1- مقدمه و طرح مسئله
«سبک[1] زندگی[2]» یکی از مفاهیم مطرح در علوم اجتماعی است که از گذشته تا حال مورد توجه جامعه شناسان بوده است. مردم هزاران سال است که روش زندگی معینی برای خود انتخاب کرده اند و برای مدیریت آن تلاش می کنند؛ که مطابق بایدها و نبایدهایی که جامعه برای آنها تعیین کرده است عمل کنند. این عمل به بایدها و نبایدهای جهان اجتماعی گاهی ارادی و گاهی به اجبار است چرا که اگر رعایت نشود بیم آن وجود دارد که از سوی جامعه تنبیه و مجازات شود. این تنبیه و مجازات جامعه، همان طرد و عدم توجه به فرد خاطی است. بنابراین اعضای جهان اجتماعی تلاش می کنند تا این چنین مورد قضاوت و داوری سایر اعضای جهان اجتماعی قرار نگیرند و شیوه ها و روشهای پذیرفته شده زندگی خود را که گذشتگان آن را ساخته اند؛ بکار ببندند.
همانطور که یکی از جامعه شناسان معتقد است که سهم مردگان در ساختن جامعه بیشتر از سهم زندگان است؛ یعنی سهم پیشینیان ما در ساختن جامعه، بیشتر از ما بوده است. همچنان که سهم ما در ساختن جامعه و فرهنگ آیندگان بیش از آیندگان است.» (سازمان پژوهش و برنامه ریزی، 18: 1397 ) کنش های انسانها آگاهانه، معنادار، ارادی و هدفمند است. زندگی اجتماعی انسانها بر اساس آگاهی مشترک و سایر ویژگیهای کنش که برشمردیم، شکل می گیرد؛ از آنجا که کنش متفاوت انسانها براساس آگاهی، میل و اراده متفاوت آنها در زمانها و سرزمین های مختلف شکل می گیرد زندگی های اجتماعی متنوع پدید می آید.
سرزمین کهن ایران متشکل از اقوام مختلف با قدمت تمدنی بیش از شش هزار سال که کاوش های باستان شناسی تپه های کنار صندل جیرفت گواه روشنی بر قدمت آن است، دارای فرهنگ های متنوعی است یعنی اقوام، طوایف و مردمان آن دارای شیوه های زندگی متفاوتی هستند، و این تفاوت در شیوه زندگی، موجب تمایز آنها از ملل سایر جوامع، شده است. برخی شیوه های زندگی در تمام جامعه ایران مشترک است، در عین حال برخی شیوه ها وجود دارند که با اندکی تفاوت، فقط مختص قوم و قبیلهای خاص است. به هرحال همه ی این ویژگی ها در کنار هم هویت ایرانی بودن ما را می سازند.
چگونگی گذراندن اوقات فراغت، آداب و رسوم عروسیها و عزاداری ها، پوشش، جشن تولد، آغاز سال نو، آیین سیزده بدر، آداب معاشرت، باورها و عقاید، جملگی از مصادیق فرهنگ و شیوه های زندگی جامعه ماست. هر جامعه ای برای بقا و دوام خود تلاش می کند این مصادیق را به افراد خود آموزش دهد و افراد نیز تلاش می کنند؛ آنها را فرابگیرند و در زندگی اجتماعی خود به کاربندند.
در حوزه جامعه شناسی در سطح وسیع و گسترده ای پیرامون «فرهنگ» و انواع « سبک زندگی» پرداخته شده است. با محور قرار دادن این موضوع و چالشی که « بیماری کرونا» در سطح جهان و کشور ما ایجاد کرده است؛ این تحقیق به بررسی «نقش سبک زندگی در سلامتی و پیشگیری از بیماری کرونا» پرداخته است.
2-روش تحقیق
این تحقیق از نوع تحقیقات نظری است که روش گردآوری اطلاعات در آن به صورت کتابخانه ای است. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، فیش برداری از منابع اسنادی است. در این مقاله، هدف صرفا پرداختن به مفاهیم نظری و تئوریک «سبک زندگی» نیست، بلکه ضمن توصیف برخی عادات و ویژگی های رفتاری که در جامعه ایران رواج دارد تلاش می شود نقش سبک زندگی در سلامتی و پیشگیری از بیماری کرونا را از نگاه جامعه شناختی بررسی کنیم هرچند که پرداختن به این موضوع به مطالعات گسترده نیاز است، اما هدف من سوق دادن نگاه های متخصصان این رشته به این مهم است.؛
3-ریشه شناسی
در این تحقیق برای پی بردن به مفهوم «سبک زندگی» ابتدا به فرهنگ لغت های معتبر مراجعه کرده و این عبارت را ریشه - شناسی[3] می کنیم.
