هرچند در هفته‌‌های گذشته سهامداران شاهد افت سنگین شاخص‌بورس و قیمت سهام و شکسته‌شدن حمایت‌های این نماگر بودند اما کارشناسان و تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند با توجه به وضعیت گزارش‌های 9ماهه منتشرشده در صنایع مختلف و افزایش سودآوری شرکت‌ها به‌ویژه کالایی‌ها، پشتوانه‌های بنیادی سهام در حال تقویت است و در صورت ثبات نسبی دلار و کاهش ترس غیربنیادی بورس‌بازان شاهد بازگشت قیمت و نماگرهای سهام به سطوح تعادلی خواهیم بود. به گفته این کارشناسان، گزارش‌ها حاکی از افزایش روند سودآوری قابل‌توجه گروه فلزات اساسی، صنایع پتروشیمی، بانکی و همچنین گروه‌های غذایی و دارویی است. در این بین اما گروه خودرویی گزارش‌های چندان امیدوارکننده‌ای نداشته‌اند به‌طوری‌که در این گروه، ایران‌خودرو که لیدر گروه و حتی از لیدرهای کل بازار است، در گزارش 9ماهه 380 ریال زیان بابت هر سهم گزارش کرده که 63 ریال آن مربوط به پاییز بوده است. همچنین دیگر غول خودروساز، سایپا نیز در 9 ماه امسال 197ریال زیان بابت هر سهم داشته است. در این گروه خپارس نیز 549 ریال زیان در 9 ماه اعلام کرده است.
سودهای پایدار یا ناپایدار
حسن برادران، کارشناس بازار سرمایه در تحلیل وضعیت بازار سرمایه بعد از گزارش 9ماهه شرکت‌ها گفت: روزهای پایانی دی ماه مطابق با روال هر ساله شاهد ترافیک گزارش‌های فصل پاییز و همچنین گزارش 9ماهه عملکرد شرکت‌های بازار سرمایه بودیم که مانند گزارش‌های فصول قبل در اکثر صنایع گزارش‌های بسیار خوب و حتی فراتر از انتظار بازار روانه کدال شد. البته در تحلیل این گزارش‌ها می‌توان دلایل متفاوتی ارائه کرد و پرسش مهم این است؛ آیا این روند سودآوری تکرارپذیر و پایدار است یا این افزایش به دلایلی خارج از روند عملیاتی حاصل شده است؟
او با طرح این سوال افزود: در جواب می‌توان گفت بخش عمده افزایش سود اعلام‌شده در بیشتر شرکت‌های بازار سرمایه در نتیجه عملیات اصلی شرکت‌ها به‌دست آمده است و می‌توان انتظار داشت برای دوره‌های آتی نیز قابل‌اتکا باشد اما بخشی از سود در برخی صنایع به دلایلی خارج از روند فعالیت و عملیات اصلی ایجاد شده است. مانند بخشی از سود شرکت‌های صادرات‌محور که از تفاوت نرخ تسعیر ارز نسبت به سال گذشته به‌دست آمده است که در صورت ثبات در نرخ ارز این بخش از سود برای فصول بعد قابل‌تکرار نخواهد بود.
برادران یادآور شد: همچنین بخش دیگری از سود برخی شرکت‌ها به‌خصوص در شرکت‌های سرمایه‌گذاری ناشی از فروش دارایی‌ها بوده است که به دلیل تفاوت فاحش در بهای تمام‌شده این‌گونه دارایی‌ها با قیمت‌فروش شاهد افزایش سود بعضا چندبرابری در گزارش‌های منتشرشده این‌گونه شرکت‌ها بودیم. همچنین بخش قابل‌توجهی از سود در گزارش برخی شرکت‌ها به دلیل افزایش نرخ فروش محصولات بوده است، بنابراین در تحلیل گزارش‌های منتشرشده باید توجه داشت که این افزایش سود از چه محلی به‌دست آمده است. بهترین عملکرد مربوط به شرکت‌هایی است که حاشیه سود ناخالص آنها افزایش خوبی داشته یا شرکت‌هایی که روند فروش رو‌به‌رشد قابل‌توجه داشته‌اند.
