تحریریه زندگی آنلاین : تولید شیر در سینه مادر مستقیما به آنچه می‌خورد و می‌نوشد، بستگی دارد. نوشیدن آب فراوان ضروری است اما غذا عنصر حیاتی و مهم دیگری است. غذاهای شیرساز می‌توانند به تولید شیر در سینه مادر کمک کنند. دریافت کالری کافی و املاح فراوان ممکن است موجب تولید شیر در سینه مادر شوند اما برخی غذا‌ها حاوی موادی هستند که در این فرآیند اختلال ایجاد کرده یا به آن کمک میکنند که شامل فیتواستروژن – یک مسکن گیاهی طبیعی استرول‌های گیاهی، ساپونین و تریپتوفان هستند. به علاوه غذاهای سرشار از املاح و مواد معدنی و چربی‌های مفید موجب عملکرد بهینه سلول‌ها و اعصاب می‌شوند. تعدادی از گیاهان و مواد غذایی با مکانیسم‌های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می‌شوند که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
مادرانی که به فرزندان خود شیر می‌دهند روزانه 700 تا 850 میلی‌لیتر شیر تولید می‌نمایند که محتوی 330 میلی‌گرم کلسیم به ازاء هر لیتر می‌باشد که برای تولید آن حداقل باید 500 کالری علاوه بر نیاز معمول یک خانم میان‌سال انرژی مصرف نمایید. برای تأمین این مقدار کالری علاوه بر مصرف مواد غذایی مقوی شامل انواع چربی ها و پروتئین، از چربی های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری نیز استفاده میشود و دریافت کالری ناکافی موجب کاهش تولید شیر میشود. لذا تغذیه یکی از موضوعات بسیار مهمی است که یک مادر باید از آن آگاهی کامل داشته باشد، زیرا تغذیه مادر، بر روی تغذیه فرزند او چه در دوران جنینی و چه زمانی که فرزند وی به دنیا می‌آید تأثیر مهمی دارد. اغلب مادران از کم بودن شیر خود گله دارند و این امر یک مسأله جدی است، زیرا نوزاد تازه به دنیا آمده در چند ماهه اول زندگی به جز شیر مادر، از چیز دیگری نمی‌تواند تغذیه شود.
بیشتربخوانید:
از نظر املاح معدنی، برخی از این مواد مانند کلسیم، فسفر، آهن و روی بدون دخالت تغذیه مادر، از ذخایر بدن او در شیر وارد می‌شوند؛ اما مقدار برخی املاح همچون ید در شیر مادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد. توصیه میشود مادران شیرده همچون دوران بارداری از نمک یددار تصفیه‌شده به مقدار کافی و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند یعنی با نگهداری نمک یددار در ظروف در بسته و دور از نور ید موجود در نمک را حفظ کنند.
از طرفی تأمین مواد معدنی مورد نیاز بدن و داشتن رژیم غذایی متعادل که دربرگیرنده تمامی مواد مغذی اعم از چربی‌ها می‌باشد می‌تواند به عملکرد بهتر سلول‌های عصبی و تولید و ترشح شیر کمک کند. در اینجا بهترین مواد غذایی مناسب و مواد گیاهی که سبب تحریک تولید شیرمادر می‌شوند را ذکر می‌کنیم:
سبزیجات برگ پهن و سبز: سبزیجات برگ پهن مانند اسفناج، کلم، کاهو و... از جمله مواد غذایی هستند که کارشناسان توصیه میکنند آنها را استفاده کنید زیرا مصرف آنها سبب ازدیاد شیرمادر میشود و منبع خوبی از انواع مواد معدنی، ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و فیتواستروژن‌ها می‌باشند که عمل شیرآوری را تقویت میکنند. ریحان نیز جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودکان است.
بیشتربخوانید:
هویج و چغندر: این سبزیجات سرشار از بتاکاروتن می‌باشند و از طرفی در تولید شیر، این ماده به مقدار فراوان مورد نیاز می‌باشد. این سبزیجات همچنین حاوی روغن‌های فرار و فیتواستروژن بوده که در تولید شیر مادر موثرند. همچنین دم کرده تخم هویج به مقدار یک قاشق قهوه خوری برای یک فنجان آب جوش، شیر را زیاد میکند.
رازیـانـه: رازیانه یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان در تولید و افزایش شیر مادران می‌باشد. رازیانه حاوی ترکیباتی می‌باشد که می‌توانند سبب تغییرات هورمونی شوند بنابراین این ترکیبات دارویی می‌توانند با تحریک تولید استروژن و پرولاکتین که در تولید شیر مؤثر هستند، سبب افزایش ترشح شیرمادر شوند. رازیانه را میتوان به صورت خام و یا پخته شده مصرف کرد. همچنین میتوان آن را بخارپز کرده و یا در کره تفت داد و مصرف نمود. رازیانه معطر خاصیت ضد نفخ نیز داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری میکنند.
سیاه‌دانه: نیز با خاصیت ضد درد، ضد سرطان، هضم‌کننده غذا، کاهش‌دهنده پرفشاری خون باعث افزایش شیر مادران میشود و مصرف روزانه 2 گرم سیاه‌دانه بلامانع است که بهتر است دانه‌ها له گردند تا اثر آنها بیشتر شود. تاکنون عوارض جانبی از سیاه‌دانه مشاهده نشده.
سیب‌زمینی: برای مادر مقوی و سالم است و مهمترین اثر آن ضد درد، ضد میکروب، خواب آور، خلط آور و ادرارآور برای کودک است.
گرمک: خوردن گرمک برای ازدیاد شیر مادر بسیار مؤثر است.