در زبان های مختلف از ترکیب سبک زندگی در شکل های مختلف یاد شده، در زبان آلمانی (lebenstill) و در زبان انگلیسی در شکل (life style)، (style of life / living) در گشته و امروز بیشتر به صورت life style) استفاده شده است. این ترکیب از دو واژه «سبک» و «زندگی» تشکیل می شود معنای لغوی واژه «زندگی» روشن است اما در تعریف واژه «سبک » در لغت نامه ها معانی گوناگونی درج شده است (که البته ریشه در کاربرد آن در علوم مختلف دارد). (style) از اصل لاتینی (stilus) و فرانسه قدیم (stylus) است که به معنی اشیای نوک تیز فلزی (مانند نیزه و قلم حجاری) بوده است (لغت نامه امریکن هریتیج، 2004) امروزه این کلمه در زبان انگلیسی به معنی:
1.«نوع، روش، سبک اثاثیه » (پیشین)، «شکل دادن یا طراحی چیزی مانند موی سر) یا شیء (مانند تکه ای از لباس یا اسباب و وسایل) تا به نظر جالب و جاب آید، کیفیت برتر در ظاهر، طراحی یا رفتار» (لغت نامه امریکن هریتیج، 2004)،
2. «شیوه و روش انجام چیزی خصوصا شیوه ای که برای فرد، گروهی از مردم، مکان یا دورها ی، نوعی باشد. » (لغت نامه کمبریج، 2004)، « اجرا یا انجام اموری که تمایز دهنده فرد یا گروه یا سطح یا. .. خاصی باشد، لغت نامه وبستر، 1996)
3. «مد، خصوصا در پوشیدن». (لغت نامه کمبریج، 2004؛ لغت نامه آکسفورد، 1987)
لاروس، (Stylus) را چنین تعریف می کند: سبک، مجموعه روشها و طریقه هایی است که نویسنده به آن وسیله از کلیه سرمایه های یک زبان برای بیان افکار و نیات و ما فی الضمیر خود استفاده می کند و آنها را به کار می اندازد. انتخاب کلمات و طرز ادای مطلب که اغلب از قوانین دستور زبان سرپیچی می کند، «سبک » را تشکیل میدهد.» (مهدوی کنی، 202: 1386 201)
4-مفهوم جامعه شناختی سبک زندگی
«سبک زندگی» مفهومی گسترده است که در یک نگاه کلی به تمام عادتها، علائق و ویژگی های رفتاری که افراد در جهان اجتماعی خود بکار می بندند اطلاق می شود.
« "سبک زندگی" (Life Style) اصطلاحی است که از 1939 به بعد در زبان انگلیسی رواج یافته است و به نظر می رسد تا پیش از آن، جامعه و فرهنگ غربی عموما و بریتانیا خصوصا نیازی به این مفهوم نداشته اشت.» (فاضلی، 32: 1392) «آدلر (1937-1870) نخستین کسی است که به روشنی به بحث درباره ی مفهوم سبک زندگی پرداخته است.» (ابراهیم آبادی، 34: 1392) آلفرد آدلر، روانشناس اتریشی، سبک زندگی را این چنین تعریف می کند؛
او می گوید سبک زندگی، یعنی کلیت بی همتا و فردی زندگی که همه فرآیندهای عمومی زندگی، ذیل آن قرار دارند.» (مهدوی کنی، 206: 1386 ) آنتونی گیدنز (1938) مشهورترین جامعه شناس بریتانیایی که دلیل شهرت او پرداختن به نظریه «ساختاربندی» است؛ سبک زندگی را چنین تعریف کرده است؛
سبک زندگی، مجموعه ای نسبتا هماهنگ از همه رفتارها و فعالیت های یک فرد معین در جریان زندگی روزمره است که مستلزم مجموعه ای از عادتها و جهت گیری ها و بنابراین، برخوردار از نوعی وحدت است.» (باینگانی و همکاران، 57: 1392 ) در تعریفی ساده و کلی تر می توان سبک زندگی را« شیوه زندگی » (The Mode of Living )یا به نحو دقیق تر، الگوها و شیوه های «زندگی روزمره» تعریف کرد که نه تنها شامل الگوهای فردی مطلوب از زندگی، بلکه شامل تمام عادات و روشهایی می شود که فرد یا اعضای یک گروه به آنها خو کرده اند یا عملا با آنها سروکار دارند. بنابراین، سبک زندگی به خانه و اثاثیه محدود نمی شود و الگوهای روابط اجتماعی، سرگرمی، مصرف و لباس را دربر می گیرد و نگرش ها، ارزشها و جهان بینی فرد و گروهی که عضو آن است را منعکس می کند.» (فاضلی، 32: 1392 ) اهمیت بی بدیل «سبک زندگی» در تمامی عرصه های حیات بشری اعم از اقتصادی، سیاسی و فرهنگی باعث شده تا بیشتر جامعه شناسان به این موضوع بپردازند و پیرامون آن نظریه پردازی کنند.
