عطیه میرزابابایی : کارشناس ارشد علوم تغذیه - دانشگاه علوم پزشکی تهران
زیر نظر: دکتر پیام فرح‌بخش
تحریریه زندگی آنلاین : نقرس یکی از بیمارهای روماتیسمی می‌باشد که با تورم و التهاب مفاصل همراه است. در این بیماری اختلال در متابولیسم پورین‌ها رخ می‌دهد و سطح بالایی از اسید اوریک در خون تجمع می‌یابد و در بافت‌های نرم و استخوانی نظیر مفاصل‌ها و تاندون‌ها رسوب می‌کند. شایع‌ترین محل حمله نقرس، قاعده انگشت شست پا می‌باشد و سایر مفاصل مانند مچ پا، زانو، آرنج و انگشتان دست را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری با شکل گیری کریستال‌های مونوسدیم اورات در مایع سینوویال مفصل‌ها و بقیه بافت‌ها تشخیص داده می‌شود. در اکثر موارد ازدیاد اسیداوریک در اثر عدم توانایی کلیه‌ها در دفع آن به وجود می‌آید و اختلال در فرآیند دفع کلیوی منجر به افزایش سطح اسید اوریک و هایپراوریسمی می‌شود. این بیماری در جمعیت آسیایی به میزان بالایی دیده می‌شود. چاقی، پرفشاری خون، دیابت، دیس لیپیدمی، مصرف الکل، بیماری‌های کلیوی از جمله فاکتورهای شناخته شده این بیماری می‌باشد.
بیشتربخوانید:
یکی از مهم‌ترین مسائل در این بیماران رژیم غذایی و توصیه‌های تغذیه‌ایی می‌باشد که خصوصاً در مرحله حاد بیماری می‌تواند کمک کننده باشد:
کاهش وزن: کاهش وزن خطر ابتلا به حملات مکرر نقرس را کاهش می‌دهد. مطالعات رابطه مستقیمی بین سطح اسید اوریک و مقاومت به انسولین و چاقی نشان داده‌اند مقاومت به انسولین در افراد چاق مانع از دفع شدن اسید اوریک می‌شود، در حالی که کاهش وزن منجر به کاهش تولید اسید اوریک در بدن می‌شود و این اثر تنها به دلیل افزایش حساسیت به انسولین در بافت‌های محیطی است.
توصیه می‌شود بیماران برای کاهش وزن از رژیم‌های بسیار کم کالری پرهیز کنند زیرا کاهش وزن‌های سریع باعث افزایش اسید اوریک و بدتر شدن نقرس می‌شود.
عدم مصرف الکل: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف الکل باعث افزایش اسید اوریک در بدن می‌شود و یکی از ریسک فاکتورهای اصلی حملات نقرسی می‌باشد. متخصصان منع مصرف کامل نوشیدنی‌های الکی را توصیه می‌کنند.
آنتی اکسیدان‌ها: اخیراً، مطالعات زیادی بر نقش آنتی اکسیدان ها در رژیم غذایی بیماران نقرسی انجام شده است. به عنوان مثال، مصرف گیلاس که دارای مقادیر بالای آنتوسیانین ها، کاتچین ها و فلاونوییدها می‌باشد این مواد از طریق مکانیزم ضدالتهابی باعث کاهش درد مفاصل و کاهش بروز حملات نقرس می‌شود. از دیگر منابع می‌توان به توت فرنگی، انار و انگور اشاره کرد.
بیشتربخوانیم:
محدودیت در مصرف شیرینی جات و قندهای ساده: آبمیوه‌های صنعتی، کربوهیدرات‌های تصفیه شده و شیرینی جات سرشار از فروکتوز می‌باشند که با افزایش هایپراوریسمی و نقرس در ارتباط است. از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنید.
