تحریریه ماهنامه کودک سالم
داشتن فرزند اولین و مهم‌ترین احساس یک زندگی مشترک است، این احساس زیبا، دغدغه‌هایی نیز با خود به همراه داشته و این پرسش که؛ آیا ما برای بچه‌دار شدن مشکلی نداریم بخشی از درگیری‌های ذهنی نوعروسان و تازه دامادها است اما نکته شایان توجه در این بین وجود یک باور نادرست و غلط از گذشته‌های دور است که ناباروری را بیشتر به زنان مربوط می‌داند و مردان را در این خصوص مبرا می‌کند، اما امروزه بر اساس یافته‌های علمی می‌دانیم که نقش پدر و مادر در بچه‌دار شدن به یک اندازه است بنابراین در این خصوص لازم است تا در صورت بروز مشکل نازائی در زندگی مشترک، هر دو طرف یعنی زن و مرد مورد بررسی‌های پزشکی و سلامت باروری قرار گیرند تا علت اصلی نازائی مشخص شود.
شایان ذکر است با پیشرفت علم پزشکی امروزه نازائی یک بیماری لاعلاج نبوده و بر اساس اظهارات متخصصان در این زمینه قالب ناباروری‌ها درمان پزشکی دارد. اما قدر مسلم این است که زوج‌های جوان در صورت مواجه شدن با این مسئله برخورد منطقی با آن داشته و با مراجعه به هنگام به مراکز درمانی مرتبط و اخذ مشاوره لازم و انجام آزمایش‌های تشخیصی نسبت به درمان خود اقدام کنند.
همانگونه که ذکر شد ناباروری اختلالی است که صرفا مختص زنان نیست بلکه مردان نیز به نسبت مساوی می‌توانند در بروز آن موثر باشند. خاطر نشان می‌سازد برای ارزیابی توان باروری در مردان روش‌های تشخیصی متعددی وجود دارد که یکی از آنها آزمایش اسپرموگرام است که آقایان می‌توانند پس از طرح موضوع با پزشک معتمد خود و به مراجعه آزمایشگاه نسبت به انجام آن اقدام تا از سلامت باروری خود مطمئن شوند. در این مقاله به برخی از علل ناباروری مردان می‌پردازیم.
اختلالات مربوط به اسپرم
به طور طبیعی، در بیضه مرد اسپرم تولید می‌شود و به هنگام انزال از وی خارج می‌شود. اگر در موارد زیر اختلالی باشد، شانس لقاح کم شده و مرد نابارور محسوب می‌شود.
تعداد کم اسپرم
عدم بلوغ اسپرم
شکل غیرطبیعی اسپرم
عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم
عواملی که بر تعداد، شکل، بلوغ و حرکت اسپرم تأثیر منفی دارند عبارتند از
بیماری‌های عفونی: بیماری‌های عفونی با شرایط التهابی نظیر بیماری اوریون سبب عفونت مجاری تناسلی یا التهاب و از بین رفتن بیضه‌ها در مرد می‌شوند. حدود 25 درصد مردانی که بعد از بلوغ دچار اوریون می‌شوند نابارور می‌شوند.
اختلالات هورمونی
اختلالات هورمونی سبب حدود 5-2 درصد مشکلات ناباروری در مردان می‌شود. تولید نامناسب هورمون‌های FSH و LH بر تولید هورمون مردانگی یا تستوسترون و تولید اسپرم تأثیر دارند.
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن
در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده‌ای به نام آنتی‌بادی تولید می‌شود که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آنها می‌شود.
ناهنجاری‌های مربوط به ساختمان بدن
بعضی عوامل نظیر بسته بودن لوله‌های خروج اسپرم (دفران، اپیدیدیم) سبب ناباروری در مردان می‌شود. بسته شدن لوله‌های خروج اسپرم می‌تواند به علل مادرزادی، نقص ژنتیکی، عفونت‌ها یا التهاب‌های دستگاه ادراری – تناسلی باشد. البته جای جراحی‌های قبلی نیز می‌تواند این لوله‌ها را ببندند. از جمله عوامل دیگر ناباروری در مردان واریکوسل است. در این حالت رگ‌های درون کیسه بیضه متسع می‌شود و کیفیت اسپرم کاهش می‌یابد.
عوامل دیگر
عوامل دیگری نظیر ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز می‌تواند عامل ناباروری در مردان باشد.
علل ناباروری ژنتیکی
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول‌های جنسی (تخمک و اسپرم) همگی می‌تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال استعداد چاقی، ابتلا به عفونت و حتی لزوم انجام یک جراحی که به ناباروری می‌انجامد همگی هر چند کوچک می‌توانند به عوامل ژنتیکی مربوط باشند.
امروزه مطالعات بر روی ژن‌های خاص در انسان و مدل‌های آزمایشگاهی تا حدودی تاثیر عوامل ژنتیکی بر ناباروری را آشکار ساخته‌اند. بعضی از عوامل ژنتیکی بر ناباروری مردان تاثیر می‌گذارند، در حالی که بعضی عوامل دیگر بر روی هر دو جنس و یا فقط بر روی زنان تاثیر گذارند. برای مثال جابجایی‌های کروموزومی می‌تواند بر روی مردان و زنان تاثیر بگذارد اما سندروم کلاین فلتر که در آن ترکیب کروموزوم‌های جنسی به صورت XXY در می‌آید تنها مختص مردان است و سندروم ترنر که در آن بیمار فقط دارای کروموزوم جنسی X است تنها مختص زنان است.
عوامل ناشناخته
گاه ممکن است پس از یک معاینه دقیق پزشکی، زن و شوهر کاملا سالم تشخیص داده شوند ولی به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زیادی از این زوج‌ها بچه‌دار می‌شوند، اما تعدادی از آنها حتی بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش‌های پیشگیری بچه‌دار نمی‌شوند، در این صورت باید تحت درمان قرار بگیرند.