«ماکس وبر، در اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، گرچه به طور دقیق از اصطلاح سبک زندگی استفاده نمی کند، اما اثر ژرف سبک زندگی بر زیستن مردم را نشان می دهد. با نگاه به مطالعه ی وبر، معلوم می شود تداوم یک نوع از زندگی نه تنها پیش فرض های هستی شناختی افراد را تغییر می دهد، بلکه نهادهای سیاسی و اقتصادی یک جامعه را بر می سازد و استواری یا نااستواری آنها را سبب می گردد.
اگر افرادی چنین بیندیشند که عیش ونوش گناه است و باید کار کرد و اندوخت و ساخت و تنها از این سخت کوشی و سختی کشی لذت معنوی برد، نهادهایی برای تنظیم و به جریان اندازی سرمایه ی انباشته در جامعه ی آنان، لازم می شود و در بستر تاریخی مناسب، چنین سبکی از زندگی به اقتصاد سرمایه داری یا سیاست استثمارگرانه تبدیل خواهد شد.
امیل دورکیم، دیگر جامعه شناس کلاسیک، از زندگی فردگرایانه می گوید و آثار وخیمی که در بلندمدت، نگاه صرفا فردگرایانه بر قواعد تنظیمی جامعه می گذارد. او نیز اشارهی دقیق به اصطلاح سبک زندگی ندارد، اما گویی با وبر، در تأثیر نهادین آن هم سخن است؛ چرا که سبک زندگی، فرد را به جامعه و میل را به هم بستگی پیوند می زند؛ نه از آن گونه که هنجارها چنین می کنند، بلکه با چینشی ویژه از هنجارها در گروه هایی خاص از مردم که می خواهند در احساسی از برتری جویی و دگرگونگی زندگی کنند.
کارل مارکس در مورد فیلسوفانی که در مورد مسائل ذهنی خود می اندیشند، یعنی می اندیشند تا بیندیشند، بدون آنکه ارتباطی بین عینیت و ذهنیت های آنان باشد، اندیشه ورزانه زندگی کردن را مطرح می کند. این اندیشه ورزانه زندگی کردن (در معنای منفی مارکس برای Speculation) را سبکی از زندگی می توان دانست که پیامد آن، ناکارایی اندیشه برای زندگی و در نظر گرفتن منافعی از حاصل دسترنج دیگران، یعنی آنان که به طور عینی کار و تولید می کنند، است.
استثمار پیامد این نوع از زندگی است؛ یعنی مارکس هم مانند دورکیم و وبر، به جنبه ی نهادینه سازی رفتار حاصل از سبک زندگی نگاه می کند؛ بر خلاف اندیشمندان مدرنیته ی میانی و متأخر که اغلب همچون پیشگام کلاسیک شان، زیمل، به وجه فردگرایانه ی سبک زندگی توجه کرده اند، نه همچون تورشتاین وبلن که سبک زندگی را به معنای الگوی رفتار جمعی، مجموعه ی عادت های فکری، سازوکاری جمعی و معرفت شناختی در تنظیم رفتار به کار می برد. کلاسیک ها جز زیمل و برخی مدرنها مانند وبلن، نمی خواستند ترجیحات فردی را در بررسی سبک زندگی وارد کنند؛ چرا که جنبه ی تحلیل روانی به مطالعه میداد و لازم میشد شخص به شخص توضیح داده شود.» (پیوسته، 1392)
در میان جامعه شناسان پیشکسوت «گئورگ زیمل» بیش از سایرین به مفهوم سبک زندگی پرداخته است.