پرهیز از مصرف مکمل آهن، ویتامین سی و نیاسین: از مصرف مکمل آهن پرهیز کنید زیرا افزایش آهن باعث ورود اسید اوریک به مفاصل می‌شود، نیاسین مانع از دفع اسید اوریک می‌شود و ویتامین سی تولید اسید اوریک را در بدن افزایش می‌دهد.
رژیم غذایی سرشار از غذاهایی قلیایی : میزان اسید اوریک به خاصیت قلیایی یا اسیدی بدن که تحت تأثیر مواد غذایی مصرف شده می‌باشد بستگی دارد. به طور کلی رژیم‌های غذایی سرشار از سبزیجات ادرار را قلیایی‌تر می‌کند و باعث دفع قابل توجهی از اسید اوریک در بدن می‌شود. در مقابل رژیم‌های غذایی امروزی که حاوی غذاهای فرآوری شده و مقادیر زیادی کالری می‌باشد از نظر مواد غذایی قلیایی و بافرها فقیر می‌باشند و باعث افزایش میزان اسیدی شدن ادرار و دفع اسید اوریک را مشکل‌تر می‌کند. بیمارانی که گوشت و محصولات گوشتی مصرف می‌کنند نسبت به افرادی که میوه و سیزیجات دریافت می‌کنند در معرض خطر بالایی از نقرس هستند.
چربی دریافتی: رژیم‌های غذایی چرچرب وضعیت نقرس را تشدیدتر می‌کند.میزان چربی دریافتی در این بیماران نباید از 30 درصد کل انرژی دریافتی روزانه بیشتر شود.
بتاهیدروکسی بوتیرات و استواستات اصلی‌ترین کتون بادی هستند که در فرآیند تجزیه اسیدهای چرب در بدن تولید می‌شوند و باعث مختل شدن دفع اسید اوریک در بدن می‌شود این فرآیند در اثر مصرف چربی‌های اشباع و در گرسنگی‌های طولانی مدت و رژیم‌های بسیارکم کالری ایجاد می‌شود. کاهش چربی حیوانی و اسیدهای چرب اشباع و افزایش دریافت اسیدهای غیر اشباع مانند روغن زیتون در این بیماران توصیه می‌شود.
مصرف مایعات به اندازه‌کافی: بـرای کمک به دفع اسید اوریک و جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه توصیه می‌شود این بیماران بین 10 تا 12 لیوان آب در روز مصرف کنند.
ورزش کنید: برای بیماران نقرسی ورزش مستمر و ملایم مانند پیاده روی سه بار در هفته به مدت نیم ساعت توصیه می‌شود.
از ورزش‌های شدید و سنگین که باعث تشدید و افزایش اسید اوریک می‌شود پرهیز کنید. شنا یکی از بهترین ورزش‌ها برای این بیماران می‌باشد.
بیشتربخوانید:
پرهیز از منابع غذایی سرشار از پورین: به طور کلی اسید اوریک متابولیسم نهایی پورین می‌باشد و غذاها از نظر میزان محتوی پورین‌ها متفاوت هستند. پرهیز از مواد غذایی سرشار از پورین مدت‌ها است که پایه رژیم بیماران نقرسی را تشکیل می‌دهد. منابع غذایی سرشار از پورین شامل: جگر، مغز، امعا و احشا،گوشت قرمز، ماهی و غذاهای دریایی مانند ساردین، حبوبات مانند لوبیا، نخود، سبزیجاتی مانند قارچ، اسفناج و گل کلم هم حاوی پورین بالایی هستند که در طی حملات نقرس این بیماران مجاز به دریافت این مواد غذایی نمی‌باشند.
نتیجه‌گیری
به طور کلی، افراد مبتلا به نقرس باید از یک رژیم غذایی سالم که حاوی تمام گروه‌های غذایی و محدود از نظر مقدار پورین است، پیروی کنند و از مصرف مواد غذایی با منشأ حیوانی که در ایجاد حملات نقرس نقش دارند پرهیز کنند.
