متأسفانه بیشتر مردم توجهی به سلامت روحی و روانی خود ندارند و فقط زمانی که به مشکل برمی‌خورند، متوجه آن می‌شوند؛ ولی همان‌قدر که صرف زمان و انرژی برای حفظ سلامت فیزیکی مهم است، سلامت روانی و عاطفی نیز اهمیت دارد. هر چقدر زمان و انرژی بیشتری به سلامت عاطفی خود اختصاص دهید، قوی‌تر می‌شوید. خوشبختانه با انجام بسیاری از کارها می‌توانید روحیه خود را تقویت کنید و بیشتر از زندگی لذت ببرید.
بهداشت روانی و یا سلامت عاطفی چیست؟
سلامت روانی و یا احساسی به رفاه روانی و آرامش روحی اطلاق می‌گردد و شامل احساسی که نسبت به خود دارید و کیفیت روابط شما با دیگران و توانایی مدیریت احساسات و مبارزه با مشکلات می‌شود. سلامت روانی صرفاً به معنای نبود مشکلات بهداشت روانی نیست، بلکه چیزی بیش از عدم ابتلا به افسردگی، اضطراب و یا دیگر مسائل روانی است. سلامت روانی علاوه بر نداشتن بیماری‌های روانی به داشتن ویژگی‌های مثبت مربوط می‌شود. اینکه احساس بدی ندارید به این معنا نیست که احساس خوبی دارید. گاهی برخی افراد علی‌رغم اینکه احساسات منفی ندارند، از سلامت روحی و روانی برخوردار نیستند و لازم است کاری انجام دهند تا احساس مثبت بیشتری داشته باشند.
خصوصیات افرادی که به لحاظ ذهنی و عاطفی در سلامتند
احساس رضایت زندگی شاد و پرخنده توانایی مقابله با استرس و مبارزه با مشکلات
داشتن هدف و معنا در زندگی و روابط انعطافپذیری برای یادگیری چیزهای جدید
انطباق با تغییرات زندگی تعادل میان کار و تفریح، استراحت و فعالیت و ... توانایی ایجاد و حفظ رابطه اعتماد به نفس بالا
این ویژگی‌های مثبت موجب تقویت روابط و بهبود ویژگی‌های مثبت دیگر می‌شود و مقابله با چالش‌ها و تنش‌های زندگی را آسان می‌کند و زندگی را به سمت کمال سوق می‌دهد.
نقش انعطافپذیری در سلامت روحی و عاطفی چیست؟
داشتن سلامت روحی و عاطفی به این معنا نیست که فرد هیچ‌گاه دچار مشکلات عاطفی نخواهد شد. همه ما به نوعی ناامیدی و از دست دادن‌ها و تغییرات را تجربه خواهیم کرد و از آنجا که تمام اینها بخش طبیعی از زندگی هستند، هر یک از ما می‌توانیم به غم و اندوه، اضطراب و استرس دچار شویم. تنها تفاوت در این است که افرادی که به لحاظ روحی سالم هستند، میتوانند خیلی زود استرس و غم و بدبختی را کنار بگذارند. به این توانایی انعطافپذیری می‌گویند که فرد با حفظ نگرش مثبت با شرایط دشوار مقابله می‌کند. آنها در مشکلات و زمان‌های بد زندگی همچنان انعطاف‌پذیر خواهند بود و خلاقیت و تمرکز خود را حفظ می‌کنند و خوب باقی می‌مانند. یکی از عوامل کلیدی در انعطافپذیری حفظ احساسات و ایجاد تعادل و تنظیم استرس در زندگی است. احساسات خود را به رسمیت بشناسید و آنها را به شیوه‌ای مناسب بیان کنید تا به افسردگی، اضطراب و دیگر حالت‌های منفی دچار نشوید. یکی دیگر از عوامل کلیدی، داشتن یک شبکه حمایتی قوی است. تشویق و حمایت و اعتماد دیگران موجب افزایش انعطافپذیری در دوران سخت زندگی می‌شود.
نقش سلامت جسمی در سلامت روحی و عاطفی
سلامت جسمی با سلامت روحی و عاطفی مرتبط است. مراقبت از بدن، اولین گام قدرتمند در جهت حفظ سلامت روانی و عاطفی است. ذهن و بدن با یکدیگر مرتبط هستند. هنگامی که سلامت جسمی خود را بهبود می‌بخشید به طور خودکار سلامت روحی شما نیز تقویت می‌شود. به عنوان مثال، ورزش نه تنها موجب سلامت فیزیکی می‌شود، بلکه با افزایش ترشح اندورفین، خلق و خو و روحیه فرد را نیز بهبود می‌بخشد. فعالیت‌ها و انتخاب‌های روزانه شما بر سلامت جسمی و عاطفی‌تان تأثیر می‌گذارد. استراحت کافی داشته باشید، برای حفظ سلامت روح و روان، مراقبت از بدن بسیار اهمیت دارد که یکی از شیوه‌های مراقبت از بدن، خواب و استراحت کافی است. به منظور عملکرد بهینه، بیشتر مردم به 7 تا 8 ساعت خواب در شبانه‌روز نیازمندند.