زیمل (1918 - 1858) از جمله دیگر صاحب نظرانی است که به تفصیل مفهوم و ابعاد سبک زندگی را مورد توجه قرار داده است و ایجاد سبکهای زندگی را با مؤلفه های هویت، تمایز یافتگی و گرایش افراد به انواع مد تعریف و تحلیل می کند.» (ابراهیم آبادی، 39: 1392 )
اگر بخواهیم از مفاهیم تئوریک و انتزاعی «سبک زندگی» گذر کنیم و به سطح عملی و تجربی آن بیشتر توجه داشته باشیم؛ به تعریف ذیل اکتفا می کنیم.
در مجموع برای تعریف نهایی از سبک زندگی، باید بگوییم که سبک زندگی مجموعه ای نسبتا هماهنگ و منسجم از کلیه امور عینی و ذهنی زندگی فرد یا گروه است. این امور می تواند شامل دارایی ها، الگوهای رفتاری، روابط اجتماعی، مصرف، فعالیت های فراغتی و سرگرمی، پوشش و مدیریت بدن، نحوه غذا خوردن و دکوراسیون منزل و... باشد که امور و رفتارهایی بیرونی و قابل مشاهده اند. همچنین می تواند در برگیرنده بینش ها (ادراکات، اعتقادات و جهان بینی، گرایشها (ارزشها و ترجیحات) و... باشد که رفتارهایی درونی و ذهنی اند. سبک زندگی، گستره ای رفتاری را در برمی گیرد که اصلی انسجام بخش و هماهنگ کننده بر آن حاکم است و بخش اعظم زندگی فرد را تحت سیطره دارد.» (باینگانی وهمکاران، 64: 1392 )
5-نقش سبک زندگی در پیشگیری از بیماری کرونا
یکی از مسئولیت های مهم من مراقبت از خودم است. همه برای حفظ سلامت جسم و روح خود تلاش می کنند و با آگاهی و اراده از هر چیزی که سلامتی آنها را به خطر بیندازد دوری می کنند؛ تا جایی که برای حصول اطمینان از سلامت خود هر از چند گاهی با فواصل معین به پزشک مراجعه می کنند و آزمایش های تشخیصی می دهند؛ غافل از این که «سبک زندگی» ما میتواند یکی از عوامل مخاطره انگیز سلامتی ما باشد. ورود فناوری های نوین در چند دهه اخیر در کشور ما ایران؛ از قبیل وسایل الکترونیکی، ارتباطات، فست فودها، لوازم خانگی حتی آپارتمان نشینی نه تنها بی تحرکی را در پی داشته که خود، یکی از عوامل مخل سلامتی است؛ بلکه «سبک زندگی» ما را تغییر داده بدون اینکه ما احساس کرده باشیم.
الگوها، عادات و شیوه های زندگی روزمره ما «کنش اجتماعی[4]» محسوب می شوند و به کنش اجتماعی و پیامدهای آنها«پدیده اجتماعی[5]» می گویند. پدیدهای اجتماعی ممکن است فیزیکی مانند بانک، مدرسه، مسجد،.... و غیر فیزیکی مانند نمادهاء باورها، هنجارها، ارزش ها، باشند؛ اگر پدیده های اجتماعی نباشند ما انسانها نمی توانیم با هم زندگی کنیم.
