آذین صحابی
یا تا به حال واژه «سندرم» را شنیده‌اید؟ در علم پزشکی سندرم مجموعه‌ای از نشانه‌هاست که از علت واحدی ناشی شده‌اند یا طوری با هم و به صورت مشترک پدید آمده‌‌اند که ماهیت کلینیکی مشخصی را تشکیل می‌دهند. این واژه در زبان فارسی با عنوان «نشانگان» ترجمه شده است.
سندرم شوگرن، کوشینگ، آسپرگر و داون چند نمونه از سندرم‌ها هستند. آیا شما هم از آن دسته آدم‌هایی هستید که نمی‌توانند حتی چند دقیقه آرام و بی‌حرکت روی صندلی بنشینند و مدام پاهایشان را تکان می‌دهند یا با دست‌هایشان روی میز ضرب می‌گیرند؟ آیا وقتی که می‌نشینید یا دراز می‌کشید، در پاها یا هر قسمت دیگری از اندام‌های‌تان یک جور حس ناراحت‌کننده بی‌قراری دارید که فقط با حرکت دادن آن عضو آرامش پیدا می‌کنید؟
آیا این حس و اجبار به حرکت دادن پاها، عصرها و شب‌ها و به طور کلی هنگام استراحت بیشتر از هر وقت دیگر است؟ آیا موقع به خواب رفتن برای آرامش پیدا کردن مجبورید پاهای‌تان را تکان دهید؟ اگر پاسخ‌تان به این سؤال‌ها مثبت است، احتمالاً شما به یک بیماری تا حدودی شناخته‌شده به نام «سندرم پاهای بی‌قرار» مبتلا هستید که به اختصار آن را «RLS» می‌نامند. ممکن است خودتان یا یکی از اطرافیان‌تان به این سندرم مبتلا باشد؛ ولی چون چیزی درباره‌‌اش نمی‌داند، بیهوده در رنج است و نمی‌تواند پاهای بی‌قرارش را رام کند. ما در اینجا راجع به این عارضه صحبت می‌کنیم.
سندرم پاهای بی‌قرار چیست؟
این بیماری یک اختلال عصبی حرکتی شایع است که در ردیف «اختلالات خواب» طبقه‌بندی می‌شود؛ زیرا باعث اختلال در خواب شبانه می‌شود. «انجمن بی‌خوابی آمریکا» برآورد کرده که حدود 12 میلیون زن و مرد آمریکایی دچار این سندرم هستند. اگر شما به این بیماری دچار باشید، وقتی نشسته یا دراز کشیده‌اید، شدیدا و مدام در پاهای‌تان احساس ناراحتی می‌کنید و می‌خواهید بلند شوید و راه بروید.
با این کار به طور موقت این احساس از بین خواهد رفت. این سندرم می‌تواند در هر سنی بروز کند و با افزایش سن بدتر می‌شود. (هر چند برخی از بیماران قبل از 18 سالگی با چنین شکایت‌هایی به پزشک مراجعه می‌کنند). با وجودی که پاهای بی‌قرار و آزاردهنده به آسیب‌های جدی دیگری منجر نمی‌شوند و به شکل یک بیماری مزمن فرد را آزار می‌دهند، ولی گاهی اوقات هم ممکن است فرد بسیار ناتوان شود.
علائم
اغلب بیماران می‌گویند که مدام می‌خواهند پاهایشان را حرکت دهند. آنها حس می‌کنند پاهایشان گزگز می‌کند، مورمور و ریش ریش می‌شود و انگار حشره‌ای روی پوست آنها راه می‌رود. وقتی از آنها می‌پرسید چه چیزی این حالات ناخوشایند را بدتر می‌کند، می‌گویند که اگر استراحت کنند، مدت طولانی بنشینند یا دراز بکشند، به مراتب بیشتر آزار می‌بینند و اگر پاهایشان را حرکت دهند، علائم قدری تخفیف می‌یابد.