اطلاعات خود را در مورد ورزش و تغذیه افزایش دهید
تغذیه موضوع پیچیده‌ای است و داشتن یک رژیم سالم غذایی کار آسانی نیست، ولی هر چه بیشتر در مورد آنچه که می‌خورید، بدانید و اطلاعات خود را در مورد چگونگی تأثیر غذاها بر روحیه بیشتر کنید، بهتر می‌توانید به آن عمل کنید و در نتیجه با بهبود فیزیکی به لحاظ بهداشت روانی نیز در وضعیت بهتری قرار خواهید گرفت. ورزش، استرس را از بین می‌برد و خلق و خو را بهبود می‌بخشد. ورزش پادزهری قوی است که با استرس، اضطراب و افسردگی مبارزه می‌کند. مقدار فعالیت روزانه خود را افزایش دهید. مثلاً به یک پیاده‌روی کوتاه بروید و یا به جای آسانسور از پله‌ها استفاده کنید. برای سلامت روح و جسم‌تان باید حداقل روزانه 30 دقیقه ورزش کنید. هر روز در برابر نورخورشید قرار بگیرید؛ چرا که نور خورشید روحیه را تقویت می‌کند. روزانه 10 تا 15 دقیقه در محیط باز و در برابر نورخورشید باشید. می‌توانید این کار را زمانی انجام دهید که در حال ورزش، باغبانی و یا فعالیت‌های اجتماعی هستید. به منظور حفظ و تقویت سلامت روانی خود، به نیازها و احساسات خود توجه کنید و اجازه ندهید که احساسات منفی و استرس بر شما چیره شوند. بین مسئولیت‌های روزانه و کارهایی که از انجام آن لذت می‌برید تعادل ایجاد کنید. اگر مراقب خودتان باشید، بهترمی‌توانید با چالش‌ها و مشکلات مبارزه کنید. با انجام فعالیت‌هایی که به طور طبیعی ترشح اندورفین را در بدن شما زیاد کرده و احساس بهتری ایجاد می‌کنند، مراقب خود باشید، برخی از این فعالیت‌ها عبارتند از:
انجام فعالیت‌هایی که احساس بهتری ایجاد می‌کند
کارهایی انجام دهید که تأثیر مثبت بر دیگران داشته باشید و کلاً برای دیگران مفید باشید. این حس، اعتماد به نفس شما را افزایش می‌دهد.
نظم و انضباط داشته باشید که کنترل خود و محیط اطراف حس امیدواری و توانایی را در شما ایجاد می‌کند و به این ترتیب بهتر می‌توانید با افکار منفی مبارزه کنید.
چیزهای جدید یاد بگیرید، سفر بروید و در کلاس‌های آموزشی شرکت کنید، به دیدن موزه‌ها بروید حتی یادگیری یک زبان جدید نیز بسیار مفید خواهد بود.
از زیبایی طبیعت و هنر لذت ببرید. مطالعات نشان می‌دهند که قدم زدن در یک باغ می‌تواند فشار خون را پایین بیاورد و استرس را کاهش دهد. همین موضوع هنگام رفتن به پارک یا گالری هنری و یا پیاده‌روی و نشستن در ساحل دریا نیز صادق خواهد بود.
استرس خود را مدیریت کنید. استرس طولانی مدت، صدمات جبران‌ناپذیری به سلامت روانی و فیزیکی وارد می‌کند. اگرچه نمی‌توان از تمامی عوامل استرس‌زا دوری کرد، ولی با راهکارهایی خاص می‌توانید استرس را مدیریت کنید.
عادات ناسالم روانی را مانند نگرانی از خود دور کنید و این عادات ذهنی تکراری را دور بیندازید و ترس تخلیه انرژی منفی را به فراموشی بسپارید.