هربرت بلومر ذیل نظریه ای به نام «قضایای بنیادین » مفهومی را طرح می کند با عنوان «قضیه اعیان». قضیه اعیان جز اول سه قضیه بنیادین بلومر هست که در آن بلومر این نظریه را مطرح می کند که هر آنچه در زندگی اجتماعی انسان ها وجود دارد به مثابه یک شیء هست، اشیاء نیز اجتماعی و دارای معنا هستند. او می گوید پیرامون هر انسانی را سه گونه شیء فراگرفته است؛ اشیاء فیزیکی (مثل: میز، صندلی، کوه، آپارتمان و....)، اشیاء انتزاعی (مانند:شهادت، ایثار، ترس، خدا و....) و در نهایت اشیاء اجتماعی (مادر، پدر، معلم، عید نوروز و...).» (عبدی،101395)
اگر به اطرافمان توجه کنیم، پدیده های اجتماعی مختلفی وجود دارد و آن قدر برای ما آشنا هستند که آنها را احساس نمی کنیم چرا که با آنها مانوس شده ایم و به آنها عادت کرده ایم در واقع ما با عادت هایمان خو گرفته ایم. اولین کسانی که ما از بدو تولد با آنها آشنا می شویم؛ پدر و مادر است. در درون خانواده بزرگ می شویم؛ سپس خواهر و برادر، سایر بستگان، گروه دوستان از جمله کسانی هستند که ما با آنها آشنا و سپس عادت می کنیم؛ دوست داریم با آنها معاشرت کنیم، گپ بزنیم، در شادی هایمان باشند و در غمشان شریک شویم؛ میهمانی برویم و میهمانشان کنیم در این رفت و آمدها دست می دهیم، روبوسی می کنیم، همدیگر را به آغوش می کشیم، به استقبال میهمان می رویم، به هنگام رفتن میهمان تا درب خانه او را بدرقه می کنیم، مراسم استقبال از مسافر و بدرقه او را داریم، این ویژگی های رفتاری را که ما در زندگی روزمره بکار می بریم در کتاب ها فرا نگرفته ایم. بلکه این دانشها را ما از بدو تولد و با زندگی در اجتماع فراگرفته ایم و بدون این که بیندیشیم آنها را در عمل بکار می بریم. هزاران سال است که این دانش ها در زندگی اجتماعی ما وجود دارد، قبل از ما وجود داشته اند و بعد از ما هم وجود خواهند داشت.
عید نوروز هم از جمله پدیده های اجتماعی است و قدمت دیرینه در فرهنگ ایرانی دارد؛ نوروز علاوه بر ایران در افغانستان هم آغاز سال نو محسوب می شود. در برخی کشورهای جهان مانند تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان، مردمان آنها جشن نوروز را برپا می کنند. ایرانیان برای برپایی جشن عیدنوروز آیین و مناسک خاص خود را دارند که هر کدامشان مصادیق و جلوه ای از فرهنگ خاص ایرانی است که نمود پیدا کرده و ما خود را پایبند به انجام و رعایت آن می دانیم در این مجال فقط به این دلیل به آن پرداخته می شود که نوروز مجموعه ای از جشن ها و مناسبت ها است که می توان گفت؛ با خانه تکانی و تمیز کردن اتاق ها، شستن فرش و قالیچه ها، خرید لباس و سایر وسایل نو مورد نیاز از حدودا یک ماه قبل، با جشن چهارشنبه سوری، در آخرین چهارشنبه سال و معمولا بمنظور احترام و یادگذشتگان که در آخرین پنج شنبه سال به زیارت اهل قبور می روند؛ شروع می شود، چه بسا در برخی فرهنگ های بومی و محلی بعد از تحویل سال به قبرستان ها می روند و یاد گذشتگان خود را گرامی می دارند. در سرتاسر ایران و خاصتا در برخی فرهنگ های بومی و محلی دوست دارند لحظه تحویل سال در زیارتگاه ها، اماکن متبرکه باشند و با قرائت قرآن، ذکر و دعا به استقبال سال جدید بروند. از لحظه آغاز سال جدید؛ ویژگی های رفتاریی که معمولا خاص جامعه ایران است از قبیل: دست دادن، روبوسی کردن، به آغوش کشیدن یکدیگر، مهمانی رفتن و مهمانی دادن، دسته جمعی به دامن طبیعت رفتن و آنروز و شاید روزهای دیگر مخصوصا روز طبیعت یعنی سیزده بدر که آیین چمن گره زدن در این روز صورت می گیرد؛ شروع می شود که این عادات و ویژگی رفتاری در جامعه ما تازگی ندارد و در «سبک زندگی» ما تحت عنوان آیین نوروز قرن هاست که نمود پیدا کرده است.
