ایتالیا در لیبی هیچ حقی نداره. حتی یک لحظه هم نداره...! این یکی از معروف‌ترین دیالوگ‌های فیلم «شیر صحرا» یا آن‌گونه که مخاطبان تلویزیون ایران می‌شناسند «عمر مختار» ساخته کارگردان سوری‌الاصل هالیوود مصطفی عقاد است.
دیالوگی که توسط عمر مختار (با نقش‌آفرینی آنتونی کوبین) رهبر نیرو‌های مقاومت لیبی خطاب به ژنرال رودولفو گراتزیانی (با نقش‌آفرینی الیور رید) فرمانده نیرو‌های متجاوز ایتالیایی در لیبی بیان می‌شود و عزم ملت لیبی برای رهایی از استعمار بیگانگان را به نمایش می‌گذارد.
مصطفی عقاد، اما در صحنه‌ای دیگر و از زبان گراتزیانی، مانیفست رژیم فاشیست ایتالیا و در رأس آن بنیتو موسولینی نخست‌وزیر این کشور برای توجیه تجاوز نظامی به کشور‌های شمال آفریقا را با این دیالوگ به نمایش می‌گذارد: «ایتالیا همیشه در لیبی محق بوده.
مثل بریتانیا که خودش رو در هندوستان محق می‌دونه، یا فرانسه در غرب آفریقا و هند و چین...» طعنه مستتر در این دیالوگ متوجه کسی نیست جز بنیتو موسولینی، رهبر حزب فاشیست ایتالیا که فکر احیای امپراتوری روم را در سر می‌پروراند و با همین مالیخولیا کشورش را در ورطه هولناک جنگ جهانی دوم گرفتار کرد.
موسولینی سال١٩٢٢ میلادی با اتکا به شعار‌های میهن‌پرستانه که در فضای پس از جنگ جهانی اول خریدار بسیار داشت، بر پست نخست‌وزیری ایتالیا تکیه زد. اهداف بلندپروازانه او به زمانی بیش از یک یا دو دوره ریاست بر دولت نیاز داشت، پس با کمک پلیس مخفی خود در مدت پنج‌سال نظامی تک‌حزبی را در کشور بنیان گذاشت تا همه ارکان ایتالیا زیر سیطره فاشیست‌ها قرار گیرد.
او در سیاست خارجی نیز هیچگاه تمایل خود برای رهبری اروپا را پنهان نکرد و تلاش‌های اولیه‌اش برای جلوگیری از آغاز جنگ جهانی دوم باید از این منظر تحلیل شود.
محاکمه صحرایی و مرگی سریع
هفتادوپنج سال پیش در چنین روزی، برابر بیست‌وهفتم آوریل ١٩٤٥ میلادی، بنیتو موسولینی حین فرار و حرکت به سمت مرز سوییس در مزرعه‌ای به دام پارتیزان‌های کمونیست ایتالیایی افتاد و پس از محاکمه‌ای صحرایی سریع به اعدام محکوم شد.
به این ترتیب موسولینی که در این آخرین روز‌ها توسط نامزد خود کلارا پتاچی و برخی مقامات دولتی همراهی می‌شد خود را برای مرگ در صبح روز بعد یعنی بیست‌وهشتم آوریل آماده کرد. اما در روز اعدام و قبل از اجرای حکم، چند فرد مجهز به سلاح‌های سرد که از آن‌ها در تاریخ با عنوان «مردم خشمگین» یاد شده است، به او حمله کردند و با ضربات کارد کارش را ساختند.
پس از قتل موسولینی، ١٥ نفر از همراهان او که اغلب‌شان را سران حزب فاشیست تشکیل می‌دادند، به علاوه نامزدش کلارا پتاچی توسط پارتیزان‌ها تیرباران شدند و اجساد همه آن‌ها از سقف پمپ بنزینی در شهر میلان به شکل وارونه آویزان شد. پارتیزان‌ها این حرکت شنیع را که بعد‌ها از سوی برخی انتقاد شد، در پاسخ به عمل مشابه فاشیست‌ها بعد از به قتل رساندن طرفداران حزب کمونیست و توهین آن‌ها به اجساد مقتولان قلمداد کردند.
گذاشتن تخم‌مرغ‌ها در سبد هیتلر
نمایش جسد موسولینی ته دل فاشیست‌ها را خالی کرد و آن‌ها را از دست بردن به اسلحه و افتادن ایتالیا در ورطه جنگ داخلی بازداشت. در تاریخ همواره از بنیتو موسولینی به‌عنوان متحد آلمان و سگ دست‌آموز نازی‌ها یاد شده است، اما واقعیت این است که موسولینی سال‌ها قبل از پیشوای آلمان نازی ترویج افکار نژادپرستانه را در دستور کار خود قرار داده بود تا جایی که برخی از او به‌عنوان الهام‌بخش آدولف هیتلر و حزب نازی یاد می‌کنند.
ایتالیای موسولینی در جریان جنگ جهانی دوم متحد آلمان نازی بود، اما در عمل نتوانست کمک چندانی به نیرو‌های محور بکند. ارتش ایتالیا فاقد تجربه و بضاعت انسانی ارتش آلمان بود و در طول جنگ تنها توانست متصرفات پیشین خود یعنی لیبی و اتیوپی را حفظ کند و درنهایت آلبانی را به اشغال خود درآورد.
موسولینی که در ابتدای قدرت گرفتن نازی‌ها مخالف یکه‌تازی آلمان در اروپا و نقض مکرر پیمان ورسای از سوی برلین بود، با آغاز جنگ جهانی دوم با تصور اینکه جنگ مدت زیادی به طول نخواهد انجامید، در کنار نیرو‌های محور قرار گرفت و تاوان این محاسبه اشتباه را نیز داد.
منبع: شهروند به نقل از "ظهور و سقوط فاشیسم"