بیشتربخوانید:
وانید:
شوید: مصرف شوید و تخم شوید اثر آرام بخش در ناراحتی‌های عصبی داشته و افزاینده شیر بانوان است. جوشانده ی تخم شوید برای زیاد شدن شیر خانم ها توصیه میشود. مقدار 33 گرم از آن را در یک فنجان آب بریزند و بجوشانند. دستور مصرف این است که در هر روز 1 تا 2 فنجان بیاشامند.
زردآلـو: کارشناسان توصیه میکنند مادران شیرده برای افزایش شیر خود، زردآلو را در رژیم غذایی روزانه خود وارد کنند؛ زردآلو حاوی ویتامین C و سایر ویتامین‌ها به مقدار زیاد می‌باشد و از طرفی برای نوزاد نیز مفید است.
جـو دوسـر: جو دو سر یکی از مغذی ترین مواد غذایی می‌باشد که حاوی پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیباتی است که سبب تغذیه سلول‌های عصبی، و همچنین کمک به سوخت و ساز چربی‌ها در بدن شده و روحیه افراد را نیز بالا می‌برد. بنابراین مصرف جو یکی از راههای افزایش شیرمادر می‌باشد. کارشناسان معتقدند جو به سبب داشتن آهن به تولید شیر مادر کمک میکند و همچنین حاوی ترکیبات گالاکتوژن (شیرآور) می‌باشد.
جو دو سر مانند سایر موادی که حاوی این ماده هستند در رفع افسردگی مؤثر است و از طرفی تعریق بدن را افزایش می‌دهد و ضد اسپاسم نیز می‌باشد.
تخم ترب: خوردن تخم ترب به اندازه 2 گرم در شبانه روز باعث زیاد کردن شیر میشود.
جـوانه‌هـا: انواع جوانه‌ها به ویژه جوانه جو در ازدیاد شیرمادر مؤثر بوده و علاوه بر این، سبب افزایش میزان چربی شیرمادر شده و در نتیجه شیرمادر چرب تر و مغذی تر بوده و نوزاد احساس سیری بیشتری میکند.
ســیـر: سیر نیز از جمله موادی است که حاوی ترکیبات شیرافزا می‌باشد.
دانه‌های کنجد: دانه‌های کنجد سیاه و درشت در افزایش تولید شیر مؤثر می‌باشند و دانه‌های ریز و کمرنگ کنجد نیز علاوه بر شیرافزا بودن، هضم راحت تری در دستگاه گوارش دارند.
زنـجبیل: زنجفیل برای راحت سرازیر شدن شیرمادر و روان شدن آن مؤثر است.
غلات و حبوبات: غلات و حبوبات نیز حاوی مواد شیرافزا می‌باشند. از معروف‌ترین آنها که
پر مصرف نیز هست میتوان برنج، جو و ارزن را نام برد. از حبوبات نیز میتوان عدس، نخود، ماش، لوبیا را نام برد. گندم را بو دهند با دانه‌های کنجد، خشخاش و نبات قاووت نموده میل کنند. آب گوشت تهیه نموده که دارای نخود و لوبیا باشد و مقدار 200 گرم سرکه شیره در آن مخلوط نموده میل کنند. آب سیرابی و کله پاچه هم شیر خانم‌ها را زیاد و هم معده را قوی میکند.
مخـمر: این ماده علاوه بر کمک به تولید و افزایش شیر مادر، حاوی ترکیبات با ارزش مانند ویتامین‌های B و پروتئین بوده که این ترکیبات وارد شیر مادر شده و آن را مغذی میکنند.
مخمر آبجو همچنین حاوی پروتئین بوده و از میزان بالای فیتواستروژن برخوردار می‌باشد. از انگور چیزی درست میکنند به نام «شیره انگور» که در ازدیاد شیر بسیار نافع است.
بیشتربخوانید:
انواع مغزها: از جمله مغزهایی که به تولید شیرمادر کمک میکنند، مغز بادام می‌باشد، البته مصرف انواع مغزها به صورت خام بهتر است و از تفت دادن و مصرف مغزهای شور بهتر است اجتناب شود.
زردچوبه: زردچوبه حاوی ترکیبات شیرآور و شیرافزا بوده و از طرفی می‌تواند در پیشگیری از التهابات مؤثر باشد.
نوشیـدنی‌ها: برخی از نوشیدنی‌ها مانند آب، آب هندوانه، برخی از دمکرده‌ها (بخصوص دمکرده‌ی شنبلیله یا گل بابونه) و چای‌ها که حاوی لاکتوژن می‌باشند به تولید شیر مادر کمک میکنند. مصرف آب خود را روزانه افزایش دهید (حدود یک لیتر روزانه) تا به حد 5/2 تا 3 لیتر روزانه برسد.
مادران شیرده در ساعاتی از روز زمان شیردهی احساس تشنگی بیشتری دارند چون آب مصرفی آنها وارد شیر میشود. لازم به ذکر است تولید شیر مادر بستگی به مقدار مصرف مایعات ندارد به عبارت دیگر افزایش مصرف مایعات سبب افزایش تولید شیر نمی‌شود.
چربی‌ها و روغن‌ها: چربی‌های سالم، نقش مهمی در سوخت و ساز سلول‌های بدن و سلول‌های عصبی دارند. نوع چربی که مادر مصرف میکند در ترکیبات چربی شیر او تأثیر می‌گذارد، از این‌رو مادران شیرده باید سعی کنند از چربی‌های سالم مانند چربی‌های غیراشباع و اسیدهای چرب امگا-3 استفاده نمایند و از مصرف چربی‌های ناسالم مانند چربی‌های اشباع و اسیدهای چرب ترانس و روغن‌های جامد خودداری کنند.