از منظر جامعه شناسان کارکردگرایی[6] که امیل دورکیم را می توان از بنیانگذاران این مکتب دانست؛ پدیده های اجتماعی از این جهت مورد توجه قرار می گیرند؛ که کمکی به بقا و دوام جامعه می کنند. در نظریه کارکردگرایی، به اثر یا پیامد یک پدیده اجتماعی مانند خانواده، نوروز، مسجد، نمادها و........... توجه می شود تا مشخص گردد چه اندازه در ثبات، بقاء و انسجام نظام اجتماعی موثر است.
حال قابل تامل است که «سبک زندگی ما تا چه اندازه در ثبات، بقا، و انسجام نظام های اجتماعی موثر است؟ قبل از پرداختن به این سوال لازم است برخی از مفاهیم مانند سلامت، بیماری کرونا را برای درک مطلب تعریف کنیم.
6-سلامت چیست؟
شاید بتوان گفت امروزه عوامل گوناگونی وجود دارند که بر زندگی افراد تاثیر می گذارند و بر اساس آنها کیفیت زندگی افراد یک کشور با یکدیگر و همچنین با افراد سایر کشورها مقایسه و مورد سنجش قرار می گیرند. یکی از این عوامل تاثیرگذار، سطح بهداشت و سلامت افراد یک کشور است؛ که از حدود بیست سال پیش، این عامل به همراه دو عامل دیگر یعنی عامل اقتصادی و فرهنگی ملاک های توسعه انسانی محسوب می شوند. سازمان جهانی بهداشت «سلامتی » را این چنین تعریف می کند:
بر طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامتی عبارت است از یک حالت آسودگی کامل جسمی، روانی، اجتماعی و تنها به نبود بیماری یا ناتوانی اطلاق نمی شود.» (رحیمی، 53: 1389 ) یکی از تعاریف غالب و اساسی، تعریف ارائه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت است که سلامت را اینگونه تعریف می کند: "به زیستن /رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نبود بیماری و نقص عضو (معلولیت) ".» (یزدی فیض آبادی و همکاران، 155: 1396 )
7-بیماری کرونا چیست؟
سازمان بهداشت جهانی از این ویروس به عنوان ncov-2010 یاد کرده است، که در آن n به معنی جدید و cov به معنی ویروس تاجی است. به طور کلی این ویروس نیز شبیه سندروم حاد تنفسی که سارس (SARS) نامیده می شود است، اما به هیج وجه یکسان نیستند.» (جانگ ون هونگ، 1:1398)
8-منشاء آلودگی چیست؟
«منشا و منبع آلودگی که تاکنون مشاهده شده است، عمدتا بیماران مبتلا به ویروس کوئید19 هستند. اما لازم است بدانید که فرد ناقل بدون علامت بیماری نیز می تواند منبع عفونت باشد.» (همان)
1 - 8- راه های انتقال
این ویروس می تواند از شخصی به شخص دیگر نتقل شود. شیوع از طریق ترشحات مجرای تنفس و تماس با سطوح و یا فرد با فرد) از مهمترین عوامل انتقال ویروس اند. همچنین انتقال از راه ذرات هوا نیز یکی دیگر از راههای انتقال این ویروس است.» (همان)
بنابراین با مفاهیم و مصادیق «سبک زندگی» و «پدیده های اجتماعی» که هر کدام کارکرد و نقش ویژه ای در جهان اجتماعی ما دارند، آشنا شدیم؛ از طرفی آسیب ها و مخاطراتی که سلامتی افراد جهان اجتماعی را تحت الشعاع خود قرار می دهند را به اختصار برشمردیم. لازم به یادآوری است، پدیده های اجتماعی به لحاظ این که دوام، بقا و ثبات جامعه را تامین می کردند مورد توجه جامعه شناسان کارکردگرا؛ همچون آگوست کنت، هربرت اسپنسر، امیل دورکیم، رادکیف براون، مالینوفسکی، تالکوت پارسونز و رابرت مرتن بودند.