راهنمایی‌ها و استراتژی‌های مراقبت از خود
به حواس خود متوسل شوید و آرام بمانید، با توسل به پنج حس بینایی، شنوایی، لامسه، بویایی و چشایی، به آرامش برسید. به یک موسیقی دلنواز گوش دهید، به باغ گل‌ها بروید و از مناظر و عطر آن لذت ببرید.در کارهای خلاقانه شرکت کنید و حواس و خلاقیت خود را به چالش بکشانید؛ کارهایی همچون باغبانی، نقاشی، نوشتن، نواختن یک ساز و ... تفریح، از ضروریات سلامت روح و روان است. کارهایی را بدون دلیل و صرفاً به منظور اوقات فراغت و تفریح انجام دهید، به سینما بروید و یک فیلم خوب ببینید و یا یک کتاب بخوانید و یا حتی به یک دوست تلفن بزنید و بااو صحبت کن زمانی را به تفکر و قدردانی از خدا اختصاص دهید و در مورد چیزهایی که دارید، سپاسگزار باشید. اگر کمی مثبت باشید، حتی می‌توانید از اینکه از غروب آفتاب لذت می‌برید، قدردان خداوند باشید. تمام افراد با یکدیگر متفاوت هستند و ممکن است هر فردی از کاری خاص لذت ببرد. همان کار را بیابید و آن را انجام دهید. مهم این است که فعالیت‌هایی را انجام دهید که از انجام آنها لذت می‌برید. مهم نیست که چقدر زمان را صرف بهبود سلامت روانی خود می‌کنید، گاهی برای دستیابی به بهداشت روانی به حمایت و کمک دیگران نیاز خواهیم داشت.
انسان‌ها موجوداتی اجتماعی و به لحاظ عاطفی نیازمند ایجاد رابطه مثبت با دیگران هستند. مغز اجتماعی ما نیاز به همراه دارد؛ حتی زمانی که به دیگران بدگمان هستیم و یا احساس خجالت می‌کنیم. تعاملات اجتماعی، به خصوص صحبت در مورد مشکلات‌مان با دیگران، استرس را کاهش می‌دهد. یک شنونده خوب پیدا کرده و رودررو با او در مورد احساسات خود صحبت کنید. یک شنونده خوب شما را انتقاد و یا قضاوت نمی‌کند. بهترین راه برای یافتن یک شنونده خوب، این است که خود برای دیگران شنونده خوبی باشید. دوستی‌های خود را گسترش دهید؛ مطمئناً یک شنونده خوب خواهید یافت.
عوامل خطر برای مشکلات روانی و عاطفی
سلامت عاطفی و روانی با تجربه‌های شما شکل می‌گیرند. تجربه‌های دوران کودکی بسیار مهم هستند. عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی نیز نقش مهمی دارند؛ اگرچه تجربه می‌تواند آنها را تغییر دهد، عوامل خطری که میتوانند سلامت روحی و روانی را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از:
اتصال و وابستگی کم به زندگی، احساس تنهایی، ناامنی، گیجی صدمه و یا آسیب جدی در اوایل زندگی همچون تجربه مرگ یکی از والدین و یا جنگ و یا بستری شدن در بیمارستان تجربه‌های منفی که شما را در زندگی ناتوان می‌کنند و احساس می‌کنید هیچ کنترلی روی زندگی خود ندارید. بیماری، به‌ویژه هنگامی که مزمن و ناتوان کننده باشد و یا مجبور باشید برای درمان جدای از دیگران زندگی کنید. عوارض جانبی داروها، به خصوص در سالمندانی که تنوع مصرف داروهای آنها زیاد است. هیچ‌گاه برای ایجاد تغییر، عوامل داخلی و یا خارجی که سلامت روان را تهدید می‌کنند دیر نیست. عوامل خطر را می‌توان با روابط قوی و شیوه زندگی سالم و راهکارهای مقابله با استرس و احساسات منفی، از بین برد. اگر تلاش کردید تا سلامت روانی خود را بهبود ببخشید ولی موفق نشدید، حتماً با یک مشاور مشورت کنید.
نکاتی برای ارتباط با دیگران
از جلوی تلویزیون و یا پشت صفحه کامپیوتر بلند شوید. ارتباطات باید شفاهی و مستقیم باشند. روابط را در دنیای واقعی جویا شوید و دنیای مجازی را فراموش کنید. اوقات فراغت خود را با افرادی سپری کنید که به آنها علاقه دارید. افرادی را برای دوستی انتخاب کنید که افرادی مثبت و خوش‌بین هستند. حتماً این افراد در میان همسایگان، فامیل و یا همکاران شما وجود خواهند داشت. برای ملاقات دوستان خود داوطلب شوید. مفید بودن برای دیگران احساس خوبی در شما ایجاد می‌کند. هیچ محدودیتی برای کمک به دیگران در نظر نگیرید. می‌توانید به عنوان داوطلب به مراکز خیریه، مدارس و ... کمک کنید.