ناکامی خودرویی‌ها
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه «اگر خواسته باشیم نگاهی گذرا به وضعیت گزارش‌های منتشرشده در صنایع مختلف داشته باشیم، در اکثر گروه‌های بزرگ بازار شاهد افزایش خوب و سودآوری بوده و شاید تنها در گروه خودرویی گزارش‌های چندان امیدوارکننده را شاهد نبوده‌ایم»، گفت: در این گروه ایران‌خودرو که لیدر گروه و حتی از لیدرهای کل بازار است در گزارش 9ماهه 380 ریال زیان بابت هر سهم گزارش کرده که 63 ریال آن مربوط به پاییز بوده است. همچنین دیگر غول خودروساز سایپا نیز در 9ماه امسال 197 ریال زیان بابت هر سهم داشته است. در این گروه خپارس نیز 549ریال زیان در 9 ماه اعلام کرده است. او توضیح داد: به‌نظر می‌رسد مشکل خودروسازان که با وجود بازار انحصاری همچنان زیان‌ده هستند هزینه‌های بسیار زیاد عملیاتی و حتی غیرعملیاتی است. البته چاره‌کار از نظر مدیران این صنعت مجوز افزایش نرخ است که شورای رقابت در جلسه دی‌ماه با افزایش قیمت برخی محصولات خودرویی به‌طور مشروط موافقت کرد. مصوبه‌ای که اجرای آن فعلا تا اردیبهشت به‌تاخیر افتاده است.
وضعیت خوب فلزی‌ها و پتروشیمی‌ها
برادران با بیان اینکه «در گروه فلزات اساسی تقریبا تمام شرکت‌ها گزارش‌های حاکی از افزایش روند سودآوری قابل‌توجه داشته‌اند»، گفت: البته گزارش‌های مقداری فروش با روند سودآوری تطابق ندارد که نشان‌دهنده این است؛ بخش مهمی از سود به دلیل افزایش مبلغ فروش به‌دست آمده است. در این گروه فولاد‌مبارکه در 9ماه 991 ریال سود ساخته که 91درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. فخوز نیز که امسال افزایش سرمایه 162 درصدی داشته در 9 ماه بابت هر سهم 1443 ریال سود داشته که 195درصد بیشتر از سال قبل است. همچنین فملی که امسال با افزایش قابل‌توجه قیمت‌جهانی مس روند خوبی داشته برای 9ماه 869 ریال سود داشته که 102درصد بیشتر از سال پیش بوده است. در این گروه نمادهای هرمز و کاوه و فولاژ گزارش‌های بسیار مناسبی داشته‌اند که حاکی از تداوم روند افزایش سود آینده آنها است. او همچنین درباره وضعیت پتروشیمی‌ها توضیح داد: پتروشیمی‌ها نیز از جمله صنایع بزرگ بازار بودند که گزارش‌های مناسبی ارائه کردند. در این گروه زاگرس برای 9ماه 2183 ریال سود ساخته که 85درصد بیشتر از سال قبل بوده است. پتروشیمی غدیر 5401ریال سود داشته که 385 درصد افزایش نشان می‌دهد، پتروشیمی‌شیراز 4675 ریال 9ماه سود ساخته که 146درصد افزایش داشته، همچنین در سایر نمادها مارون 92 درصد، پتروشیمی اصفهان 198درصد، پتروشیمی کرمانشاه 86 درصد، نوری 103 درصد و جم 126 درصد افزایش سود نسبت به 9 ماه سال پیش داشته‌اند که نشان‌دهنده وضعیت مناسب شرکت‌های این صنعت است که با توجه به قیمت کنونی مناسب به‌نظر می‌رسند. او با بیان اینکه «شرکت‌های گروه سرمایه‌گذاری اغلب به دلیل فروش بخشی از سهام یا دارایی‌ها سودهای بسیار زیادی را در 9 ماه امسال کسب کرده‌اند» افزود: در این گروه وخارزم که وضعیت بسیار مناسبی دارد در 6 ماه 1192 ریال سود ساخته که افزایش قابل توجه 902 درصدی داشته است. وسپهر نیز سود 1119 ریالی داشته که 1473 درصد افزایش داشته. سایر نمادها نیز وسبحان 100 درصد وتوسم 211 درصد وگستر 778 درصد افزایش سود نسبت به مدت مشابه داشته‌اند. این کارشناس بازار سرمایه همچنین یادآور شد: در گروه سازنده دستگاه‌های برقی بترانس که به تازگی افزایش سرمایه 887 درصدی از تجدید ارزیابی و سود انباشته داشته است در 9 ماه امسال 67 درصد افزایش سود نسبت به سال پیش داشته است. بترانس با توجه به روند افزایش خط تولید که در پیش دارد می‌تواند سودآوری مناسبی در فصول آینده داشته باشد. در این گروه نمادهای بموتو و بسویچ و بشهاب نیز گزارش‌های خوبی داشته‌اند.