از آنجایی که بیماری «کوئید 19» از جمله بیماری هایی است که، ویروس آن میتواند از شخصی به شخص دیگر منتقل شود و زمینه این انتقال در ازدحام جعیت و تماس بیمار با سایرین فراهم می شود. این ویروس به طور کلی در تجمعات به راحتی منتقل می شود.» (همان) پس بنابراین در جوامعی که دست دادن، روبوسی کردن، به آغوش کشیدن و سایر ویژگی های رفتاری این چنینی که در احوالپرسی های روزمره خود بکار می برند هرچند کارکردشان حس نوع دوستی، تحکیم روابط و عواطف است؛ و ریشه در باورها، ارزشها و هنجارهای آنها دارد؛ زمینه انتقال و انتشار بیماری کرونا و سایر بیماریهای ویروسی را فراهم می کند و تهدید جدی برای سلامت فرد و جامعه محسوب می شود. بسیار حائز اهمیت است، «بدانید که فرد ناقل بدون علامت بیماری نیز می تواند منبع عفونت باشد.» (همان) پس این احتمال وجود دارد که بیمار در میان ما و اجتماعی که در آن زندگی می کنیم باشد؛ این احتمال به نوبه خود با تعریف «سلامت» سازگاری ندارد چرا که حالت آسودگی کامل جسمی، روانی و اجتماعی برای اعضای جامعه حاصل نمی شود مدامی که در دل خطر و آسیب زندگی کنند. مسلما کاهش و یا دست برداشتن از این ویژگی های رفتاری که «سبک زندگی» ما است؛ در قطع زنجیره انتقال موثر است در عین حال، هم سخت است و هم مقاومت فرهنگی اعضای جهان اجتماعی را در پی دارد.
بنابراین، مسئله ی مقاومت فرهنگی منحصر به جامعه ایران نیست. اما این نکته را نیز باید در نظر داشت که جوامع مختلف به میزان متفاوتی در برابر نوآوری ها و تغییرات مقاومت می کنند. برخی فرهنگ ها بازتر و برخی بسته هستند. این باز و بسته بودن نیز به تجربه ی تاریخی، شرایط محیط طبیعی، جهان بینی و دین، و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد.
ما عادت داریم مطابق عادت هایمان رفتار کنیم و بیندیشیم. هم چنین، عادت داریم عاداتمان را ترک نکنیم. از این رو تاب خرق عادت را نداریم و در مقابل آن مقاومت فرهنگی "نشان می دهیم. یعنی از پذیرش آن، با خلق توجیه های فرهنگی سرباز می زنیم. البته تا آن جا که ممکن باشد، به مقاومت های سیاسی و خشونت بار هم دست می زنیم. مقاومت فرهنگی در مقابل نوآوری ها و پدیده های نوظهور در تمام جوامع وجود داشته و هم چنان وجود دارد؛ اگرچه هرقدر به دوره مدرن و زمان حاضر نزدیک تر می شویم، از شدت این مقاومتها کاسته می شود. به عبارت دیگر، هرقدر فرایند مدرن شدن رشد بیشتری می یابد، میزان مقاومت در برابر چیزهای نو و تازه هم کمتر می شود، و برعکس، هر قدر ساختارهای سنتی سخت تر باشند، مقاومت هم شدیدتر است.» (فاضلی، 1386: 5-6) مقاومت اعضای جهان اجتماعی در برابر نوآوری ها، که گاها کشفیات علمی، فرهنگی و اجتماعی است، به هر طریقی در ابتدای ورود پدیده های نو ظهور شکل می گیرد؛ اما پذیرش آنها در گذر زمان و با افزایش سطح آگاهی و بینش مردم به نفع جامعه بوده و موجب ثبات، دوام و انسجام نظام اجتماعی خواهد بود.