این بیماران عصرها، شب‌ها یا وقتی می‌خواهند بخوابند، بیشتر احساس ناراحتی می‌کنند. مبتلایان به سندرم پاهای بی‌قرار از درد، داغ شدن و خارش در عضلات پاهایشان شکایت دارند. نشانه‌های فوق گاهی در بازوها هم بروز می‌کند.
چرا RLS اینقدر ناخوشایند است؟
مهم‌ترین مشکلی که RLS برای بیمار ایجاد می‌کند، این است که آنها به راحتی خواب‌شان نمی‌برد و مکرر طی شب از خواب می‌‌پرند و چون بی‌خوابی کشیده‌اند و نتوانسته‌اند به قدر کافی استراحت کنند، روز بعد خواب‌آلود و خسته هستند و همین در عملکرد شغلی و زندگی خصوصی‌شان مشکل ایجاد می‌کند.
به علاوه، نشستن در سالن سینما، شرکت در جلسات کاری طولانی و کنفرانس‌ها و مسافرت‌های طولانی برای آنها عذاب‌آور است؛ چون مجبورند ساعت‌ها روی یک صندلی بنشینند و امکان اینکه از جا برخیزند و قدری راه بروند، وجود ندارد. مسافرت‌های هوایی این بیماران را بسیار عذاب می‌دهد. اغلب اوقات بیمار نمی‌تواند به درستی احساسات ناخوشایندش را بیان کند یا آنها را درست و به روشنی توضیح دهد؛ ولی همه آنها یک درد مشترک دارند و می‌خواهند مدام پاهایشان را حرکت دهند. در این بیماران علائم شدت و ضعف دارد؛ یعنی گاهی علائم آنها شدیدتر است و گاه کمتر آزارشان می‌دهد. همچنین ممکن است نشانه‌های بیماری مدتی دست از سرشان بردارد و اصلا ظاهر نشود.
حرکات دورهای اندام‌ها طی خواب (PLMS)
یکی دیگر از نشانه‌های ابتلا به RLS، حرکات دورهای اندام‌ها طی خواب است (PLMS). اگر شما به این سندرم مبتلا باشید، در حین خواب و بی‌آنکه خود بدانید پاهای‌تان را مرتب جمع و باز می‌کنید. این حرکات کاملا غیرارادی است. اگر شدت بیماری زیاد باشد، ممکن است در بیداری هم حرکاتی چون لگد زدن داشته باشید.
وقتی شما در خواب و به طور ناخواسته لگد می‌زنید، کسی که کنارتان خوابیده است، فردا شکایت دارد که از بس دیشب لگد زده‌اید، او هم نتوانسته درست بخوابد. گاهی اوقات فرد به نشانگان پاهای بی‌قرار هم مبتلا نیست؛ ولی PLMS دارد. این حالت معمولا در افراد مسن‌تر بروز می‌کند و همیشه هم خواب را بر هم نمی‌زند.
زمان مراجعه به پزشک
برخی از بیماران هرگز برای درمان مراجعه نمی‌کنند؛ چون نمی‌توانند مشکلات‌شان را به روشنی شرح دهند و می‌ترسند پزشک به شکایت‌شان توجهی نکند. در واقع بعضی از پزشکان در ابتدا به بیمار می‌گویند چون خیلی عصبی است و استرس زیادی در زندگی‌‌اش دارد و به همین خاطر دچار بی‌خوابی است، این حالات را دارد و چیز مهمی نیست. اگر این سندرم در کودکی یا نوجوانی ظاهر شده باشد، ممکن است پزشکان آن را با اختلال بیش‌فعالی- کم‌توجهی (ADHD) اشتباه بگیرند. شاید شما هم یکی از این افراد باشید...
برای خواندن بخش دوم- وقتی پاها بی‌قراری می‌کنند- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- وقتی پاها بی‌قراری می‌کنند- اینجا کلیک کنید.