سود خوب بانکی‌ها، گروه‌های دارویی و غذایی
برادران در تحلیل وضعیت گروه بانکی نیز گفت: در گروه بانکی بانک ملت 332 درصد و پاسار332 درصد وگردش 473 درصد و بانک تجارت 588 درصد نسبت به مدت 9 ماه سال قبل افزایش سود داشته‌اند. بانک دی که خبر افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی را در پیش دارد در 9 ماهه سود خوب 4668 ریال داشته که 5771 درصد افزایش نسبت به سال پیش نشان می‌دهد.
او اضافه کرد: در گروه‌های دارویی و غذایی که همچنان به دنبال مجوز افزایش نرخ هستند شاهد گزارش‌های خوبی بودیم. داروسازی لقمان 57 درصد، داوه 29 درصد، دشیمی 235 درصد، دابور 52 درصد، دکپسول 154 درصد، دتماد 282 درصد، اسوه 58 درصد، دسانکو 310 درصد، دتولید 111 درصد در گزارش 9 ماه امسال نسبت به سال قبل افزایش سود داشته‌اند. در این گروه برکت که با ساخت واکسن کرونا خبرساز شده است بر خلاف سایر نمادها در 9 ماهه امسال زیان 34 ریالی داشته است. در گروه غذایی نیز غبهنوش 271 درصد، مینو 280 درصد، غپاک 281 درصد افزایش سود 9 ماهه داشته‌اند. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در سایر گروه‌های بازار نیز شاهد گزارش‌های خوب همراه با افزایش روند سودآوری بودیم. بنابراین هر چند وضعیت شاخص و قیمت نمادهای بورسی در چند ماه گذشته منفی بوده است اما با توجه به این گزارش‌ها به نظر می‌رسد بازار به تدریج و در بلند مدت به سمت شرکت‌هایی که از وضعیت بنیادی مناسب و روند افزایش سودسازی آتی برخوردار هستند، متمایل خواهد شد.
جذابیت سود فلزات اساسی و پتروشیمی
مجتبی معتمدنیا، دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در تحلیل وضعیت سودآوری شرکت‌ها گفت: به دلیل رشد قیمت جهانی فلزات اساسی و نفت در سه ماه اخیر متاثر از اعلام رسمی کشف واکسن کرونا و همچنین افزایش تقاضا در این حوزه و همچنین حفظ قیمت دلار نیمایی با توجه به گزارش‌های تولید فروش برای فعالان بازار قابل پیش‌بینی بود که گزارش‌ها و روند سودسازی 9 ماهه شرکت‌ها در مسیر رشد قرار داشته باشد. به گفته او با نگاه کلی به روند گزارش‌های گروه‌های مختلف می‌توان به روشنی دریافت که بر اساس شرایط موجود وضعیت سودآوری گروه فلزات اساسی (فولاد و مس) و پتروشیمی با توجه به متغیرهای کنونی قیمت‌های موجود را کاملا توجیه‌پذیر و بعضا جذاب کرده است. معتمدنیا همچنین گفت: اگر بخواهیم گروه‌های کوچک‌تر را نیز مورد بررسی قرار دهیم تا حدودی گروه سیمان، کاشی و سرامیک، زراعت و لاستیک گزارش‌های قابل قبولی ارائه کرده‌اند. در برخی نمادها این وضعیت روند پررنگ‌تری به خود گرفته است.
