تب مالت (بروسلوز)

 دکتر شهریار دبیریان دکترای تخصصی کنترل و بهداشت مواد غذایی

تب مالت یک بیماری مشترک (زئونوز) عفونی است که اولین بار توسط دکتر بروس در سال 1887 از طحال سربازان انگلیسی در جزیره مالت جدا گردید و بدین سبب به این بیماری بروسلوز یا تب مالت اطلاق می‌گردد. از اسامی دیگر این بیماری میتوان به تب مواج؛ تب مدیترانه‌ای (در انسان) و بیماری بانگ (در گاو) اشاره کرد.

عامل بیماری:

عامل بروز بیماری معمولا دارای گونه‌های مختلفی است که دو گونه مهم این میکروب بروسلا ملی تنسیس (عامل بیماری در گوسفند و بز) و بروسلا آبورتوس (عامل بیماری در گاو) می‌باشد و شایع ترین باکتری از نظر انتقال به انسان بروسلا ملی تنسیس بوده که از طریق مصرف شیر و فراورده‌های غیر پاستوریزه به انسان سرایت می‌کند. در انسان بیماری در تمام سنین وجود دارد ولی شیوع آن درکشور بین سنین 30-20 سالگی می‌باشد؛ همچنین این بیماری در جنس مذکر(58 درصد) بیشتر از جنس مونث(42 درصد) دیده شده است .

راههای انتقال:

عمده راههای انتقال شامل

1- تماس مستقیم (از راه ملتحمه چشم؛ از طریق جراحات سطحی پوست و خراش‌های جلدی)
2- مصرف بافتهای الوده؛ شیر خام و فراورده‌های لبنی غیر پاستوریزه
3-  انتقال تنفسی می‌باشد .

بروسلوز بیشتر به صورت موارد انفرادی در افرادی که با نسوج آلوده بروسلائی حیوانات؛ شیر یا فراورده‌های غیر پاستوریزه لبنی سرو کار دارند از قبیل (کارگران کشتارگاه؛ تولید کنندگان محصولات دامی؛ دامداران؛ دامپزشکان ودر نهایت اشخاصی که از شیر غیر پاستوریزه استفاده می‌کنند) اتفاق می‌افتد. همچنین احتمال دارد سبزیجات خام؛  کود‌های حیوانی و آب‌های آلوده به ترشحات حیوان بیمار به عنوان منشاء عفونت عمل کند.

علائم بیماری:

دوره کمون این بیماری بین 21-7 روز بوده و شروع این بیماری غالبا ناگهانی – ابتدا تب خفیف؛ سر درد؛ ضعف عمومی؛ بی‌خوابی؛ عرق کردن؛ یبوست؛ درد کمر و پشت؛ بی اشتهایی و کاهش وزن می‌باشد.
ارکیت یکی از علائم این بیماری می‌باشد.  این بیماری بیشتربه سه فرم حاد؛ تحت حاد و مزمن دیده می‌شود.

در فرم حاد تب؛ عرق؛ بی اشتهایی؛ درد مفاصل و... دیده شده؛ در فرم تحت حاد علائم خفیف‌تر بوده و حالت تب دار اولیه دیده نشده و حالت خستگی و رخوت در بیمار مشاهده می‌گردد. در فرم مزمن این بیماری علائم برای سالها باقی می‌ماند.
تکثیر این میکروب در داخل سلول‌ها صورت می‌پذیرد.

درمان:

از داروها و آنتی بیوتیک‌های قوی و وسیع الطیف و معمولا دو نوع همزمان به طور مثال (ریفامپسین- داکسی سیکلین و...) برای درمان این بیماری استفاده می‌شود و در صورتیکه درمان به درستی انجام نشود امکان برگشت مجدد بیماری وجود دارد.

روش‌های شناسایی:

روش‌های مختلفی برای شناسایی این میکروب وجود دارد از جمله:

1- روش تشخیص میکروب در محیط‌های کشت؛ 
2- استفاده از روش PCR
3- آزمایشات‌های سرمی کومبس رایت

کنترل:

منطقی‌ترین راه کنترل این بیماری در انسان؛ کنترل و ریشه کنی بیماری در حیوانات می‌باشد. همچنین واکسیناسیون در نواحی بومی با میزان شیوع بالا در دام توصیه می‌گردد. جلوگیری بیماری در جوامع انسانی مشروط به پاستوریزه کردن شیر و فراورده‌های آن می‌باشد. درفرایند پاستوریزاسیون سه هدف عمده در شیر و فراورده‌ها دنبال می‌شود:

1- از بین بردن کلیه میکروب‌های بیماری زا
2- از بین بردن میکروب‌های غیر بیماری زا (5/99 درصد)
3- حفظ کیفیت غذایی شیر

معمولا در فرآ‌‌یند پاستوریزاسیون شیر در شرکت‌های تابعه صنایع شیر ایران از دمای 76-75 درجه به مدت 15 ثانیه استفاده می‌گردد.
در تولید پنیر‌های سنتی معمولا از دمای بالا و پاستوریزاسیون استفاده نشده (شیر تا دمای 37 درجه حرارت داده می‌شود) و در صورت وجود باکتری؛ این باکتری در پنیر باقی می‌ماند. ولی در تولید پنیر پاستوریزه شرکت صنایع شیر ایران(پگاه) به شیر‌هایی که برای تولید پنیر ارسال می‌گردند حرارت  78-75 درجه داده شده و کلیه میکروب‌های بیماریزای آن معدوم میگردند.
در خاتمه فرهنگ سازی در زمینه مصرف فرآورده‌های پاستوریزه شیری و جلوگیری از فروش آزاد شیر خام از طرف موسسات نظارتی می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از شیوع این بیماری و کمک به ریشه کن کردن آن در انسان نماید.