به زیستشناسی و فرگشت، بررسی درستی یا نادرستی دادههایی که زیستشناسان و دیرینهشناسان در خلال دهههای گذشته و از روی سنگوارهها و سایر منابع به آن رسیدهاند، از زاویه ژنتیکی آغاز شده است.
همزمان هر‌روزه کشف جدیدی اعلام میشود. کوشش نویسنده بر این بوده که محتویات کتاب بر مبنای آنچه دانش بشری در پایان سال 2018 به آن رسیده و از آخرین منابع دانشگاهی باشد؛ بااین‌حال تأکید میکند زمانی که این کتاب در دسترس خوانندگان قرار می‌گیرد، ممکن است واقعیت برخی از داده‌های گفته‌شده تغییر یافته باشد. در نگارش این کتاب روش ویژهای به کار برده شده است.
بخش اصلی کتاب که بیش از یک‌سوم محتوای کتاب را در بر گرفته، فرایند پیدایش از کیهان تا انسان را بیان کرده و موضوع اصلی کتاب است. نوشتههایی با زمینه رنگی نیز وجود دارد که در 23 بخش مختلف تنظیم شده‌اند و مقالاتی هستند که به درک دقیقتر نوشتههای اصلی کمک می‌کنند. در‌عین‌حال خود مقوله‌های جداگانهای هستند که هر‌یک تقریبا پیوسته بوده و خواننده میتواند آنها را مستقل مطالعه کند.