او افزود: در کنار این گروه‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ‌های چند رشته‌ای که نمادهای فوق وزن بیشتری را در سبد آنان شامل می‌شود نیز طبیعتا با نگاه پررنگ‌تر سهامداران مواجه خواهند شد. یکی از اتفاقات مثبت اخیر شفاف‌سازی چند هلدینگ به تبعیت از شستا درباره برنامه افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی شرکت‌های زیرمجموعه بوده است که می‌تواند تاثیر مثبتی بر روند کلی گروه بگذارد. در کنار این موارد شاید گزارش‌های گروه بانکی تا حدودی سهامداران و فعالان بازار را از روند پیش‌رو ناامید کرد. هرچند انتخابات آمریکا و کاهش نرخ دلار حداقل در بعد روانی می‌تواند تاثیر مثبتی بر روند این گروه و همچنین گروه خودروسازی و قطعات که سهامداران به گزارش‌های آنها عادت کرده‌اند، بگذارد. این کارشناس بازار سرمایه یادآور شد: شاید به روشنی برای اکثر فعالان بازار این امر مسلم باشد که ابهام و نگرانی بازار در فصل اخیر ارتباطی به روند سودسازی کنونی شرکت‌ها نداشته و انتظار منفی درخصوص روند سودآوری سه ماه آخر امسال و همچنین سال 1400 که نشات گرفته از تصمیمات دولت و مجلس درباره قیمت‌گذاری، محدودیت صادرات و وضعیت بودجه و همچنین انتظار اصلاح قیمت دلار در بازار بوده، موجب تشدید این موضوع شده است. معتمدنیا افزود: اگر احتمال افت قیمت‌های جهانی در اواخر فوریه و اواخر ماه مارس را به عوامل فوق اضافه کنیم شاید گزارش‌های فروش خوب سه ماهه 99 حداقل تا یک سال به‌عنوان سقف شرکت‌ها در نظر گرفته شود و طبیعتا با توجه به اینکه بازار به آینده سهم قیمت می‌دهد اصلاح این مدت بازار را تا حدودی توجیه‌پذیر کند. او با بیان اینکه «تا زمانی که در مولفه‌های تاثیرگذار بازار تغییری رخ ندهد یا قیمت دلار به ثبات نسبی نرسد برای کلیت بازار نمی‌توان انتظار رشد قابل توجهی داشت» گفت: شاید تنها نکته مثبت که باعث شده است بازار همچنان در وضعیت ناامید قرار داشته باشد وضعیت رقبای بازار اعم از دلار، طلا، مسکن و خودرو باشد که نسبت به بازار دچار حباب قیمتی هستند، طبیعتا برای نقدینگی جدید بازار سرمایه و سپرده بانکی را جذاب‌تر کرده‌اند.
بهبود سوددهی شرکت‌ها
همایون دارابی نیز درباره وضعیت شرکت‌های بورسی در فصل پاییز و مقایسه آن با فصل تابستان گفت: آشکارا وضعیت شرکت‌های بورسی به چند دلیل قطعا بهتر شده است چرا که هم نتیجه انتخابات آمریکا به بهبود وضعیت بازارهای جهانی کمک کرد و هم نرخ دلار نیمایی به نرخ بازار آزاد نزدیک شد. در همین حال اما رکود در بازار داخلی همچنان سبب شده است بازار همچنان بحث صادرات به جلو ببرد و در بازار داخلی همچنان شرکت‌ها با رکود نسبی همراه هستند. این کارشناس بازار سرمایه افزود: آمارها نشان می‌دهد میزان فروش شرکت‌های بورسی در فصل پاییز به 251هزار میلیارد تومان بالغ شد که نسبت به 193هزار میلیارد تومان فصل تابستان 5/ 30درصد بیشتر بود. همین رشد را در مورد سود عملیاتی و سود خالص هم می‌بینیم که نرخ رشد سود عملیاتی شرکت‌ها در فصل پاییز به تابستان 79/ 34درصد و سود خالص 79/ 31درصد بوده است. این ارقام البته در فصل تابستان به بهار امسال بیشتر بود. در فصل تابستان به فصل بهار میزان فروش 97/ 48درصد، سود عملیاتی 5/ 86درصد و سود خالص 6/ 95درصد رشد را نشان می‌دهد.
دارابی با بیان اینکه «در همین حال بهترین رشدها در بازار را گروه‌های وابسته به بازار جهانی رخ داده است» گفت: به‌عنوان نمونه گروه آهن و فولاد متشکل از 16نماد در فصل پاییز نسبت به فصل تابستان هم در فروش و هم در سود محقق شده به ترتیب 41و 40درصد بهتر عمل کردند. در گروه تولید کود اوره از زیر مجموعه‌های پتروشیمی هم ما شاهد رشد فروش به میزان 74درصد و رشد سود خالص به میزان 24درصد بودیم. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: فلزات غیر آهنی نیز در این مدت 20درصد در سود بالاتر رفتند در همین حال برخی از گروه‌ها نیز هر چند بیشتر فروختند نظیر گروه خودرویی که 40درصد بیشتر فروش کرد اما به سود نرسیده ولی زیان آنها در این فصل 56درصد کمتر شد. او گفت: در این میان گروه حفاری با افت 50درصدی فروش کارنامه خوبی به جای نگذاشت و گروه سیمانی نیز حتی با رشد 10درصدی فروش با افت 9درصدی سود خالص همراه شد.در گروه ساختمانی نیز هرچند فروش در فصل پاییز با 32درصد رشد فروش مواجه شد اما در سود خالص راه به جای نبرده و 70درصد سود این گروه نسبت به فصل تابستان افت کرده است.