نتیجه گیری
انسان ها در زندگی اجتماعی خود همواره دچار مشکلات و معضلاتی بوده اند که نتیجه تقابل و رویایی آنها با دیگران در جامعه خود و سایر جوامع است، از این روی، آنها برای غلبه بر مشکلات بدنبال راه حل و چاره اندیشی برآمده اند؛ چه بسا موفق هم شده اند. بنابراین در این تحقیق با خاطر نشان نمودن این نکته، راه چاره برون رفت جامعه ما از شیوع بسیاری از بیماریهایی که با حضور در اجتماعات، دست دادن، روبوسی کردن به سایرین انتقال پیدا می کنند؛ این است که با بها دادن به یافته ها و دانش علمی خود و سایر اقصی نقاط جهان، برای حفظ سلامتی، رعایت اصول اولیه بهداشتی از بسیاری عادات و ویژگیهای رفتاری که هزاران سال است مردمان ما آنها را در زندگی روزمره خود جاری و ساری می دانند و تحت عنوان دانش عمومی دربرگیرنده بخشی از ذخیره دانشی آنهاست، دست بردارند. هرچند که مدتها طول می کشد تا زمینه برای پذیرش این تحول در «سبک زندگی» ایجاد شود؛ در جهان اجتماعی هرگاه بین دانش عمومی و دانش علمی تعارض و منافاتی ایجاد شده است معمولا اعضای جهان اجتماعی با دست برداشتن از یکی به نفع دیگری آن هم به نفع دانش علمی به حل تعارض می پردازند. چرا که تلاش های علمی، در همه جوامع اولا به منظور رشد وافزایش آگاهیهای بشری ثانیا عملیاتی نمودن دانشها صورت می گیرد و در این میان موجب غنی شدن دانش عمومی هم می گردد. بسیار حائز اهمیت است که بدانیم کسانی که دانش علمی دارند از درک و شناخت عمیقی از جامعه و فرهنگ برخوردارند و آسیب ها و معضلات جهان اجتماعی را بهتر شناسایی می کنند و در پی راه حل و چاره اندیشی آنها برمی آیند. بنابراین با بکارگیری رهنمودیشان که دست برداشتن از بعضی عادات و ویژگی های رفتاری است، سلامتی را برای خود و دیگران به ارمغان آوریم.
منابع
- ابراهیم آبادی، حسین، (1392)، «رویکردی میان رشته ای به سبک زندگی؛ با نگاهی به جامعه ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، شماره 4، دوره پنجم، صص53-33
- باینگانی، بهمن و ایراندوست، سید فهیم و احمدی، سینا، (1392)، «سبک زندگی از منظر جامعه شناسی:مقدمه ای بر شناخت و واکاوی مفهوم سبک زندگی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتا جامع انسانی، سال هشتم، شماره 77، صص 73 - 57
- پیوسته، صادق، (1392)، «سیالیت سبک زندگی در تقابل الگوها»، وبلاگ حیات طیبه - سبک زندگی اسلامی، بازیابی شده از post Lifestyle110.blogfa.com
- جانگ ون هونگ، (1388)، «دستورالعمل عمومی پیشگیری از ابتلاء به ویروس کوئید 19 (ویروس کرونای جدید)»، بذرافشان، امین و بختیارزاده، طاهره و ذبیحی، پرهام و سیفان، فاطمه و صادقی نسب، محمدجواد و قیطاسی، فهیمه و کرمی، مهسا و گرکانی نژاد، هدیه و موسوی، سید علی اصغر و یزدانی احمد آبادی، فریدا، شانگهای، علم وفناوری،
- رحیمی، غلامرضا، (1389)، «سازمان بهداشت جهانی»، مجله دانشکده پیراپزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، شماره 1، سال پنجم، شماره مسلسل 8، صص 56-53
- سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، (1397)، «هویت اجتماعی (کتاب درسی علوم اجتماعی»، پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه، 112220، چاپ اول، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران
- عبدی، مصطفی (1395)، «دیرینه شناسی سیزده بدر و آیین چمن گره زدن»، جستارهایی در جامعه شناسی تفسیرگرایی (شاخه هرمزگان)، بازیابی شده از post isahormozgan. mihanblog. com
- فاضلی، نعمت الله، (1386)، «مقاومت فرهنگی در برابر نوآوری ها و فناوری های تازه در ایران»، رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 36، صص9-4
- فاضلی، نعمت الله، (1392)، «دنیای غرب و انقلاب در سبک زندگی»، ماهنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران، شماره هفتاد، سال یازدهم، صص40-30
- مهدوی کنی، سعید، (1386)، «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره اول، صص230-199
- یزدی فیض آبادی، وحید. سیف الدینی،رستم. قندی، مرجان. مهرالحسنی، محمدحسین، (1396)، «تعریف سلامت از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی: مرور کوتاهی بر نقدها و ضرورت یک تغییر پارادایم»، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، شماره 5، دوره 13، ویژه نامه (مبانی، رویکردها و عملکرد نظام سلامت ایران، صفحات 165-155
پی نوشت ها
